سرزمین ایران جایگاه دانشمندان و هنرمندانی است که به زیبایی و عرفان اعتقاد دارند و زیبایی های دنیا را به ورت رمز گونه بیان می نمایند .
خردمندان و هنرمندان ایرانی مفاهیم مختلفی چون پرستش و عشق ورزی را در نقوشی به نام گل و مرغ نشان دادند، که نام آن ها قبل از آنکه در نگارگری ایرانتجلیکند، در عرفان و ادبیات ایران وجود داشته است . سخنان بسیاری از حکیمان و شعرای ایرانی در باب نقوش گل و مرغ و راز و رمز این نقوش وجود دارد و اینکه هر کدام از گلها دارای زبان و مفاهیم خاص خود هستندوهمین طور وجود پرندگان که هر کدام دارای مفاهیم خاصی هستند.استفاده از پرندگانی چون بلبل به جای طوطی یا طاووس ( مظهر زیبایی ) در هنر گل و مرغ را باید در طول تاریخ عرفان و ادبیات ایران جستجو کرد .
در روند پیدایش نگار گری،همیشه پرنده و مرغ در پیوند با بوته و گیاه و گل به قلمرو نگاره ها راه یافتهاست،ما را بر می انگیزاند تا همواره نشانه های برجسته تر دگرگونی در نگاره های پرنده و مرغ را در دوره هایی جست و جو کنیم که در نگار گری آن دوره شیوه ی کشیدن و رنگ آمیزی گیاهان و گل ها جلوه های بیش تر و پیچیده تری پیدا کردهاست . هم نشینی پرندگان با گیاهان و بوته ها و گل ها هنگامی آغاز می شود که گیاهان از کشیده شدن در الگوهای هندسی طرح ها و نگاره ها دور شدند . گیاهان و گل ها با بافتی حلقه ای و پر خم و دورها و ریشه ها ی در هم پیچیده و دایره واری که دارند هماهنگی های هندسی را به سادگی می پذیرد .
اما پرندگان این گونه نیستند و حالت های گوناگون شان،به همراه نرمی و نازکی اندام ها و پرها به سادگی در الگوهای دنبالهدار هندسی نمی نشینند .
پیدایش نقاشی گل و مرغ به دوره صفویه مربوط می شود و در آغاز این نقاشی به کمک هنر لاکی روغنی برای جلد قرآن و قلمدان و بعد ها برای قاب آیینه و جعبه ها و صندوقچه هم به کار می رفت . طرح زیبای گل و مرغ در گذشته جز یی از هنر تشعیر و نگارگری سنتی به حساب می آمد ولی هم اکنون در زمره هنری متمایز در آمده است و هنرمندان صرفا ، در این زمینه به مهارت دست پیدا می کنند و در واقع هنرشان گل و مرغ سازی است .
طرح گل و مرغ از گل ها و شاخسار های زیبا و ظریف ورنگارنگ و پرندگان خوش ترکیب که به تناسب و حسب قاعده بر شاخساران نشانده می شوند ، تشکیل شده است.
-۱-بیان مسئله
گل ومرغ یکی ازهنرهای باهویت ایرانی ، درحوزه نگارگری اسلامی است.شناسایی ویژگی های گل ومرغ هم به عنوان هنرمستقل وهم هنری که کاربرددارد مورد بررسی قرارمی گیرد.برای شناخت عمیق این هنرزیبای ایرانی بهتراست نمونه هایی که دردوره های مختلف تاریخ نگارگری ایران ظهورکرده موردشناسایی قرارگیردتامعلوم شودچندگروه وباچنددیدگاه این هنربه پیدایی آمده است.درنگاهی اجمالی به سیرتحول گل ومرغ درتاریخ نگارگری اسلامی ایران،مشاهده می شودکه گونه های مختلفی وجودداردکه می بایست به دقت موردشناسایی قرارگرفته وباتوجه به ویژگی های هریک ازآنهاطبقه بندی شود.می توان،به ریشه های پیدایش گل ومرغ واهداف پیدایش ان توجه کردوارتباط آن راباادبیات وفرهنگ ایرانی موردشناسایی قرارداد.یکی ازمعضلات چنین تحقیقی،کمبودمنابع مکتوب وتحقیقات انجام شده دراین زمینه است.بهمین جهت،دراین پایان نامه سعی خواهدشدتا،برای جبران.کمبودمنابع تحقیق به مصاحبه بااستادان وهمچنین مشاهده آثارباقیمانده درشکل های گوناگون وتدوین شاخصه های آنهابه گونه شناسی وطبقه بندی گل ومرغ درادوارمختلف تاریخ نگارگری اسلامی ایران پرداخته شود.منظورازگونه شناسی(TYPOLOGY)گل ومرغ، همان شیوه های گوناگون گل ومرغوطبقه بندی آن می باشد.
