وبلاگ

پدیده­ مراجعه­ی برخی صحابه به اهل­کتاب از زمان پیامبر p وجود داشته است که می­توان آن را با روایاتی که از پیامبر p به ما رسیده اثبات کرد. کلیتِ مراجعه­ی صحابه به اهل­کتاب مورد واکاوی برخی از علما و صاحب­نظران شیعه و سنی قرار گرفته است؛ هر یک از این بزرگان دلایلی را برای این قبیل مراجعات مطرح کرده ­اند که بسته به رضایت یا عدم رضایت آن­ها، دلایل هم متفاوت شده است. از جمله این بررسی­ها می­توان به کتاب­های ” اضواءعلی­السنه­المحمدیه­اودفاع­عن­السنه” نوشته­ی محمودابوریه، “التفسیروالمفسرون” نوشته­ی محمدحسین­ذهبی، “التفسیروالمفسرون” محمدهادی­معرفت و “الاسرائیلیات­واثرها­فی­کتب­التفسیر” نوشته­ی رمزی نعناعه اشاره کرد که هر کدام بر اساس شواهد و مصادیق موجود و پیشینه­های اعتقادی خود، موضوع را بررسی و نتیجه ­گیری کردند. آن­ها عاملان گسترش اقوال اهل­کتاب را شناسایی و سپس مراجعه­کنندگان به آن­ها را مورد سرزنش قرار می­دهند. همچنان­که آقای معرفت نیز در بخش­هایی از کتاب “التفسیروالمفسرون” خود به پدیده رجوع صحابه به اهل­کتاب و گرفتن پاسخ از آن­ها پرداخته است و فقط برخی صحابه را متخلف معرفی می­ کند. بررسی اقوال این علما در مورد اهل­کتاب، به کلیتِ ممنوع بودن یا توجیه کردن این مراجعات باز می­گردد و کمتر کسی به محتوای سوالات پرسیده شده، توجه کرده است. حتی موافقان مراجعه به اهل­کتاب محتوای این تعاملات و پرسش­ها را مورد بررسی قرار نداده­اند. در مجموع می­توان گفت آنچه توسط نویسندگان مورد بررسی قرار گرفته است کلیتِ مراجعه به اهل­کتاب و نهی یا جواز آن را در بردارد و در حیطه محتوای این مراجعات به صورت تخصصی ورود نکرده ­اند. از آنجایی که برخی موافقان مراجعات برای جوازی که صادر کرده ­اند دلایلی را مطرح می­ کنند که این دلایل نیاز به شواهد و بررسی دارد، از این رو نگارنده لازم دیده است تا با بررسی محتوای مراجعات، جواز صادر شده را مورد واکاوی قرار دهد.

 

به نظر می­رسد برای زدودن احادیث از لوث اسرائیلیات، انجام چنین پژوهش­هایی در قالب موضوعات اسرائیلیات ضروری است. در مجموع این حقیقت قابل انکار نیست که بحث پیرامون اهل­کتاب و اخذ مطالبِ تفسیری از آنان، پیشینه­ای دیرینه دارد و در کتاب­های متعدد این مطلب به شکل تکراری و مستند بر شواهد جزئی مورد بحث قرار گرفته است. اما تا­کنون مستند بر همه­ی موارد و شواهد در جوامع حدیثی اهل سنت این نکته مورد تأمل و بررسی قرار نگرفته و  چگونگی منبع قرار گرفتن اقوال اهل­کتاب توسط بسیاری از صاحب­نظران مورد بحث و نقادی واقع نشده است. بیشتر این بحث ها حول نظریه­پردازی مقدماتی و گرفتن یک نتیجه­ کلی بوده است؛ به عبارت دیگر این نکات در توجیه مراجعات مطرح می­ شود که برخی از صحابه در مطالب جزئی و یا در مطالب موافق با قرآن به اقوال اهل­کتاب مراجعه کرده ­اند؛ اما در هیچ کدام از این نظریه­پردازی­ها به شکل مستند مصادیق مراجعه به اهل­کتاب مورد ارزیابی و بررسی قرار نگرفته است. چون با این بررسی­ها و استخراج شواهد، بسیاری از توجیهات قبلی به شکل جدی زیر سوال می رود و حتی می­توان گفت از حوزه توجیهات خارج می­ شود.

