: امید از مهمترین منابع مقابلهای برای بیماران مبتلا به سرطان است. حمایت پرسنل درمانی و حمایت اجتماعی در ارتقاء امید نقش دارند. سطح حمایت پرسنلدرمانی و حمایت اجتماعی مهیا شده توسط خانواده و دوستان و ارتباط آن با امید و نیز انواع، منابع و راهکارهای ارتقاء دهنده امید در بیماران ایرانی مبتلا به سرطان مورد بررسی قرار نگرفتهاند. بنابراین، هدف این مطالعه بررسی ماهیت امید و ارتباط آن با حمایت اجتماعی و حمایت پرسنل درمانی در بیماران مبتلا به سرطان مراجعه کننده به مرکز آموزشی – درمانی امام خمینی (ره) اردبیل بود.
روش کار: این مطالعه توصیفی – همبستگی در مرکز آموزشی – درمانی امام خمینی (ره) وابسته به دانشگاه علوم پزشکی اردبیل انجام گرفت. 230 بیمار دارای تشخیص قطعی سرطان با روش در دسترس در این مطالعه شرکت داده شدند. شاخص امید هرث، پرسشنامه حمایت اجتماعی واکس، پرسشنامه حمایت پرسنل درمانی نورتوس و پرسشنامهای طراحی شده جهت بررسی انواع امید، منابع و راهکارهای ارتقاء دهنده امید مورد استفاده قرار گرفت. جهت تجزیه و تحلیل آماری یافته ها از نرمافزار آماری SPSS و آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد.
نتایج: بیماران مبتلا سطح متوسط به بالایی از امید، حمایت اجتماعی و حمایت پرسنل درمانی داشتند. بین امید با حمایت اجتماعی و حمایت پرسنل درمانی رابطه مثبت و معنیداری وجود داشت. اکثر بیماران ً بازگشت به زندگی طبیعی ً و ً شفای کامل بیماری با کمک پزشکان و داروها ً را نوع امید خود ذکر کردند. منابع معنوی، خانواده، پرسنلدرمانی و تکنولوژی درمانی مهمترین منابع امید بودند. راهبردهای معنوی، حمایت خانواده، کنترل علایم بیماری و راهبردهای مورد استفاده توسط پزشکان و پرستاران مهمترین راهکارهای ارتقاء دهنده امید بودند.
نتیجه گیری: حمایت خانواده، حمایت دوستان، حمایت پرسنل درمانی از عوامل موثر در امید در بیماران مبتلا به سرطان هستند و پرستاران و پزشکان میتوانند با فراهم کردن حمایت از بیماران، برخورد مناسب با آنها، برآوردهنمودن نیازهای معنوی بیماران و ارتقاء حمایت خانواده، در افزایش امید بیماران که یکی از روشهای سازگاری با بیماری بوده نقش مفید و موثری ایفا نمایند.
فصل اول: معرفی پژوهش
معرفی پژوهش
عنوان پژوهش: ماهیت امید و ارتباط آن با حمایت اجتماعی و حمایت پرسنل درمانی در بیماران مبتلا به سرطان مراجعه کننده به مرکز آموزشی – درمانی امام خمینی (ره) اردبیل، 1392
زمینه پژوهش:
واژه سرطان برای توصیف بیش از 100 بیماری که در آنها سلولها به طور غیر عادی تکثیر یافته و بافتهای سالم را تخریب می کنند به کار میرود (1). سرطان مشکل عمده بهداشتی در ایالات متحده آمریکا و دیگر نقاط جهان بوده و بعد از بیماریهای قلبی و عروقی دومین علت مرگ محسوب می شود (2). سرطان یکی از شایعترین و شدیدترین بیماریهای مشاهده شده در پزشکی و به عنوان یکی از معضلات سلامتی در دنیا مطرح بوده و شیوع آن در حال افزایش میباشد (3). انتظار میرود تعداد موارد جدید سرطان از 10 میلیون نفر در سال 2000 به 15 میلیون نفر در سال 2020 افزایش یابد و حدود 60 درصد این موارد در کشورهای کمتر توسعه یافته جهان خواهد بود (4). طبق آمار ارائه شده، در سال 2007، 12میلیون مورد جدید سرطان و نزدیک به 6/7 میلیون مرگ ناشی از این بیماری در جهان رخداده است (5, 6). همچنین، پیش بینی می شود در سال 2030 تعداد موارد جدید سرطان و مرگ ناشی از آن به ترتیب به 4/26 و 17 میلیون نفر برسد (7). درکشورهای منطقه مدیترانه شرقی سازمان بهداشت جهانی، سرطان چهارمین عامل مرگ و میر و مشکل مهم سلامتی رو به گسترش میباشد (8). در ایران، سرطان سومین عامل مرگ و میر است (9) و بیشتر از 30 هزار نفر در اثر سرطان در هر سال فوت مینمایند (10) و سالانه بیش از 50 هزار مورد جدید سرطان در ایران بروز