وبلاگ

هدف اصلی گزارشگری مالی[1] فراهم كردن اطلاعاتی مفید درباره وضعیت مالی و نتایج عملیات واحد تجاری برای تصمیم گیری استفاده کنندگان ذی نفع است. سهامداران كه بخش عمده ای از استفاده كنندگان صورت های مالی را تشكیل می دهند، نیاز به اطلاعاتی مفید و قابل اتکا برای تصمیم گیری دارند. این اطلاعات از منابع مختلفی می تواند به دست آید.
اطلاعات ذکر شده باید دارای یکسری ویژگی های کیفی باشد که یکی از این ویژگی ها محافظه کاری[2] است. محافظه كاری كه بر اعمال احتیاط در شناسایی و اندازه گیری درآمد و دارایی ها دلالت دارد، یكی از   مهم ترین میثاق های محدود كننده ی صورت های مالی به شمار می رود. در بیانیه ی مفهومی شماره دو هیأت تدوین استانداردهای حسابداری آمریكا محافظه كاری به عنوان “واكنش محتاطانه نسبت به عدم اطمینان به منظور مطمئن شدن از در نظر گرفتن ماهیت عدم اطمینان و ریسك در شرایط تجاری، به اندازه ی كافی” تعریف شده است. محافظه کاری نگرشی محدود کننده در شناسایی درآمدها و تحمل هزینه ها و اعتقاد به زیاد گزارش نشدن دارایی ها و کم گزارش نشدن بدهی ها است. نگرش فوق با ایجاد اصول و قواعد شناختی و رفتاری برای حسابداری و با به نظم درآوردن محافظه کارانه اطلاعات مالی بنگاه ها، منجر به بهینه شدن تصمیمات استفاده کنندگان می شود. تهیه اطلاعات مالی توسط مدیریت واحد تجاری تابعی از خوش بین و یا بد بین بودن مدیریت است. در اکثر مواقع مدیریت به منظور حفظ منافع خود واحد تجاری را در وضعیت بهتری نشان می دهد تا بتواند پاداش بیشتری بگیرد. در سوی مقابل سهامداران که مالکان شرکت هستند نیاز به اطلاعاتی قابل اتکا، بدون هر گونه سوء گیری و تعصب می باشند.  اطلاعاتی با ارزش اند که استفاده کنندگان با اطمینان بالایی آنها را وارد مدل های تصمیم خود نموده و تاثیر گذاری مناسبی از آن بگیرند. محافظه کاری منجر به افزایش اعتماد در اتکای استفاده کنندگان، مبنی بر این قضیه که اطلاعات ارائه شده گمراه کننده نیست، خواهد بود لذا از این منظر باعث ایجاد ارزش برای بنگاه است.
 
2-1 بیان و تشریح موضوع
محافظه کاری به عنوان یکی از اصول محدود کننده حسابداری، از ویژگی های کیفی مرتبط با محتوای ارائه اطلاعات در گزارشگری مالی به شمار می رود. کمیته فنی سازمان حسابرسی ایران از محافظه کاری با نام احتیاط یاد کرده است، بدین معنا که در شرایط ابهام، در اعمال قضاوت برای برآوردهای حسابداری درجه ای از مراقبت باید رعایت شود، به گونه ای که درآمدها یا دارایی ها بیشتر از واقع و بدهی ها یا هزینه ها کمتر از واقع ارائه نشوند.
اگر محافظه کاری باعث تسهیل نظارت و اداره امور توسط سرمایه گذاران شود، آنها باید تمایل بیشتری برای افزایش سرمایه در شرکت داشته باشند. با این حال، محافظه کاری حسابداری منجر به ارائه کمتر از واقع دارایی های خالص انباشته در ترازنامه و شناخت به موقع زیان در مقابل سود در صورت سود و زیان می شود. به دلیل این که محافظه کاری منجر به دست کم گرفتن نظام مند ارزش خالص دارایی ها و ضعیف نشان دادن توان ترازنامه شرکت ها می شود، ممکن است عاملی برای کاهش سرمایه گذاری در شرکت باشد         (جیمی لی، 2010).
