وبلاگ

در حال حاضر با جمعیت رو به رشد، روند کاهشی زمین های زراعی و افزایش تقاضا برای غذا و  سوخت های زیستی، جهان نمی ­تواند با گسترش شمار سطوح برداشت نیازهای جمعیت رو به رشد را تأمین کند(Wurth, 2003). استفاده از ژنتیک برای بهبود بهره وری محصول، ترویج حفاظت و مدیریت خاک و استفاده ازمحصولات کشاورزی پر بازده ضروری است. بر اساس پیش بینی­ها تا سال ۲۰۳0 میلادی، با رشد جمعیت جهان، نه تنها تقاضا برای مواد غذایی 50 درصد بیشتر می‌شود، بلکه بحران انرژی نیز مزید بر علت خواهد شد. از این رو برای برون‌رفت از این دو مشکل مشترک راه حل‌های واحد و متفکرانه‌ای را باید در نظر گرفت. بهترین راه برای توسعه سوخت‌های زیستی به کارگیری اراضی بایر است هر چند که برای تأمین نیازهای اساسی سوخت‌های زیستی منابع متعدد گیاهی وجود دارد، اما با این وجود برای هر کشوری که زمینه و پتانسیل خاص خود را داشته باشد می‌توان به گونه‌ای این موضوع حیاتی را در نظر گرفت(Wurth, 2003). لذا گیاهان به عنوان مهم‏ترین منابع تجدید پذیرو اولین منبع تأمین کننده مواد غذایی برای بشر و دیگر جانوران بوده و به عنوان حلقه اول زنجیره غذایی مورد توجه می­باشند. با توجه به کمبود منابع، انتخاب گونه‏هایی با نیازهای حداقلی برای رشد و بازده بالا در تولید یکی از ضروریات ادامه زندگی می‏باشد (خدابنده ، 1366). ایران از نظر وضعیت اقلیمی جزء کشورهای خشک جهان است که البته روی کمربند خشکی جهان قرار دارد، در 80 سال گذشته جمعیت ایران هفت برابر شده است توسعه جمعیت، توسعه صنعت و کشاورزی و شهرنشینی را در پی دارد بنابراین ما به مرز بحران آبی نزدیک می‌شویم. یا تدبیر و ارتقاء دانش کشاورزی و آشنایی با گونه های گیاهی کم نیاز و مقاوم به خشکی می توان از این اراضی به نحو احسنت بهره مند شد وگوشه ­ای از نیازهای غذایی و سوختی جامعه را تأمین کرد؛ از آنجایی که وسعت زیادی از مساحت کشور ایران را بیابان و اراضی کم آب در برگرفته است لذا استفاده از منابعی چون نیشکر و چغندر‏قند که منابع اصلی تولید شکر در اغلب نقاط جهان هستند، برای چنین اقلیمی مناسب نیست ( جدول1- 1). پس برای استفاده از ظرفیت‏های اراضی قابل کشت کشورمان بایستی به دنبال یافتن گیاهی باشیم که قابلیت رشد در شرایط گرم و خشک را داشته باشد و بدین طریق از هدر­ رفت منابع ملی نظیر آب و غیره جلوگیری کنیم. سورگوم شیرین[1] گیاهی مقاوم به شرایط آب و هوایی گرم و خشک است، لذا می‏تواند جایگزین مناسبی برای چغندر‏قند و نیشکر در کشور باشد (احمد پور، 1384). تحقیقات نشان می‏دهد که گیاه مذکور با مصرف آب کم‏تر نسبت به ذرت و نیشکر و پتانسیل بالاتر تولید نسبت به سایر گیاهان 4 کربنه، گزینه مناسبی برای حل چالش‏های موجود می‏باشد (Gnansounou et al., 2005).

 

 

 

 

جدول ‏1‑1مقایسه نیشکر، چغندرقند و سورگوم شیرین در ایران به عنوان منابع اصلی تولید شکر(Almodares et al., 2008)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

	نیشکر	چغندر قند	سورگوم شیرین
دوره کشت	حدود 7 ماه	حدود 5-6 ماه	حدود 4 ماه
فصل رشد	تنها یک فصل	تنها یک فصل	یک فصل در مناطق معتدل و      2- 3 فصل در مناطق گرمسیر
نیاز خاکی	رشد خوب در خاک زهکشی	رشد خوب در لومی- شنی؛ و متحمل قلیایی	همه نوع خاک زهکشی
نیاز آبی	m3/h314700	m3/h18000	m3/h14700
نیاز محصول	نیاز بالا با داده ها کشاورزی	نیاز بسیار بالا به کودهای کشاورزی	نیاز کم کودی؛ بیماری و آفات کم و مدیریت آسان
عملکرد در هکتار	70-80 تن	30-40 تن	54-69 تن
میزان شکر در وزن پایه	10-12%	15-18%	7-12%
عملکرد شکر	7-8 تن در هکتار	5-6 تن در هکتار	6-8 تن در هکتار
اتانول تولیدی از عصاره	3000-5000 لیتر در هکتار	5000-147000لیتر در هکتار	3000 لیتر در هکتار
برداشت	برداشت مکانیکی	بسیارآسان؛معمولا دستی	بسیار آسان؛ هم برداشت دستی هم مکانیکی

 

 1-2- سورگوم

 

سورگوم زراعی با نام علمی  Sorghum biocolor (L.) Moenchگیاهی از خانواده غلات است که در ایران ذرت خوشه‌ای نامیده می‌شد. با توجه به شباهت ظاهری این گیاه با ذرت و ارزن که باعث شده‌است، آمار سطح زیر کشت این گیاهان با هم مخلوط شود، برای تمایز آن از اسم سورگوم که یک اسم جهانی برای این گیاه است استفاده می‌شود.

 

سورگوم در بین غلات بعد از گندم، برنج، ذرت و جو در بین تولیدات جهان و مناطق کشت رتبه پنجم را داراست (Martin, 1986)و مهمترین كشور های تولید كننده هند، چین و روسیه هستند. خاستگاه سورگوم قاره آفریقا است و از دانه های آن جهت تغذیه استفاده می شود و 3 هزار سال قبل از میلاد كشت می شده است. سطح زیر کشت سورگوم در جهان قریب به 50 میلیون هکتار است و  بیشترین سطح زیر کشت آن را ارقام دانه­ای با 47 میلیون هکتار، که حدوداً 90% کشت را به خود اختصاص داده­اند، می باشد (FAO, 1998).

 

آمار سطح زیر کشت سورگوم در ایران در سال ۱۳۶۵ فقط شش هکتار گزارش شده که در حال حاضر به بیش از 40 هزار هکتار رسیده است. کشت سورگوم در ایران دارای قدمت طولانی بوده و وجود توده های بومی مؤید این گفته است. توده‌های زراعی بومی سورگوم در ایران در مناطق جنوب خراسان، سیستان، کرمان، اصفهان، یزد، گیلان، مازندران و بنادر جنوبی بطور پراکنده وجود دارد. قدرت تحمل سورگوم به گرما بیشتر از سایر غلات است و به همین دلیل به آن شتر  گیاهان زراعی می­گویند و معمولا در مناطق گرم و خشک قابل کشت است. از طرفی با توجه به قرار گرفتن ایران در کمربند مناطق خشک و نیمه­خشک لزوم بهره برداری از گیاهان با درجه سازگاری بالا به اقلیم و شرایط خاکی کشور برای تأمین علوفه مورد نیاز دام بیش از پیش احساس می شود (FAO, 1998)( جدول 1-2).