در عصر کنونی تحولات شگرف دانش مدیریت وجود نظام ارزشیابی را اجتناب ناپذیر نموده است، بگونه ای که فقدان نظام ارزیابی در ابعاد مختلف سازمان اعم از ارزیابی در استفاده از منابع و امکانات، کارکنان، اهداف و استراتژی ها را به عنوان یکی از علائم بیماریهای سازمان قلمداد مینماید. نظام ارزشیابی مناسب می تواند سازمان را از وضعیت جنبه های مختلف کاری خود آگاه سازد و برنامه ریزیهای آتی را برای مدیران سازمان آسانتر و با نگرش بیشتر به وضعیت سازمان هدف ریزی نماید.
همواره در طراحی یک سیستم ارزیابی عملکرد[1] می بایست به این نکته توجه داشت که، سیستم ارزیابی عملکرد وقتی مناسب است که متوازن بوده و ابعاد مختلف را در فرایند های سازمان پوشش دهد. از این رو سیستم ارزیابی عملکرد مناسب می بایست علاوه بر شاخص های مالی شاخص های غیر مالی را نیز در بر بگیرد. در این حالت است که دید مناسبی از عملکرد سازمان و در پی آن عملکرد زنجیره تامین به دست خواهد آمد.
ابزارهای مختلفی در ابعاد مختلف ارزیابی عملکرد در مطالعات گذشته به کار برده شدهاست. اکثر ابزارها به مدیران سازمانها این امکان را می دهند تا شاخص های مناسب را جهت اندازه گیری در پیکره سازمان خود جاری سازند. اما نگاه به آینده و برنامه ریزی استراتژیک یکی از الزاماتیست که در پی یک سیستم ارزیابی عملکرد قرار دارد.
در این فصل به معرفی کلی موضوع و دلایل انتخاب آن میپردازیم. پس از مشخص شدن اهمیت موضوع، روش و متدولوژی تحقیق و کاربران این پایان نامه بیان می شود.
1-2- معرفی موضوع پایان نامه
این پایان نامه با عنوان “طراحی یک سیستم مدیریت عملکرد با بهره گرفتن از کارت امتیازدهی متوازن و تئوری بازی های تکاملی” به منظور تعیین بهترین ترکیب استراتژی یک سازمان در راستای بهبود عملکرد خود در زنجیره تامین[2] انتخاب شده است. این استراتژی ها و شاخص های اندازه گیری در قالب 4 جنبه کارت امتیازی متوازن (BSC)[3] یعنی مالی[4]، مشتریان[5]، فرایند داخلی[6] و رشد و یادگیری[7] مورد بررسی قرار گرفتهاند. پس از بررسی زنجیره تامین مورد نظر و انتخاب بهترین گزینه های استراتژیک در هر یک از 4 جنبه مذکور به تعیین نوع رابطه علی و معلولی[8] بین هر یک از استراتژی های یک معیار BSC با استراتژی های معیار بعدی پرداخته شده است. در نهایت با بهره گرفتن از تئوری بازی های مشارکتی[9] و تئوری بازی های تکاملی[10] به بهترین ترکیب استراتژی دست خواهیم یافت. مطالعات میدانی مربوطه در این پایان نامه با بهره گرفتن از اطلاعات یک کارخانه بزرگ تولیدی صنایع غذایی انجام و این روش در آن کارخانه پیاده سازی شده است.
1-3- هدف از انتخاب موضوع
یکی از مباحثی که می تواند نقش بسزایی در موفقیت یک سازمان داشته باشد درک درست از عملکرد و در پی آن برنامه ریزی مناسب برای آینده آن سازمان میباشد. ارزیابی و مدیریت عملکرد علاوه بر روشن ساختن وضعیت موجود یک سازمان می تواند برنامه استراتژیک آن سازمان برای آینده سازمان را نیز مشخص نماید.
با توجه به پویایی زنجیره تامین و افزایش روزافزون رقبا، سازمانها بیش از پیش به دنبال یک سیستم ارزیابی عملکرد اثربخش میباشند. برنامه استراتژیکی که تمام جوانب را در نظر گرفته و به صورت پویا تدوین شده باشد می تواند راهگشای سازمانها در بهبود عملکرد هرچه بیشترشان در زنجیره تامین باشد.