اعمال محافظه کاری در اطلاعات حسابداری عناصر صورت های مالی را تحت تاثیر قرار می دهد. در  سال های اخیر ارتباط بین سود حسابداری و سطح محافظه کاری در گزارشگری سود با ارزش شرکت در دو شاخه جدا مورد توجه قرار گرفته است. یک سری از تحقیقات، تاثیر سود حسابداری محافظه کارانه بر ارزش شرکت را بررسی نموده اند و گروه دیگر پژوهش ها، سطح محافظه کاری گزارش ها و آثار مهم آن را مورد توجه قرار داده اند. تحقیقات گروه اول نشان می دهد که طی چند دهه اخیر، تاثیر محتوای اطلاعاتی سود حسابداری بر قیمت سهام، روند کاهشی داشته است. از طرفی برخی تحقیقات دیگر نشان می دهد که در همان دوره زمانی سطح محافظه کاری گزارشگری در ایالات متحده و چندین کشور دیگر به تدریج در حال افزایش بوده است (کوسینیدیس[5] و همکاران، 2009).
کوسینیدیس و همکاران (2009) اظهار می دارند که یکی از دلایل اصلی گزارشگری محافظه کارانه، کاهش تاثیر سود بر ارزش شرکت است، اما تا کنون تحقیقات نادری بطور مستقیم این رابطه را مورد بررسی قرار داده اند. با این وجود، تحقیقات اندک صورت گرفته نیز منجر به حصول نتایج مغایر با این ادعا شده اند. برای مثال، تحقیق بالاچاندران و موهانرام (2006) نشان می دهد که محتوای اطلاعاتی سود محافظه کارانه از سود غیر محافظه کارانه گزارش شده بیشتر بوده و دلیل اصلی کاهش تاثیر سود حسابداری بر ارزش شرکت، گزارشگری محافظه کارانه نیست. واتز[6](2003) ادعا می کند که محافظه کاری در حسابداری خطاهای ارزیابی بالقوه ای که در شرایط نبود قابلیت اتکای اطلاعات حسابداری بوجود می آید را حذف می کند. قابل اتکا نبودن اطلاعات حسابداری، سودمندی اطلاعات در تصمیم گیری استفاده کنندگان را کاهش می دهد، به همین جهت محافظه کاری بیشتر از آنکه باعث کاهش تاثیر سود بر ارزش شرکت گردد، باعث ارتقای اثر آن است .
این مفهوم از دیدگاه تحلیل گری که قصد پیش بینی درآمدهای آتی را دارد، بررسی و اینگونه تعبیر می شود که درآمد گزارش شده، صرف نظر از اقلام غیر مترقبه، در صورتی با کیفیت تلقی می گردد که شاخص مناسبی از درآمدهای آتی باشد. بنابراین مفهوم” سود پایدار ” که در تجزیه و تحلیل های مالی به آن اشاره شده مدنظر است. درآمد پیش بینی شده به عنوان ورودی در قیمت گذاری حقوق صاحبان سهام مورد استفاده قرار می گیرد. از این رو اگر مشخص شود که سودها در آینده استمرار و دوام ندارند، می توان نتیجه گرفت که بازار در تفسیر کیفیت سود ناموفق بوده است. بنابراین بازار بدون اطلاع از کیفیت مشکوک سود ها، به دلیل رویه های محافظه کارانه حسابداری، به سود گزارش شده اتکا می کند. محافظه کاری به عنوان راه حلی که اخبار خوب و بد مربوط به سود را شناسایی می کند، تعریف شده است. و از طرف دیگر بار اطلاعاتی حسابداری به صورت توانایی سود برای تبیین بازده سهام تعریف می شود.