مینماید (11). پیش بینی می شود تا سال2020 تعداد مرگ و میر سرطان در ایران به 62 هزار نفر برسد (12). بر اساس آمارهای منتشر شده توسط وزارت بهداشت تعداد موارد ابتلا به سرطان در سال1382، 38469 نفر بوده که در سال1387به 76159 نفر رسیده است (13). مطالعه موسوی و همکاران نیز نشان داد که در سال 1383 میزان بروز سرطان برای زنان 98 درصد هزار نفر و برای مردان 110 درصد هزار نفر و میزان مرگ 41 درصد هزار نفر برای زنان و 65 درصد هزار نفر جمعیت برای مردان بوده است (14). در سال 1385 از تعداد كل 59786 مورد سرطان ثبت شده تعداد 33770 مورد مربوط به مردان و 26016 مورد مربوط به زنان و در سال1386 از تعداد كل 62040 مورد سرطان تعداد 34636 مورد مربوط به مردان و 27404 مورد مربوط به زنان بوده است (15).
سرطان باعث کاهش اعتماد به نفس بیماران و آسیبپذیرتر شدن آنها در مقابل مشکلات و اختلال در فعالیتهای روزمره و اجتماعی آنان میگردد (16) و به عنوان یک پدیده اجتماعی با ایجاد نابسامانی در انجام نقشهای معمول و ایجاد بحران در بیمار باعث مختل شدن ارتباطات فردی و غیر موثر شدن مکانیسمهای سازگاری وی شده و به علت بستریشدنهای مکرر در بیمار ایجاد تنش روانی می کند (17). ابتلاء به سرطان با تاثیر در جنبههای جسمی، روحی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی زندگی بیمار در دوره های مختلف بیمار را با مشکلات متعددی شامل مشکلات خانوادگی، تغییر در عملکرد، انزوا، تغییر در تصویر ذهنی و مشکلات روانی مواجه میسازد (18). همچنین، بیماری باعث یأس و ناامیدی در بیماران شده و آنها احساس میكنند در یک موقعیت غیر قابل كنترل و سخت گرفتار شده اند (19). در تحقیق کیفی که توسط اسمعیلی و همکاران (1391) انجام شده بیماران ایرانی مبتلا به سرطان مشکلات خانوادگی و فردی، تصور آینده نامشخص و احساس عجز و نومیدی را به عنوان دغدغه اصلی خودشان بیان نمودند (20). در مطالعه دیگری توسط شبان و همکاران (1383) بیماران ایرانی مبتلا به سرطان خستگی، مشکلات روحی – روانی، اختلال در تصویر ذهنی، تغییر در عملکرد اعضای بدن و کاهش کیفیت زندگی داشتند (21). در مطالعه سلمانی و همکاران (1387) بیماران ایرانی مبتلا به سرطان دارای مشکلاتی از جمله کاهش عملکرد زندگی، از دست دادن شغل، از هم گسیختگی خانواده، اختلال در ارتباطات بین فردی، عدم توانایی در انجام مسئولیتهای فردی، خانوادگی و اجتماعی بودند (22).
با توجه به مسائل گفته شده، تشخیص سرطان می تواند یک تجربه پیچیده و چالش برانگیز باشد که نیاز به مقابله فردی در سطح بالایی دارد (23). در مرور متون منابعی مانند مذهب و معنویت (24, 25) سرمایه اجتماعی (15) ایجاد معنا در زندگی (26)، امیدواری (27)، حمایتهای خانوادگی (25, 28) و حمایت کارکنان درمانی (29) به عنوان منابعی مهم برای مقابله با سرطان ذکر شده است. یک راهبرد موثر مقابله با استرس و برخورد با بیماری و یکی از این منابع که می تواند به بیماران در تطابق با بیماری کمک کند امید است که تحت تاثیر عوامل مختلف شامل حمایت اطرافیان، مذهب، پذیرش بیماری، آگاهی و شناخت وضعیت بیماری خود قرار میگیرد (30-33). امید منبع اساسی برای رویارویی با سرطان و دیگر بیماریهای مزمن میباشد (34). با وجود این که برای ارائه تعریف یکسان از امید بین محققین توافقی وجود ندارد ولی در کل محققین امید را جزئی از وجود انسان دانسته که اثرات غیر قابل انکاری بر سلامتی دارد (35). امید یکی از مهمترین منابعی است که سبب افزایش اعتماد به نفس در بیماران و افزایش مشارکت آنان در فرایند درمان بیماری سرطان می شود (36). امید مکانیسم مقابلهای موثری را برای بیماران مبتلا به سرطان فراهم نموده و آنان را در مراحل مختلف بیماری از تشخیص تا مرحله نهایی یاری میرساند (37) و نقش مهمی در فرایند بهبودی از سرطان دارد (38).