در عصر کنونی تحولات شگرف دانش مدیریت وجود نظام ارزشیابی را اجتناب ناپذیر نموده است، بگونه ای که فقدان نظام ارزیابی در ابعاد مختلف سازمان اعم از ارزیابی در استفاده از منابع و امکانات، کارکنان، اهداف و استراتژی ها را به عنوان یکی از علائم بیماریهای سازمان قلمداد مینماید.
تمامی نکات ذکر شده در فوق باعث انتخاب مبحث ارزیابی عملکرد با بهره گرفتن از کارت امتیازی متوازن گردید. همچنین به جهت پویایی اطلاعات و تضاد بین افراد در رابطه با تصمیم گیری در رابطه با اهداف سازمان و زنجیره تامین، تئوری بازیها جهت تحلیل مورد استفاده قرار گرفته است.
1-4- مروری کلی بر ادبیات موضوع
ارزیابی و مدیریت عملکرد یکی از مفاهیم شناخته شده در بین پژوهشگران و محققان میباشد. کاربرد کارت امتیازی متوازن در بین ابزارهای گوناگون ارزیابی عملکرد نیز در بین مطالعات بسیار به چشم میخورد. در این میان مطالعات چندانی در رابطه با بهره گرفتن از تئوری بازیها در مبحث ارزیابی عملکرد به چشم نمیخورد. در این بخش کلیاتی از مطالعات انجام گرفته در رابطه با ارزیابی عملکرد و ابزارهای مختلف آن خدمتتان ارائه می شود.
از ابتدایی ترین مطالعات صورت گرفته در حوزه ارزیابی عملکرد مدل سینک وتاتل[11] (1989) می باشد، که در این مدل عملکرد یک سازمان ناشی از روابط پیچیده بین هفت شاخص عملکردی اثربخشی، کارایی، کیفیت، بهره وری، کیفیت زندگی کاری، نوآوری و سودآوری است.
کیگان[12] در سال 1989 ماتریس ارزیابی عملکرد را معرفی نمود. نقطه قوت این مدل آن است که جنبه های مختلف عملکرد سازمان، شامل جنبه های مالی و غیر مالی و جنبه های داخلی و خارجی به صورت یکپارچه مورد توجه قرار می گیرد. اما این مدل به خوبی روابط بین جنبه های مختلف عملکرد سازمانی را نشان نمی دهد.
چارچوب «نتایج و تعیین کننده ها» در سال 1991 توسط فیتزگرالد و همکارانش[13] معرفی شد که مشکل ماتریس عملکرد را بر طرف می کند. این چارچوب بر این فرض استوار است که در هر سازمانی دو نوع شاخص عملکرد پایه وجود دارد. شاخص هایی که به نتایج مربوط می شوند و آنهایی که بر تعیین کننده های نتایج تمرکز دارند.
در سال 1991 مدل دیگری به نام مدل هرم عملکرد توسط لینچ کراس معرفی شد، که چگونگی ایجاد این رابطه را نشان می دهد. هدف هرم عملکرد ایجاد ارتباط بین استراتژی سازمان و عملیات آن است.
یکی از چارچوب های مطرح ارزیابی عملکرد، مدل تعالی سازمان (EFQM)[14] (1992) است که شامل عواملی است که به دو گروه اصلی «توانمندسازها» و «نتایج» تقسیم می شود.
نیلی و همکارانش[15] در سال 1995 مرور بسیار خوبی در زمینه ارزیابی عملکرد ارائه داده اند و تحقیقات بسیاری به آن ارجاع شده است؛ از جمله ملاحظات کلیدی مدنظر در این مطالعات به شرح زیر است:
- فاکتور های موثر در پیاده سازی موفقیت آمیز سیستم های ارزیابی عملکرد چیست؟
- فاکتورهای شکل دهنده ارزیابی سیستم های اندازه گیری عملکرد کدامند؟
- نحوه حمایت و پشتیبانی از سیستم های ارزیابی عملکرد در هر زمان به گونه ای که با محیط های پویا و استراتژی های متغیر مطابق باشد، چگونه است؟
یکی از مشهورترین و شناخته شده ترین مدل های سیستم اندازه گیری عملکرد، که در این پایان نامه نیز از آن استفاده شده است، مدل کارت امتیازدهی متوازن می باشد که در سال 1992 توسط کاپلان و نورتن[16] مطرح و سپس گسترش و بهبود یافت. این مدل پیشنهاد می کند که برای اندازه گیری عملکرد هر سازمانی از یک سری شاخص های متوازن در چهار بعد سازمان استفاده شود که عبارتند از مالی، مشتریان، فرایند داخلی و رشد و یادگیری.