اعمال محافظه کاری در گزارشگری مالی بر نتایج تصمیم گیری ها تاثیر می گذارد. بعد از بحران سال 1999 در یونان، کمیته بازار سرمایه هیلینیک قوانین جدیدی را برای اعمال حاکمیت شرکتی[7]و گزارشگری مالی تدوین کرد که اساس این قانون بر مبنای مفهوم محافظه کاری است. نتایج تحقیقات صورت گرفته، افزایش محافظه کاری را در یونان بعد از بحران سال 1999 به تائید می رساند. این نتایج سازگار با این

 فرضیه هستند که قانون گذاری و ترس ناشی از جریمه های نقض قانون، شرکت ها را ملزم به رعایت اصول محافظه کاری و گزارشگری محافظه کارانه می نماید. کاربرد حسابداری محافظه کارانه در فرایند حسابداری،منجر به کیفیت بالاتر سود می شود. محافظه کاری در حسابداری، سود های پایین تر، ولی با کیفیت بالاتری را در پی دارد و بازار سرمایه به طور مناسبی درآمدهای پایین تر و با کیفیت بالاتر را در قیمت گذاری سهام در نظر            می گیرد(بوشمن و پتروسکی 2006).

در مجموع می توان استدلال نمود در صورتی که اطلاعات مالی محافظه کارانه تهیه شود، قابلیت اتکای آن افزایش یافته و اطمینان استفاده کنندگان نیز بالا می رود. اطلاعات مالی با کیفیتی که جسورانه تهیه نشده و قابل اتکا باشد، می تواند قیمت سهام را به نحو بهتری تبیین کند و قابلیت اتکای قیمت سهام و بازده آن را افزایش دهد. به عبارت دیگر سهامی که گزارشگری آن با اعتماد، اطمینان و محافظه کاری بالایی تهیه شده، ارزش بازار و بازده قابل اعتمادی نیز دارد.
سرمایه گذاران و سهامداران به منظور حفظ حقوق خود نیاز به اطلاعاتی قابل اتکا و عاری از هر گونه سوء گیری مدیریتی دارند. صورت های مالی منتشر شده توسط شرکت، منبع اصلی اطلاعاتی برای سهامداران است و بسیاری از آنها برای تصمیم گیری بر این اطلاعات تکیه می کنند؛ لذا نظر به اهمیت موضوع افزایش ثروت برای سهامداران، در این تحقیق به دنبال ارتباط محافظه کاری و روش های تامین مالی هستیم تا بدانیم مدیر محافظه کار برای تامین وجه مورد نیاز شرکت، کدام روش را انتخاب می کند تا با اطمینان بیشتر و دید بازتری تصمیم گیری نماییم.
 
3-1 اهمیت و ضرورت تحقیق
فواید گزارشگری محافظه کارانه بسیار گسترده است. محافظه کاری کامل علاوه بر افزایش محتوای اطلاعاتی حسابداری، جنبه های وسیعتری نیز دارد. این مسئله در مواردی مانند، تداوم بحران های مالی و افزایش سطح استفاده از محافظه کاری به عنوان مکانیزمی بی طرف برای حافظت از منافع سرمایه گذارن موجود در بازار سرمایه می تواند دلایل وجودی خود را نمایان کند. پذیرش محافظه کاری با اجرای استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی ناشی از دو دلیل اساسی است: چگونگی برخورد با مالیات و بکارگیری درست اصل بهای تمام شده تاریخی. رهنمودهای تدوین شده در راستای تبدیل سیستم دستی و یک وجهی مالیاتی به یک سیستم حسابداری است که اطلاعات مالی مورد نیاز را برای مدیریت جهت تصمیم گیری فراهم می کند.
به کارگیری محافظه کاری نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان و سایر ذی نفعان[8] را که با شناسایی درآمدهای مشمول مالیات سهمی در رفاه خواهند داشت، تامین می کند. از طرف دیگر رهنمود فوق گزارشگری محافظه کارانه را به علت نیاز مبرم اطلاعات نسبت به اصل بهای تمام شده تاریخی، افزایش داد. اجرای استانداردهای بین المللی حسابداری گام مهمی در راستای فراهم آوردن اطلاعات مربوط برای تمامی استفاده کنندگان از این اطلاعات است. بر خلاف سایر استانداردهای دیگر، استانداردهای بین المللی، مربوط بودن صورت های مالی را برای سودمندی تمامی جنبه های استفاده کنندگان از صورت های مالی ارتقا می بخشند. از طرف دیگر پذیرش این استانداردها توسط شرکت ها و معرفی اصل ارزش منصفانه در ارزش یابی، سطح گزارشگری محافظه کارانه را در صورت های مالی کاهش می دهد (کوسینیدیس و همکاران، 2009).