نتایج تحقیق چی (2007) در آمریکا نشان داد که بیماران مبتلا به سرطان که سطح بالاتری از امید دارند بهتر با بیماری خود روبرو میشوند (34). امید به عنوان یک عنصر ضروری زندگی در بیماران مبتلا به سرطان برای مقابله با استرس و سازگاری تعریف شده است (39). امید نقش مثبتی در زندگی فرد و سلامتی بیماران ایفا نموده و راهبرد سازگاری مهمی در بحران میباشد و در طول فرایند بیماری نقش مهمی دارد (40). امید عامل شفا بخش، پویا، قدرتمند و نقش مهمی در سازگاری با بیماری دارد (41). حفظ و ارتقاء امید در بیماران مبتلا یکی از حیطههای مهم مراقبت پرستاری میباشد (42). امید دارای ویژگیهای چند بعدی بوده و شامل تصورات و توجه افراد به آینده است و باعث تلاش بیشتر بیمار میگردد (43). امید به بیماران کمک می کند تا با تشخیص خود بهتر برخورد نمایند (44). بنزین و برگ (2005) بیان میدارد که امید از نظر فیزیولوژیکی و عاطفی به بیماران کمک می کند تا بحران بیماری را به طور مطلوب تحمل کنند (45) و با تطابق با بیماری و کاهش مشکلات، کیفیت زندگی جسمی، روانی و اجتماعی خودشان را افزایش دهند (44). حتی اگر سرطان در مراحل پیشرفته باشد و امیدی برای بهبودی نباشد بیماران امیدوار میتوانند اهداف دیگری مانند صرف وقت بیشتر با خانواده و استفاده از فرصتهای باقیمانده را جایگزین نمایند (46). امید تاثیر زیادی در تطابق بیمار با درد و محرومیت و ناتوانیهای جسمی دارد (47, 48). اعتماد، اعتقادات معنوی
قوی، نگرش مثبت، رهایی از علائم بیماری و حضور در میان مردم از تاثیرات امید عنوان شده است (39). امید با کیفیت زندگی، اعتماد به نفس، تطابق با بیماری، راحتی در بیمارستان، دریافت حمایت از دوستان و خانواده مرتبط است. پس، به نظر میرسد امید نقش اساسی در تطابق بیمار با بیماری سرطان و فرایند بهبودی از بیماری دارد (39). در متون پزشکی و پرستاری بیشتر تحقیقات در زمینه امید بر روی بیماران مبتلا به سرطان انجام شده و سرطان نسبت به سایر بیماریها تاثیر بیشتری روی امید دارد (49). امید مفهومی پویا و دارای هفت خصوصیت مهم جهتیابی آینده، انتظارات مثبت، واقعگرایی، تنظیم اهداف، فعالیت، ارتباطات درونی و هدفمندی می باشد و به عنوان یک نیروی درونی باعث غنای زندگی شده و باعث می شود بیماران خود را فراتر از وضعیت کنونی تصور کنند (36).