 

اما آنچه نگارنده را به دقت نظر بر روی محتوای سوالات ترغیب کرد اقوال موافقان مراجعه به اهل­کتاب بود. زیرا آن­ها در عین نقاد بودن در قبال اسرائیلیات و عاملان گسترش آن، باز هم برای این مراجعات و موجه نشان دادن برخی افراد مراجعه کننده، سعی در کم اهمیت جلوه دادن محتوای “سوالات­پرسیده­شده” داشته و دلایلی از قبیل نقاد بودن این افراد در قبال این مراجعات و تثبیت و استقرار احکام در زمان مراجعات را مطرح می­ کنند. همین امر اسباب کنجکاوی و انجام این تحقیق را فراهم آورد. از طرفی نبود چنین پژوهشی برای اقامه در مقابل موافقان مراجعه به اهل­کتاب، جدّیت انجام این کار را دو چندان کرد.

 

پایان نامه ­ی حاضر در چهار فصل سامان یافته است. فصل اول: کلیات؛ فصل دوم: بررسی ادله موافقان و مخالفان مراجعه به اهل­کتاب؛ فصل سوم: صحابه و دیگران و چگونگی موضع­گیری آنان در قبال مراجعه به اهل­کتاب؛ فصل چهارم: ارائه شواهد و قرائن دال بر ارتباطات

 با اهل­کتاب از منابع اهل سنت؛ و در انتها به نتیجه گیری کلی پرداخته شده است.

 

قصد ما استخراج شواهد از متون دسته اول اهل سنت بود؛ اما در برخی از این متون مانند صحیح­مسلم، سنن­دارمی، سنن­ترمذی، مسنداحمد و مستدرک حاکم­نیشابوری شواهد کمی وجود داشت. طبق بررسی­های انجام شده در هر کدام از کتاب­های نام برده شده تنها یک حدیث وجود داشت. در موطأ مالک بیست و دو گزارش از مراجعه به اهل­کتاب وجود داشت. در کتاب­های صحیح­بخاری، سنن­ابن ماجه و سنن نسائی، گزارشی از مراجعه به علماء اهل­کتاب نبود. لذا به کتاب­های دیگر اهل سنت مراجعه کرده و آن­ها را مورد بررسی قرار دادیم و به مقدار قابل توجهی از شواهد دست یافتیم. در طول کار از نظرات و تحقیقات صورت گرفته توسط نویسندگان متأخر بهره­های فراوانی برده شده است. مراجعه به کتاب­های رجالی و تاریخی نیز به عنوان مکملی برای تکمیل پژوهش بکار رفته، زیرا همه­ی سعی نگارنده بر این بود تا محتوای سوالاتِ پرسیده شده از اهل­کتاب و میزان اهمیت آن­ها، بر اساس مستنداتِ بدست آمده، بررسی شود. در راستای رسیدن به هدف تعیین شده، موفق به بررسی عملکرد صحابه و چگونگی موضع­گیری آنان در قبال این مراجعات شدیم و توانستیم نظر صاحب­نظران موافق و مخالفِ این مراجعات را مطرح و مورد بررسی قرار دهیم.

 

بیان مسئله

 

آنچه که در این پژوهش مورد بررسی و تأمل قرار گرفته است، محتوای سوالاتی است که برخی صحابه از اهل­کتاب یا تازه مسلمانان اهل­کتاب پرسیده ­اند. علت اهمیت چنین پژوهشی، آراء و نظرات بسیاری از صاحب­نظران اهل سنت است که اعتقاد به بی­اهمیت بودن محتوای این سوالات دارند و همچنین، پیشرفتِ پژوهش­هایی است که بر مبنای چنین نظریه­ی بدونِ سند و مدرکی پایه­ریزی شده است. البته چنین تفکری در میان صاحب­نظران اهل­سنت وجود دارد. همانطور که می­دانیم نص صریح سنت رسول اکرمp بر عدم مراجعه به اهل­کتاب است و صراحت بیان رسول­اکرمp در این نهی، کار را به بی اهمیت یا با اهمیت بودن مراجعات نمی­کشاند. البته گزارش­های رسیده از رویه و منش صحابه­ی وفادار رسول­اکرمp نیز بر درستی مدعای ما، صحه می­گذارد. با این حال در کتاب­های متقدمان به خصوص در جوامع اهل سنت، از جمله موطأ مالک، مسند احمدحنبل، صحیح مسلم و. . شاهد گزارش­هایی از مراجعات برخی صحابه به اهل­کتاب بوده­ایم. در این پژوهش سعی به بررسی اسناد و مدارک قائلان این نظریه داشته تا صحت گفتار ایشان معلوم شود.

 

مرجعیت اهل­کتاب برای صحابه، از جهات گوناگون قابل بررسی است. اولین نکته­ی قابل بررسی این است که در زمان پیامبرp این مراجعات، اختصاص به چه افرادی داشت؟ آیا همه صحابه این مرجعیت اهل­کتاب را پذیرفته بودند؟ در تاریخ، این مراجعات ثبت شده است و عموماً موضع­گیری پیامبرp نیز در قبال این ارتباطات، مذکور است. اما براستی چرا دیگر صحابه با این ارتباطات عجین نشده ­اند؟ این پژوهش با در نظر گرفتن این مهم که از موضوع مطرح شده خارج نشود، سعی در پاسخگویی مختصری به این چراها دارد.

