عملکرد مالی؛ معمولاً منطبق بر معیارهای سنتی و بر پایه اطلاعاتی قرار دارند؛ مانند: سود هر سهم(EPS) ، بازده حقوق صاحبان سهام(ROE) و بازده دارایی ها(ROA). عملکرد بازار؛ تغییرات در قیمت سهام ، را به دلیل تقسیم سود یا تعدیل به خاطر تجزیه، تحلیل می کند که آن را می توان با بازده سهام® بررسی نمود و ممکن است دچار دستخوش عوامل سیاسی، اقتصادی وغیره گردد. شاخصی که بتوانند مشکلات عدم تقارن اطلاعاتی(یعنی مدیران بیشتر از سرمایه گذاران خارج از شرکت،درباره ی چشم اندازهای آتی آن اطلاعات در اختیار دارند) ، ریسک تجاری(عبارت است از مقدار معینی از ریسک، که در بطن عملیات شرکت نهفته است و سهام‌داران با آن روبرو می‌شوند)و مشکلات نمایندگی(عبارت است از تضاد بالقوه منافع که می‌تواند، بین مالک شرکت و نماینده او در شرکت، پدید آید) را تا حد زیادی بر طرف نماید؛ ارزش افزوده اقتصادی(EVA) می‌باشد که برای عملکرد حسابداری در نظر گرفته شده است. ‌بنابرین‏ در این تحقیق از کاربردی ترین مدل پالیک برای سرمایه فکری به عنوان متغیر مستقل استفاده گردید.

سرمایه فکری(IC): مجموعه ای از دارایی های مبتنی بر دانش است که به یک سازمان تعلق دارد و به طور چشم گیری در بهبود موقعیت رقابتی مشارکت دارد.

سرمایه انسانی(HC): تحت عنوان دانش فردی، مهارت ها و تجارب موجود در کارکنان یک سازمان برای خلق ارزش وحل کردن مسائل کسب وکار، تعریف شده است.

سرمایه ساختاری(SC): شامل اقلامی است که پس از خروج کارکنان از شرکت باقی می ماند و شامل همه ی

ذخایر دانشی است که به کارکنان مربوط نیست، مانند: پایگاه داده ها، چارت های سازمانی، مقررات، و …

سرمایه رابطه ای(RC): عبارت است از؛ ارزش موجود در سیستم های بازاریابی و ارتباطی که از آن طریق شرکت ها، کسب وکارشان را هدایت می‌کنند.

سود هر سهم(EPS): این نسبت بیانگر، سودی است که شرکت در یک دوره مشخص به ازای یک سهم عادی به دست آورده است.

بازده دارایی ها(ROA): این نسبت بیانگر، کارایی استفاده از دارایی ها است و میزان سود به ازای هر ریال از وجوه سرمایه گذاری شده در شرکت را نشان می‌دهد.

بازده سالانه سهام®: تغییرات در قیمت سهام ، می‌تواند به دلیل تقسیم سود یا تعدیل به خاطر تجزیه باشد. بازده کل حاصل از مالکیت سهام؛ از تقسیمات سود و دیگر پرداخت های نقدی و بهره، حاصل می‌گردد.

ارزش افزوده اقتصادی(EVA): متغیر وابسته ای است که از سود خالص عملیاتی پس از کسر مالیات منهای هزینه سرمایه و منابع مالی به کار گرفته شده، حاصل می شود.

روش آماری در این تحقیق، تحلیل همبستگی از طریق رگرسیون پنل دیتا (حداقل مربعات)وآزمون F وT ، می‌باشد. در اجرای اولیه مدل، نخست با بهره گرفتن از آماره های چاو و هاسمن نوع مدل مناسب برازش رگرسیون(داده های تلفیقی یا پانل با اثرات ثابت و تصادفی) تعیین شد. برای انجام این تحقیق نیز ۷۴ شرکت از مجموع شرکت های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران در طی سال های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲، به روش حذف سیستماتیک انتخاب شدند. ضمناً برای تعیین شرکت های متوسط و بزرگ از مشخصه پراکندگی چارکی استفاده گردید؛ بدین ترتیب که تا چارک برای شرکت های کوچک، بالای برای شرکت های بزرگ و بین این دو چارکها، برای شرکت های متوسط در نظر گرفته شد. در ضمن تحلیل داده ها و آزمون فرضیه‌ها با بهره گرفتن از نرم افزارهای Excel وEviews، صورت پذیرفته است.