مدل SCOR[17] (2005) یک مدل مرجع فرایندی است که توسط انجمن زنجیره تامین (SCC)[18] برای مدیریت و ارزیابی پیکره زنجیره تامین توسعه یافته است. این مدل برنامه های عملیاتی و شاخص های فراوانی را جهت برآوردن اهداف استراتژیک سازمان در اختیار مدیران قرار می دهد. پنج فرایند اصلی این مدل عبارتند از: برنامه ریزی، منابع، تولید، تحویل و بازگشت.
علاوه بر مطالعات و مدل های نام برده شده، مدل های دیگری نیز مطرح شده اند، که ازجمله آنان می توان به مدل های فرایند کسب و کار (1996)، مدوری و استیپل (2000)، تحلیل ذی نفعان 2001، مالکوم بالدریچ (1988)، اندازه گیری عملکرد یکپارچه (1997) و منشور عملکرد (2002) اشاره نمود. تمامی مدل های مذکور به بررسی و تبیین شاخص های عملکردی می پردازند و برای تحلیل شاخص ها می بایست از روش ها و تکنیک های تصمیم گیری بهره برد.
فرایند تحلیل مسیر[19] که در این پایان نامه از آن بهره گرفته شده است یک روش تحلیل چند متغیره میباشد که برای بررسی یک مجموعه از روابط که به صورت شکل مدل علیتی خطی نمایش داده میشوند، استفاده میگردد. از کاربردهای این مفهوم در رابطه با ارزیابی عملکرد و تعین روابط علی و معلولی میان معیارهای کارت امتیازدهی متوازن میتوان به مطالعلت آقایان کانجی و سا[20] اشاره نمود. کانجی و سا درسال 2002 تحلیل مسیر را برای تحلیل کارت امتیازی کسب و کار ارائه شده توسط کانجی مورد استفاده قرار دادند. به علت اینکه آنها از داده های جزئی متقاطع استفاده کرده بودند، روش آنها قادر نیست تا روابط داخلی بین هر چارچوب موجود را تعیین کند. برنی و همکارانش[21]در سال 2009 روش چند متغیره تحلیل مسیر با داده های طولی را برای تحلیل عوامل سازمانی مورد استفاده قرار دادهاند. آنها در این رویکرد پس از شناسایی مؤلفه های مؤثر، ترسیمی از روابط علی و معلولی را مورد نظر قرار داده و سپس در قدم اول با بررسی همبستگی[22] میان عوامل، روابط را با فرضهای آماری تحت آزمون t دوطرفه مورد سنجش قرار داده و در نهایت به کمک رگرسیون مقادیر ارتباط را مورد نظر قرار دادهاند.
در سال 2013 جعفری و همکارانش[23] با بهره گرفتن از تحلیل مسیر و تئوری بازیهای مشارکتی به تعیین روابط علیتی شاخص های توسعهای علم و فناوری در بخش خصوصی صنعتی پرداختند. در این مطالعه پس از تعیین شاخص های مورد نظر در قالب کارت امتیازی متوازن و تعیین روابط علی میان آنها توسط فرایند تحلیل مسیر بهترین ترکیب شاخص ها را با بهره گرفتن از ارزش شیپلی[24] که یک مفهوم مهم در تئوری بازیهای مشارکتی میباشد، تعیین نمودند.
در سال 2011 دکتر نایینی و همکارانش[25] با تلفیق تئوری بازیهای تکاملی و کارت امتیازی متوازن یک روش جدید را در ارزیابی عملکرد معرفی نمودند. در این مقاله این روش در یک زنجیره تامین محیطی اجرا گردید.
1-5- جنبه های نوآوری موضوع
- تلفیق ابزارهای مختلف در کنار کارت امتیازی متوازن جهت تعیین بهترین استراتژیها
این ابزارها شامل فرایند تحلیل مسیر، تئوری بازیهای مشارکتی و تئوری بازیهای تکاملی میباشند. هر یک از این ابزارها به نحوی ما را در رسیدن به ترکیب استراتژیک مناسب یاری مینمایند. الگوریتم ارائه شده در این پژوهش برای اولین بار میباشد که مورد استفاده قرار میگیرد.