ضرورت پژوهش:
در مطالعاتی در ایران سطح امید بیماران مورد بررسی قرارگرفته (50, 51) باید توجه داشت که، چه در این مطالعات (50, 51) و چه در مطالعات انجام گرفته در سایر کشورها (43, 52-54) بیشتر سطح امید بررسی شده است. البته در برخی متون خارجی منابع امید بررسی شده است. برای مثال، کلایتونو همکاران (2005) امید به بهبودی و شفا، کسب عمر طولانی و مرگ باوقار (55) و راینولدز و همکاران (2008) بازگشت به زندگی طبیعی، حفظ کیفیت زندگی و کسب پیامدهای مثبت در خانواده را انواع امید معرفی نموده اند (23). در مطالعات ولوون(2006)(39)، بروکوپ(2001)(47)، کوهن(2000)(48)، بالارد(1997)(56)، خداوند، ارتباط با خانواده، ارتباط با پرسنل درمانی، حمایت خانواده، حمایت مراقبان سلامت، حمایت دوستان، ارائه اطلاعات مناسب به عنوان منابع امید بوده اند. در مطالعه داگلبی و همکاران (2004) حمایت خانوادگی از مهمترین منابع امید معرفی شده است (57). در مطالعات ولوون (39)، داگلبی (57)، بلاندو همکاران (2002)(58)، حمایت دریافتی از خانواده و دوستان و اطرافیان در کنار یکدیگر آورده شده است. اما در مطالعه کیفی انجام شده توسط رحمانی (1391) اهمیت منابع خانوادگی در حفظ و ارتقاء امید بعد از منابع درمانی و معنوی در درجه دوم قرار داشت ضمن اینکه اهمیت حمایت دریافتی از دوستان و اطرافیان نیز در درجه بعدی و کمتر بود. بنابراین، به نظر میرسد که تفاوتهای بارزی بین متون داخلی و خارجی در این زمینه وجود دارد و توافقی در مورد منابع امید در بیماران مبتلا به سرطان وجود ندارد (59).
در خصوص انواع و راهکارهای ارتقا دهنده امید نیز اتفاق نظری در بین محققین وجود ندارد و هر محقق جنبهای از آن را عنوانکرده اند و توافق کلی در این خصوص وجود ندارد. به عنوان، مثال کلایتون و همکاران (2005) امید به بهبودی خود به خودی یا اعجازآمیز، کسب عمر طولانیتر از پیش بینیشده و مرگ باعزت (55)، راینولدز (2008) بازگشت به کار و انجام امور روزمره زندگی و نقشهای خانوادگی، داشتن زندگی خوب و کمک به اعضای خانواده را از انواع امید معرفی کرده اند (23). در مورد راهکارهای ارتقا دهنده امید کراسو اشنایدر(2010) کاهش درد و کنترل علایم جسمی و فیزیکی، ارائه اطلاعات مناسب (60)، کلایتون و همکاران (2005) دریافت حمایت از دیگران (55)، کلوتز(2010) گوش دادن، حضور فیزیکی و داشتن دانش و مهارت مناسب و نشان دادن تعهد به درمان (61)، بنزین (2001) دوری از بیماری (62) را راهکارهای ارتقا دهنده امید دانسته اند. نکتهای که در زمینه این متون وجود دارد این است که تمامی این متون در کشورهای غربی انجام شده اند و با توجه به وابسته به فرهنگ و مذهب بودن مفهوم امید (63, 64) نتایج آنها در کشور ایران مورد سوال میباشد. همانطور که ذکر شد یکی از منابع موثر بر امید در مطالعات قبلی حمایت بوده است (39, 57-59) و نتایج تحقیقاتی نشان میدهد که بیماران پس از تشخیص بیماری نیاز به حمایت دارند (19). حمایت شدت استرسهای زندگی در بیماران را کاهش میدهد (65). حمایت یكی از مكانیسمهای مقابلهای بزرگ و قوی برای مقابله موفقیتآمیز و آسان افراد در زمان ابتلاء به سرطان میباشد و تحمل این مشكلات را برای بیماران تسهیل میكند (66). حمایت نیاز چند بعدی و حیاتی است که در مراحل مختلف بیماری می تواند پدید آید. حمایت فرایندی است ارتباطی که در هر تعامل اجتماعی وجود دارد و دارای مراحلی چون برقراری ارتباط به عنوان قانون اصلی و زمینهای برای حمایت، ایجاد یک شبکه ایمنی، درک حمایت و خلق معنی به عنوان رسالت حمایت میباشد. محور اصلی حمایت توانمندسازی است که نشان دهنده کیفیت و اثرات مراحل حمایت و کارهای حمایتی است. یعنی هدف حمایت آن است که بیمار بتواند با سرطان زندگی کند (67). حمایت از بیمار به مجموعهای از اعمال و رفتارهایی گفته می شود که