تهیه کنندگان صورتهای مالی باید با ابهاماتی که به گونه ای اجتناب ناپذیر در بسیاری رویدادها وجود دارد برخود کنند. نمونه این ابهامات عبارتست از قابلیت وصول مطالبات، عمر مفید احتمالی داراییهای ثابت مشهود و تعداد و میزان ادعاهای احتمالی مربوط به ضمانت کالای فروش رفته. چنین مواردی با رعایت احتیاط در تهیه صورتهای مالی و همراه با افشای ماهیت و میزان آنها قابل شناسایی است.
احتیاط عبارت است از کاربرد درجه ای از مراقبت که در اعمال قضاوت برای انجام برآورد در شرایط ابهام مورد نیاز است به گونه ای که درآمدها یا دارایی ها بیشتر از واقع و هزینه ها و بدهی ها کمتر از واقع ارائه نشوند. اعمال احتیاط نباید منجر به ایجاد اندوخته پنهانی یا ذخایر غیر ضروری گردد یا دارایی ها و درآمدها را عمدا کمتر از واقع و بدهی ها و هزینه ها را عمدا بیشتر از واقع نشان دهد. زیرا این امر موجب نقض         بی طرفی است و بر قابلیت اتکای اطلاعات مالی اثر می گذارد(کمیته تدوین استانداردهای حسابداری، 1388).سود حسابداری بر مبنای فرض تعهدی و در چارچوب اصول پذیرفته شده حسابداری اندازه گیری می شود. شاید نخستین هدف فرایند حسابداری، اندازه گیری سود به شکل ادواری برای واحدهای تجاری باشد. اصطلاح سود یکی از غیر ثابت ترین مفاهیم در دنیای تجارت است. کیفیت سود و به صورت عام تر کیفیت گزارشگری مالی، مورد علاقه کسانی است که برای اتخاذ تصمیم های مرتبط با سرمایه گذاری و انعقاد قراردادهای مختلف از گزارش های مالی استفاده می کنند. از دیدگاه تدوین کنندگان استاندارد، کیفیت گزارش های مالی به صورت غیر مستقیم نشان دهنده کیفیت استانداردهای حسابداری است. سود گزارش شده و روابط بدست آمده از آن معمولاً در قراردادهای حقوق و پاداش و قراردادهای استقراض استفاده می شود. تصمیم گیری برای انعقاد قراردادی که براساس کیفیت سود پایین باشد، باعث انتقال ناخواسته ثروت خواهد شد. لذا نگرش های مطرح شده در محافظه کاری با تاکید بر کیفیت سود، شیوه استفاده از این نگرش ها را در اصول مدیریتی، ابتدا جهت دستیابی به اهداف و نگرش های مدیران و سپس جهت توجه به خواسته های سرمایه گذاران که همان ارزش سرمایه گذاری شان است، مطرح می کنند(خواجوی و ناظمی 1384).
مالکان نهادی انگیزه های زیادی برای نظارت بر گزارشگری مالی دارند. صورت های مالی و به خصوص صورت سود و زیان، منبع مهمی از اطلاعات در مورد شرکت است. شواهد تجربی نشان می دهد که حضور سرمایه گذاران نهادی با واکنش بازار نسبت به انتشار سود، رابطه مثبت دارد. در نتیجه، سود از دیدگاه قیمت گذاری اوراق بهادار اطلاعات مفیدی فراهم آورده و منبع اطلاعاتی مهمی نزد این نهاد ها به شمار می آید. محافظه کاری سود، مدیران را از رفتارهای فرصت طلبانه و خوش بینی بیش از حد در ارائه سود باز می دارد. بدین ترتیب سود محافظه کارانه تر، با کیفیت تر تلقی می شود. با این اوصاف، انتظار می رود نهاد ها انگیزه هایی برای گزارش محافظه کارانه سود داشته باشند(مهرانی و همکاران 1389).