 

با مطالعه و بررسی اقوال صاحب­نظران متأخر، برای توجیه و تأیید این مراجعات، ادله­ی مختلفی یافت می­ شود. برخی از ایشان مراجعات به اهل­کتاب را چه به لحاظ محتوایی و چه به لحاظ حجمی قابل توجه نمی­داند و جزئی بودن آن­ها را مطرح می­ کند؛ همچنین ابن­کثیر استفاده از این موارد را به طور کلی رد نکرده و بکار گرفتن اسرائیلیات را به عنوان شاهد، مفید دانسته است؛ البته دیگر دلایلی از این قبیل، از سمت صاحب­نظران اهل سنت مطرح شده است.

 

سعی شده در طول انجام کار این نظریات مطرح، نقد و بررسی شوند تا در مقام عمل، این موارد با آن دلایل مقایسه و میزان حقیقی بودن آن­ها سنجیده شود. البته با بررسی و اثبات این­که، مراجعات و سوالات در مسائل جزئی و برای گرفتن مؤید نبوده است، صاحب­نظران باید در ادله خود تجدید نظر کنند.

 

محدوده­ای که در این تحقیق مد نظر است، استخراج نظریات مخالف و موافق در مورد نحوه، کیفیت و حجم مراجعات به اهل­کتاب می­باشد.

 

پژوهش ا­نجام شده با در نظر گرفتن چهار فصل، کار خود را شروع و به پایان می­رساند.

 

فصل اول تحت عنوان کلیات، مباحث ضروری مطرح می­ شود.

 

فصل دوم که جانمایه و هدف اصلی پژوهش در آن قرار دارد، به بررسی ادله­ی صاحب­نظران اهل­سنت و شیعه پرداخته است و سعی در دسته­بندی موافقان مراجعه و مخالفان مراجعه به اهل­کتاب شده است.

 

فصل سوم سعی بر آن بوده است که به صحابه و دیگران و چگونگی موضع­گیری آنان در قبال مراجعه به اهل­کتاب پرداخته شود.

 

فصل چهارم، سعی در استخراج مصادیق مراجعاتِ صحابه به علمای اهل­کتاب در بیش از20  کتاب اهل سنت شده است. در این فصل شاهد دسته بندی این سوالات و یا حتی اقوال اهل­کتاب هستیم.

 

در انتها با اختصاص به نتیجه گیری کلی، سعی در پاسخ­گویی به سوالاتِ مطرح شده در بیان مسئله پرداخته شده است.

 

 

 

 

 

 

1-1–معماری سازمانی و کلیّات موضوع

 

 

 

در دنیای امروز که کسب‌وکارها به شدت متأثر از تحولات محیطی است و تغییر به عنوان یک پارامتر ثابت، همواره وجود دارد، آنچه یک سازمان یا کسب‌وکار را قادر به ادامه حیات اثربخش و کارآمد می‌سازد، توانایی آن سازمان در پاسخ بهنگام، مناسب به این تحولات و تغییرات است. از دغدغه‌های اصلی مدیران در این اوضاع متلاطم و پیچیده، چگونگی به حداقل رساندن اثر محرک‌های بیرونی بر سازمان متبوع خود و ارتقاء سهم بازار، رضایت مشتریان و در نهایت ربودن گوی رقابت از رقبا می‌باشد. صاحبان کسب‌وکار همواره به دنبال واکنشی مناسب به این محرک‌ها بوده‌اند و از جمله می‌توان به بازنگری در کسب‌وکار و اصلاح فرایندهای کاری و همچنین استفاده از فناوری متناسب اشاره کرد.

 

با گذار از عصر تولید انبوه به عصر مدیریت اطلاعات و دانش، كلیة فرایندها و فعالیت‌های سازمان‌ها تحت تأثیر تغییرات بنیادی قرار گرفته است. در این زمان، اطلاعات نه تنها یكی از منابع و دارایی‌های اصلی سازمان‌ها شناخته می‌شود، بلكه ابزاری برای مدیریت مؤثر سایر منابع و دارایی‌های سازمان نیز به شمار رفته و از اهمیت و ارزش ویژه‌ای در سازمان‌ها برخوردار شده است. از این رو، فناوری اطلاعات كه شامل فناوری‌های به كارگرفته شده در تولید، پردازش، انتقال، به كارگیری و مدیریت اطلاعات است، فرصت‌های جدیدی برای بهبود بهره‌وری در اختیار سازمان‌ها گذارده است. با فرصت‌های بالقوه‌ای كه فناوری اطلاعات برای دسترسی به بازارهای جهانی به وجود می‌آورد، بنگاه‌ها به طور فز اینده‌ای برای بهره گیری از این فرصت ها، تحریک می‌شوند[1].