- مشخص نمودن مسیرها و ترکیبهای نا مناسب استراتژیک قبل از ورود به مراحل تصمیم گیری با بهره گرفتن از فرایند تحلیل مسیر
تعیین میزان همبستگی و نوع همبستگی میان شاخص ها در ارزیابی عملکرد پیشینه زیادی دارد. اما استفاده از این موضوع به وسیله تحلیل مسیر و پیرو آن استفاده از تئوری بازها یک ابتکار جدید در این مطالعه به حساب میآید. مسیرهایی که ارتباط معنا داری بین مؤلفه های آن وجود ندارد، باعث طولانی تر شدن اجرای الگوریتم تئوری بازیهای تکاملی برای پیدا کردن جواب بهینه میگردند. با بهره گرفتن از تحلیل مسیر این مسیرها پیدا شده و حذف میشوند.
- استفاده از مقادیر ارزش شیپلی به عنوان ورودی در تئوری بازیهای تکاملی
در تنها مطالعه پیشین که از تئوری بازیهای تکاملی استفاده شده بود، مقادیر ورودی در طرح مربع لاتین داده هایی جمع آوری شده از سطح نخبگان بود، اما در این مطالعه از مقادیر شیپلی استفاده شده است. این امر دقت الگوریتم را در رسیدن به جواب بهینه بیشتر مینماید.
- پیاده سازی روش ارائه شده در یک کارخانه تولیدی صنایع غذایی
تمامی مراحل این الگوریتم در یک کارخانه صنایع غذایی پیاده سازی شدهاست. تمام داده ها و اطلاعات مورد استفاده از یک مطالعه موردی واقعی بدست آمدهاند.
1-6- کاربران نتایج
کاربران تحقیق در وهله اول مدیران و سازمانهای مختلف میباشند که در پی ارزیابی عملکرد و برنامه ریزی استراتژیک هستند. همچنین روش ارائه شده و موضوعات متعدد مطرح شده در این پژوهش می تواند مورد بررسی و مطالعه محققین زنجیره تامین و ارزیابی عملکرد قرار گیرد.
1-7- روش و متدلوژی تحقیق
از آنجا که مقالات موجود در ابزارهای مختلف ادبیات موضوع از اهمیت خاصی برخوردار هستند، در فصل دوم این پایان نامه به مرور موضوع و ابزارهای استفاده شده در این پژوهش پرداخته شده است. در این فصل مروری بر ادبیات موضوعی ارزیابی عملکرد صورت میگیرد پس از آن تعاریف و مفاهیم ارزیابی عملکرد به صورت مفصل مرد بحث قرار خواهد گرفت. در ادامه تعریف و قواعد کلی تحلیل مسیر را ارائه خواهیم داد. همچنین به طور گسترده کاربرد تحلیل مسیر در مطالات پیشین را مورد بررسی قرار میدهیم. سپس تعاریف و مباحث کلی تئوری بازیها را تشریح مینماییم. در ادامه ارزش شیپلی که از آن در این مطالعه استفاده شدهاست را مطرح مینماییم و در نهایت تئوری بازیهای تکاملی را به همرا روابط آن تشریح خواهد شد. در فصل سوم روش کلی مورد استفاده و محاسبات لازم در هرمرحله ارائه شده است. بدیت ترتیب که پس از معرفی الگوریتم کلی این روش هر مرحله را به صورت جداگانه توضیح داده و مورد بررسی قرار میدهیم. در فصل چهارم روش مطرح شده با بهره گرفتن از داده های یک شرکت تولیدی صنایع غذایی مورد ارزیابی قرار میگیرد. در این فصل تمام مقادیر محاسباتی از جمله محاسبات مربوط به تحلیل مسیر و ارزش شیپلی و تئوری بازیهای تکاملی آورده شده است و نتایج ارائه میگردد. در فصل پنجم نتایج حاصل از این پایان نامه ارئه میگردد.
1-8- جمع بندی
در این فصل به اهمیت موضوع ارزیابی عملکرد و این که در دنیای امروز یک جز جدا نشدنی هر سازمان میباشند اشاره گردید. پس از معرفی موضوع پایان نامه به ضرورت انتخاب این موضوع پرداخته شد. سپس مروری کلی بر مطالعات پیشین انجام شد که شامل ارائه برخی مفاهیم و ابزارهای استفاده شده در این مطالعه میباشد. سپس به جنبه های نوآوری و کاربران این مطالعه اشاره گردید. درنهایت چارچوب کلی این مطالعه و نمایی از فصول آینده این مطالعه که شامل 5 فصل میباشد ارائه گردید.
فرم در حال بارگذاری ...
