وبلاگ

‌ی مباحث آتی خود باشد.

در فصل اول بیان مسئله، اهداف پژوهش، اهمیت و ضرورت پژوهش و سؤالات و روش پژوهش مطرح شد.

در فصل دوم مبادی تصوری و تصدیقی مورد بررسی قرار گرفت. بحث از مبادی در چهار محور اخلاق، گروه، کار گروهی و مبادی کار گروهی با کمی تفصیل ارائه شده است. در این بخش سعی شده تا مبادی تصوری و تصدیقی مورد نیاز این پژوهش با کمترین اطناب و زیاده‌گویی تدوین شود. این بخش گر چه نهایتاً حجم زیادی را به خود اختصاص داده است ولی امید است نو بودن برخی از مطالب و تقریر جدید آن بتواند خواننده را بر سر خواندن آن استوار بدارد. در بخش دوم یعنی پیشینه باید گفته شود که از زاویه دید این نوشته پیشینه‌کاملاً مطابقی وجود ندارد و آنچه آورده‌ایم با کم و کاست نزدیک‌ترین نمونه‌هاست.

در فصل سوم به بیان ویژگی‌های مطلوب و نامطلوب اعضا و رهبر گروه و خود گروه پرداخته‌ایم. در تهیه‌ی این ویژگی‌ها، از روش نظریه‌ی بنیادی بهره برده‌ایم. با مطالعه‌ی کتاب‌های متعدد و تفکر در این موضوع ویژگی‌های متعددی به دست آمد که با دسته‌بندی و کدگذاری آن سعی شد این ویژگی‌ها تجمیع شده و به ویژگی‌های محدودتری که اصالت و تقدم دارند برسیم. به نظر می‌رسد در هر سه بخش تا حدودی به این هدف رسیده باشیم.

در فصل چهارم برای بیان کدهای رفتاری اعضا، رهبر و کدهای مربوط به گروه لازم بود تا ابتدائاً روشن می‌شد که چه کسانی ممکن است با یک گروه پژوهشی در ارتباط باشند. ارزش‌های حاکم بر کار گروهی در پژوهش و اصول اخلاقی حاکم بر این فضا نیز باید با همان روش نظریه‌ی بنیادی سامان می‌یافت. ده ارزش اصلی در سه محور به دست آمد که مجموعاً پنجاه و نه اصل اخلاقی از این ارزش‌ها در فضای اخلاق کار گروهی در پژوهش تولید شد. حال همه چیز برای تدوین کدهای اخلاقی مهیاست. در نتیجه در این محور صد و یک کد

 اخلاقی به نگارش در آمد.

در فصل پنجم روش‌های گوناگونی در دو دسته‌ی روش‌های پیشگیرانه و راه ‌حل ‌های درمانی برای حل تعارض‌ها معرفی می‌شود و نهایتاً همه‌ی آنچه بیان می‌شود برای به کاربستن در نمونه‌هایی از تعارض در این زمینه به کار گرفته می‌شود. در این قسمت به جای حکم صریح تلاش شده است با بیان ملاحظاتی به عامل اخلاقی کمک شود تا خود بتواند تصمیمی اخلاقی اتخاذ کند.

با اتمام این پنج فصل به سؤالات اصلی و فرعی این پژوهش پاسخ داده و اهداف اخلاقی کاربردی در این حیطه برآورده می‌شود. البته این حیطه احتیاج به پژوهشی بیش از این دارد که باید به صورت گروهی صورت بگیرد.

لازم است در اینجا علاوه بر تشکر و سپاس از استاد راهنما ـ جناب آقای دکتر محمد حسین رحمتی ـ و استاد مشاور ـ جناب حجت الاسلام و المسلمین حسن بوسلیکی ـ به جهت تلاش‌ها و دقت‌های ایشان دارم، از تمام اساتیدی که راه را برای ورود به این عرصه هموار کردند سپاس‌گزاری کنم.