1-2-روش تحقیق،جامعه آماری
این تحقیق یک تحقیق به روش توصیفی است.جامعه آماری شامل کلیه محتویات مرتبط باموضوع میباشد،که ازمنابع مکتوب ومقالات موجوددرکتابخانه هاوسایت های موجوداستفاده شده است.درقسمت هایی به صورت جمع آوری تمامی تصاویرازاستادکاران وبررسی نوع کارهریک به صورت میدانی صورت گرفته است.
1-3- اهداف تحقیق
١-شناخت وآشنایی باگونه های مختلف گل ومرغ درهردوره مورد بررسی است.
۲-روش خاص هرمجموعه ازنگاره های گل ومرغ شناسایی خواهدشد.
٣-چگونگی رنگ بندی درگونه های مختلف گل ومرغ بررسی می شود.
٤-انواع تزیینات گل ومرغ دروسایل کاربردی مدنظراست.
٥-بررسی گل ومرغ های معاصروهمچنین کاربرد آن درحال حاضرتحقیق می شود.
٦-کمک به فرهنگ گل ومرغ وارتباط باادبیات غنی ایرانی مورد نظراست.
1-4- سوالات تحقیق
سوالات مطرح شده دررساله حاضربه این شرح است:
١-ویژکی های هرمجموعه ازگل ومرغ، دردوره های مختلف چیست؟
۲-آیانگاره های گل ومرغ رامیتوان به گونه های مختلف تقسیم کرد؟
1-5- فرضیات تحقیق
فرضیات مطرح شده دررساله به این شرح است:
١-به نظرمی رسدنقاشی گل ومرغ دارای تنوع وگونه های مختلفی دردوره های مختلف بوده است.
۲-ممکن است بتوان درنمونه کارهای اساتیدمختلف شیوه های متنوع ومختلفی رایافت کرد.
٣-به نظرمیرسد گل ومرغ کاران حاضرتحولی رانسبت به اساتیدگذشته درکارهای خودایجادکرده اند.
شعبات نگارگری
2-1-1نگار گری
تصورعمومیازهنرنگارگری اغلب تصویرگری مضامین حماسی،اخلاقی وعرفانی است که به صورت نگاره هایی درنسخه های داستانی همچون شاهنامه فردوسی،خمسه نظامی وسایرکتب کارشده است وامروزه نیزبه صورت تابلوهای نقاشی بامضامین متنوع انجام می شود.اما این هنردرمعنای عام خودمجموعه ای ازهنرها رادربرمی گیردکه هریک از آنها دارای ویژگی خاصی است که هم استقلال هنری منحصربفرددارندوعملکردهای گوناگونی ازآنهادیده شده است وهم اینکه دریک مجموعه بزرگ،حوزه ی نگارگری اسلامی ایران راشکل می دهند.
دریک اثرنگارگری معمولاانواع این هنرهابه صورت ترکیبی مشاهده می شودوهریک تکمیل کننده ی جزء دیگرمحسوب می شوند.درمسیرتاریخ نگارگری هریک ازاین هنرهاکه شامل تذهیب،تشعیر،گل ومرغ وطراحی فرش می باشد،به صورت مستقل نیزانجام شده ودارای ارزش خاصی گردیده تاجایی که هنرمندانی راباهمان تخصص هاهمچون مذهب،نگارگر،گل ومرغ ساز،طراح فرش وامثال آن نامگذاری کرده اند.دراین بخش به معرفی اجمالی هریک ازآنهاپرداخته می شود.
2-1-2-تذهیب
در فرهنگ های فارسی تعریف دقیقی از تذهیب وجود ندارد ؛ تعریفی که ما را به اصل و منشاء این هنر رهنمون باشد . در برخی از کتاب های قدیمی و اغلب تذکره ها ، فقط نامی از نقاشان و مذهبان آمده است که برای دریافت معنای تذهیب کافی نیست . لغت تذهیب واژه ای عربی است و مصدری از « ذهب » در باب تفعیل است . ذهب به معنای طلاست و تذهیب به معنای طلا کاری و زراندود کردن است . از طرفی رنگ طلایی در هنر تذهیب به عنوان رنگ درخشانی است که ارزش ویژه ای دارد . برای همین تذهیب را زر گرفتن و طلا کاری دانسته اند . به هر حال تذهیب را می توان مجموعه ای از نقش های بدیع و زیبا دانست که نقاشان و مذهبان برای هرچه زیبا تر کردن کتاب های مذهبی ، علمی ، فرهنگی ، تاریخی ، دیوان اشعار ، جنگ های هنری و قطعه های زیبای خط به کار می برند . استادان تذهیب این مجموعه های زیبا را در کتاب ها به کار می گیرند تا صفحه های متون و کتب ادبی و مذهبی سرزمین خود را زیبایی دیداری ببخشند . بدین ترتیب است که کناره ها و اطراف صفحه ها ، با طرح هایی از شاخه ها و بندهای اسلیمی ، ساقه ، گلها و برگ های ختایی ، شاخه ها ی اسلیمی و گلهای ختایی و یا بندهای اسلیمی و ختایی و … مزین می شوند . (تصویر2-1-نمونه ای ازنقاشی تذهیب)
فرم در حال بارگذاری ...