فصل دوم

ادبیات تحقیق

۲-۱مقدمه

درقرن حاضر، ما شاهد پیشرفت سریع علم ‌و تکنولوژی می باشیم. و در این خصوص؛ سرمایه فکری در فرایند ایجاد ارزش شرکت ها، مخصوصاً شرکت های با تکنولوژی بالا^[۶۶] و شرکت های دانش محور^[۶۷]، نقش مهم و تأثیرگذاری داشته است. شرکت های دانش محور به سرعت ایجاد و در حال رشد و پیشرفت می‌باشند ولی بخشی از دارایی های آن شرکت ها، از دارایی های نامشهود تشکیل شده است که چگونگی نحوه ی ارزیابی آن ناشناخته است و یا اجماع نظر از لحاظ استانداردهای بین‌المللی و نحوه ی افشا آن ها وجود ندارد و اینکه دارایی های نامشهود، چقدر سود عاید شرکت‌ها می‌کنند؛ مشکلاتی ‌در مورد ارزیابی آن ها وجود دارد که در این خصوص یک عامل به عدم تقارن اطلاعاتی^[۶۸](یعنی مدیران بیشتر از سرمایه گذاران خارج از شرکت،درباره ی چشم اندازهای آتی آن، اطلاعات در اختیار دارند) بر می‌گردد؛ چون ممکن است برآورد قیمت منصفانه، برای سهام‌داران مشکل باشد. موارد دیگر ممکن است از بابت ریسک تجاری^[۶۹](عبارت است از مقدار معینی از ریسک که در بطن عملیات شرکت نهفته است و سهام‌داران با آن روبرو می‌شوند) و مشکلات نمایندگی^[۷۰](عبارت است از تضاد بالقوه منافع که می‌تواند بین مالک شرکت و نماینده او در شرکت، پدید آید) باشد. پس شناخت ارزش سرمایه فکری و متغیرهای مؤثر بر آن موجب خواهد شد تا مدیران در ایجاد ارزش به صورت اثربخش و کارا عمل کنند. ‌بنابرین‏ در این تحقیق؛ تلاش نمودیم که نرخ رشد سرمایه فکری را با عملکردهای مختلف مورد بررسی قرار دهیم که با توجه به جستجو و مطالعاتی که انجام داده ایم، بدین شکل؛ تحقیقی انجام نشده است.

عموماً ارزش بازار شرکت ها، بیشتر از ارزش دفتری آن است. علت این امر هم عدم انعکاس کامل ارزش سرمایه فکری و دارایی های نامشهود در ترازنامه است و در نتیجه باعث می شود که صورت های مالی، سودمندی ارزش و اثربخشی اطلاعات^[۷۱] خود را از دست بدهند. این امر موجب ایجاد علاقه به موضوعات مرتبط با سرمایه فکری می شود. امروزه دیگر دارایی های مشهود به تنهایی کلید کامیابی جوامع و شرکت ها نمی باشد. بلکه برخورداری از سرمایه های فکری و مدیریت این سرمایه ها است که در عرصه محیط پرتلاطم و چالشی امروز رمز موفقیت محسوب می شود. به دلیل اهمّیت روز افزون سرمایه فکری در فرایند برتری استراتژیک شرکت ها، این تحقیق به بررسی ارتباط نرخ رشد سرمایه فکری بر عملکرد حسابداری، بازار و مالی؛ شرکت های متوسط و بزرگ پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می پردازد.

ارزش افزوده اقتصادی به آسانی برای اکثر کارکنان به خاطر چارچوب و برآوردهای پیچیده، درک نمی شود. در بیشتر سازمان های دانش محور، سرمایه فکری منبع اصلی مزیت رقابتی^[۷۲] و خلق ارزش ثروت شرکت محسوب می شود. به همین دلیل برای رسیدن به حداکثر کردن سود^[۷۳] یا حداکثر کردن ثروت ؛ ارزش افزوده اقتصادی به عنوان یک معیار ارزیابی عملکرد داخلی مبتنی بر ارزش؛ می‌تواند ارتباط منطقی با سرمایه فکری که اجزای آن سرمایه انسانی (به عنوان مهمترین عامل یک سیستم می‌باشد)، سرمایه ساختاری و سرمایه اجتماعی است، داشته باشد.