فصل اول
کلیات

بیان مسئله

فارغ از اینکه ضرورت کار گروهی در چیست و فواید و آسیب‌های آن کدام است، هنگامی که گروهی شکل گرفت با توجه به حکمت شکل‌گیری آن باید به وظیفه‌ی خویش عمل کند و تا پایان زمان پیش‌بینی شده به کار خود ادامه دهد. واقعیت مشهود این است که بسیاری از فعالیت‌های ما در زندگی به صورت گروهی انجام می‌شود. کار گروهی در پژوهش می‌تواند موجب افزایش بازده علمی و ارتقای کیفیت آن باشد (علاقبندراد). به همین دلیل پویایی و پایایی گروه، مسئله‌ی اساسی برای گروه‌ها به شمار می‌رود. ولی بسیاری از گروه‌ها در تداوم و حفظ حیات خود موفق نیستند (حاجیلری). عوامل متعددی در تحقق این دو  ـ یعنی پویایی و پایایی ـ تأثیر دارند. یکی از این عوامل، رعایت اخلاق است (غلامی 66).

این تحقیق بر اساس اهداف اخلاق کاربردی [1] تنظیم شده است. برای اخلاق کاربردی حداقل دو هدف بیان می‌شود: الف: تدوین منشور اخلاقی در ساحت‌های مختلفِ حرفه‌ای و غیر حرفه‌ای؛ ب: یافتن راه‌حل تعارض‌های اخلاقی[2] (اسلامی, دبیری و علیزاده, اخلاق کاربردی 45 ـ 48). برای برآوردن این دو هدف باید به فلسفه‌ اخلاق و اصول و مبانی اخلاقی توجه داشت و با روش موازنه‌ی متفکرانه [3] به ارایه‌ی وظیفه‌ی اخلاقی در موارد جزیی و موقعیتی پرداخت (اسلامی, دبیری و علیزاده, اخلاق کاربردی 32).

حال مسئله این است که چه مبانی اخلاقی­ای در رابطه با کار گروهی مطرح است؟ این مبانی در رابطه با هر یک از طرف‌های مرتبط با کار گروهی چگونه قابل تطبیق است؟ انواع تعارضات اخلاقی در کار گروهی کدام است؟ راه حل تعارض‌های اخلاقی در کار گروهی چیست؟

جواب این سؤال‌ها می‌تواند راهی به پویایی و پایایی گروه باشد و گروه را حداقل از ناحیه‌ی مباحث اخلاقی از فروپاشی و خمودگی حفظ کنند.

البته گروه‌ها، بسته به نوع فعالیتی که دارند با عناصر و تعارض‌های متفاوتی روبرو هستند؛ در اینجا فقط به گروه‌‌های علمی خواهیم پرداخت. علت این اختصاص نیز ـ چنان که در پیشینه‌تحقیق خواهیم گفت ـ خالی بودن عرصه از تحقیقی دقیق و جامع در رابطه با چنین گروه‌هایی است. البته بخشی از مطالب مطرح شده در این نوشتار در رابطه با گروه‌های دیگر نیز صادق خواهد بود.

کار علمی نیز اعم از آموزشی و پژوهشی است. البته در مراحلی از آموزش ـ پیش از آموزش عالی ـ آموزش و پژوهش باید توأمان حرکت کنند تا دانش‌آموزان هم در امر آموختن موفق‌تر باشند و هم پژوهش را بیاموزند. ولی در آموزش عالی عمدتاً پژوهش مستقل از آموزش مطرح است. منظور از کار علمی در این پژوهش، همان کار علمی پژوهشی در آموزش عالی اعم از دانشگاهی، حوزوی و پژوهشگاه‌ها است.

از سوی دیگر هدف اصلی این پژوهش، کار گروهی پژوهشی در زمینه‌ی علوم انسانی می‌باشد. ولی برخی از اصول، کدهای اخلاقی و راه ‌حل ‌هایی که برای تعارض‌ها مطرح می‌شود عمومی است و اختصاصی به علوم انسانی ندارد.