بازارهای اوراق بهادار به دقت هزینه های نمایندگی و كاهش قیمت سهام را زیر نظر  دارند. كاهش قیمت سهام در سهامداران و مدیران این انگیزه را ایجاد می كند كه عدم تقارن اطلاعاتی[9] و هزینه های نمایندگی ناشی از آن را كاهش دهند و بدین منظور به گزارشگری محافظه كارانه روی می آورند (لافوند و واتز، 2008).
بنا به اذعان لافوند و واتز(2008) حسابداری محافظه كارانه به وسیله دو ساز و كار بالقوه، عدم تقارن اطلاعاتی بین سرمایه گذار ان را از بین می برد. نخست، حسابداری محافظه كارانه می تواند بهترین خلاصه ممكن از اطلاعات قطعی به غیر از قیمت سهام را درباره عملكرد جاری شركت ها برای سرمایه گذاران فراهم سازد. با در نظر گرفتن انگیزه مدیریت برای بیش نمایی سود، احتمالا سودهای تاییدپذیر تنها اطلاعات قطعی قابل عرضه درباره سودها است. از سوی دیگر، معمولا مدیران نسبت به گزارش زیان ها بی میل هستند. وجود استانداردهایی مبنی بر الزام به تاییدپذیری ِكمتر برای شناسایی زیان ها، می تواند موجب شود اطلاعاتی را كه مدیران تمایلی به افشای آنها ندارند، افشا شود. از این رو حسابداری محافظه كارانه اطلاعات با قابلیت اتکای بیشتری نسبت به وضعیتی كه در آن استانداردهای حسابداری، تاییدپذیری مشابهی را برای شناخت درآمدها و هزینه ها لازم می داند، فراهم می آورد (لافوند و واتز، 2008).
سودهای حاصل از اعمال محافظه کاری با توجه به اینکه از شناسایی درآمدهای غیر واقعی جلوگیری کرده و کلیه زیان های شرکت را مورد شناسایی قرار می دهد،  باعث کاهش توزیع سود بین سهامداران می شود. لذا با توجه به تحقیقات صورت پذیرفته، محافظه كاری توانسته است از منافع بستانكاران در برابر سهامداران حمایت كند (فرانکل و همکاران 2007).
تحقیقات نشان دهنده اهمیت نقش محافظه کاری در زمینه های مختلفی از قبیل برطرف كردن مسائل برخاسته از نمایندگی، بی اثر ساختن مسائل ناشی از عدم تقارن اطلاعاتی بین استفاده كنندگان آگاه و نا آگاه، احقاق حقوق ذی نفعان عمده، تأثیر مثبت بر كاهش هزینه های استقراض و هزینه های سرمایه و افزایش اهرمهای مالی، نقش بازدارندگی در قبال وقوع رسوایی های مالی و همچنین نقش انكار ناپذیر آن در مبحث راهبری شركتی و … است .لذا محافظه کاری از طریق اعمال اصول محدود کننده حسابداری، دست به کیفی نمودن سودهای گزارش شده نموده، که با این مهم می تواند افزایش ارزش را برای شرکت ها به دنبال داشته باشد یا در واقع ارزش واقعی بنگاه ها را به نمایش بگذارد(مهرانی و محمدآبادی، 1388).
انتظار می رود افراد و سازمان های زیر از نتایج این تحقیق بهره مند شوند:
کمیته تدوین استانداردها : تائید فرضیه های این تحقیق حاکی بر این است که گزارشگری محافظه کارانه موجب بهبود کیفیت اطلاعات و بهبود تصمیم گیری در شرکت می شود. این امر موجب تاکید تدوین کنندگان استانداردها بر محافظه کاری در شرکت ها می شود.
مدیران : محافظه کاری در حسابداری به عنوان نوعی نظارت برون سازمانی عمل کرده و هزینه های نمایندگی را کاهش می دهد و به مدیران کمک می کند تا در کسب منابع مالی هزینه های کمتری را متحمل شوند.