متضمن درک موقعیت و منزلت بیمار به عنوان انسان و پاسخ به نیازهای جسمی، روحی و اجتماعی او شامل آگاهی دادن، ارج نهادن، محترم شمردن، پشتیبانی کردن جسمی، عاطفی، مالی، حفاظت کردن، تامین استمرار مراقبتها و پیگیری و هماهنگ کردن میباشد (68). در حقیقت، حمایت عبارت است از چهار گروه رفتار حمایتی شامل پشتیبانی عاطفی، حمایت مادی، حمایت اطلاعاتی و حمایت ارزیابی (69). از جمله نیازهای حمایتی بیماران پس از تشخیص بیماری نیاز به رابطه نزدیک و صمیمی و احترام از سوی کادر درمانی و صحبت کردن با آنها (19)، نیاز به اطلاعات، عبادتکردن و رابطه با گروههای حمایتی (70)، نیاز به پذیرش توسط خانواده و دوستان و توجه به مراقبت بیشتر توسط خانواده میباشد (71). پرستاران و سایر كاركنان كادر بهداشتی نیز در تامین مراقبتهای حمایتی برای بیمار نقش اساسی را به عهده دارند (72). این عوامل نشان میدهد که حمایت یکی از اصلیترین نیاز بیماران مبتلا به سرطان است (73). نتایج مطالعه هایسفیلد– ولفو همکاران (2012) نشان داد که حمایت خانوادگی نقش مهمی در مقابله با سرطان دارد و سبب می شود که بسیاری از بیماران مبتلا جستجوی منابع اجتماعی و خانوادگی را راهکارهایی مهم برای رویارویی خود با سرطان بدانند (74). نتایج مطالعه دکر(2007) نیز نشان داد حمایت دریافتی از دوستان و مادر بیشترین نقش را در مقابله با بیماری برای بازماندگان سرطان دوره نوجوانی داشت ضمن اینکه حمایت دریافتی از مادر در درجه بالاتری نسبت به دوستان قرار داشت (75). نتایج تحقیق طالقانی و همکاران (2006) نشان داد که حمایت دریافتی از سوی همسر در زنان مبتلا به سرطان سینه دارای اهمیت میباشد (76). نتایج مطالعه ولونی و همکاران (39)، بوکلی(2004)(77)، هرث (2002)(78)، بنزین (2001)(62) نشان داد که ارتباط مناسب با پرسنل درمانی از عوامل موثر در حفظ امید میباشد.نتایج تحقیقات پورغزنین (1379)(51)، نگارنده (1384)(68)، سجادیان (1390)(79)، حیدری و همکاران (1388)(80) در ایران، نشان داد که مشارکتکنندگان پشتیبانی توسط خانواده، فامیل و اطرافیان را از نظر مالی، عاطفی، روانی و معنوی و حمایت کارکنان درمان به خصوص پزشکان و پرستاران را مهمترین نیازهای حمایتی خودشان عنوان نموده اند که باعث حفظ روحیه و همکاری آنها در درمان شده است.
با توجه به مسائل ذکر شده باید گفت که در مورد امید و سطح آن در بیماران ایرانی مبتلا به سرطان مطالعاتی در ایران انجام شده است (50, 81, 82). نتایج این مطالعات نشان داد که بیماران ایرانی مبتلا به سرطان سطح مناسبی از امید دارند. از طرفی، در مورد دیگر جنبه های امید مانند انواع، منابع و راهکارهای ارتقاء دهنده امید مطالعاتی در ایران صورت نگرفته است. از طرفی، امید مفهومی وابسته به فرهنگ و مذهب است (63, 64) و به این دلیل نتایج مطالعات دیگر کشورها در ایران مورد سوال میباشد. در ایران تنها در مطالعه رحمانی (1391)(59) به این موارد پرداخته شده است و در آن نیز با توجه به کیفی بودن مطالعه، فراوانی انواع امید، راهکارها و منابع امید قابل بررسی نمی باشد. به علاوه، اگرچه در مطالعاتی در ایران به اهمیت حمایت اجتماعی و حمایت پرسنل درمانی در امید بیماران مبتلا به سرطان اشاره شده است (51, 73, 79, 83) ولی با توجه به کیفی بودن این مطالعات، تایید آنها و بررسی شدت و نوع ارتباط نیازمند انجام مطالعه کمی میباشد. تمامی این مسائل محققین را به آن داشت تا در این مطالعه، ماهیت امید و ارتباط آن با حمایت اجتماعی و حمایت پرسنل درمانی را در بیماران مبتلا به سرطان مورد بررسی قرار دهند.
[1]Clayton
[2]Reynolds
[3]Vellone
[4]Brockopp
[5]Cohen
[6]Ballard
[7]Duggleby
[8]Bland
[9] Cross
[10]Schneider
[11] Klotz
Haisfield-Wolf
[13]Decker
[14]Buckley
[1]Chi
[2]Benzein
[3]Berg
فرم در حال بارگذاری ...