 

در دهه‌ های گذشته، غالب سازمانها، راهبرد بازسازی و مهندسی مجدد را در پاسخ به مسائل و تغییرات محیطی انتخاب می‌کردند اما اکنون، رویکردها و راه ‌حل ‌های گذشته، قابلیت و توانایی خود را برای مقابله با مسائل سازمانی و محیط بیرونی از دست داده و بهتر است با رویکردها و دیدگاه‌های جدیدی جایگزین شود. بهترین و نوترین راه بقا و موفقیت سازمان‌ها در این آشفته بازار، توجه و تمرکز آن‌ ها بر «چابکی سازمانی» است. چابکی سازمانی، پاسخی است آگاهانه و جامع به نیازهای در حال تغییرِ مداوم در بازارهای رقابتی و کسب موفقیت از فرصت‌هایی که سازمان به دست می‌آورد[2].

 

بهره‌گیری از فناوری‌های نوین به ویژه فناوری اطلاعات جمله‌ی ابزارهایی بوده که در شکل‌های گوناگون خود مورد توجه مدیران سازمان‌ها بوده است. اما نکته‌ی حائز اهمیت، راهبری صحیح فناوری اطلاعات در جهت خلق ارزش در بخش‌های مختلف کسب‌وکار می‌باشد. بزرگترین چالش کسب‌وکارها در بهره‌برداری از خدمات فناوری اطلاعات، صرف کمترین هزینه ممکن و دریافت بهترین کیفیت می‌باشد.

 

مبحث معماری سازمانی از اواخر دهه 80 میلادی توسط زکمن با هدف ارائه یک ساختاری برای بهره‌گیری از فناوری اطلاعات در جهت دستیابی به اهداف کسب‌وکار، مطرح گردید و در ادامه برای اطمینان از ارزش آفرینی و مدیریت اثربخش فناوری اطلاعات در کسب‌وکار، چارچوب‌هایی نظیر Zackman، COBIT، FEAF، TOGAF ارائه گردید که هر کدام بر جنبه‌هایی خاص از این فناوری تأکید دارند. به عنوان مثال چنانچه به دنبال ارزیابی و كنترل توسعه فناوری اطلاعات و همخوانی و همــ‌راستایی اهـداف فنـــاوری اطلاعات با اهداف واقعی كــسب و كار باشیم، چارچوب COBIT با رویکردی فرایندگرا و مجموعه‌ای اهداف کنترلی در حوزه ارزیابی فناوری اطلاعات تدوین شده است.

 

معماری سازمانی سابقه‌ای طولانی در مقابله با فنآوری‌های مختل کننده است. در واقع، یکی از مهارت‌های اصلی معمار، تشخیص فناوری‌های نوظهوری است که احتمالاً منافعی برای کسب‌وکار به دنبال دارند و آن فناوری‌ها را با آغوش باز می‌پذیرد. همچنین معماران سازمانی درک می‌کنند که چگونه وقایع کسب‌وکار، نظیر ادغام، اکتساب و سلب می‌توانند منجر به توسعه معماری جدید شوند. با این حال

 و اگرچه کمتر شناخته شده است، اهمیت استفاده از معماری سازمانی به طور کلی به عنوان ابزاری برای مقابله با خطرات زمینه کسب‌وکار است[26].

 

از جمله ویژگی‌هایی که امروزه در تدوین برنامه راهبردی برای کسب‌وکار باید مورد توجه قرار گیرد، داشتن قابلیت تطابق، انعطاف‌پذیری و واکنش مناسب سازمان در برابر تغییرات پیش بینی نشده و ناخواسته است. این همان چیزی است که از آن به عنوان چابکی از آن یاد می‌شود. در حوزه فناوری اطلاعات اصطلاح چابکی ابتدا در مورد نرم‌افزار مطرح گردیده و مجموعه‌ای از اصول نظیر سادگی، پویایی، تکامل تدریجی، تأکید بر خلاقیت، نتیجه گرایی برای آن معرفی شده است و سپس به مباحث معماری سازمانی توسعه یافت.

 

معماری سازمانی چابک متأثر از اصول تعریف شده برای توسعه نرم‌افزارهای چابک و مدیریت چابک می‌باشد. با این تفاوت که معماری سازمانی چابک دارای خصوصیات خاص خود می‌باشد و این به تفاوت مهندسی و مدیریت با معماری برمی‌گردد. در معماری علاوه بر اصول مهندسی بر هنر نیز تأکید بسیاری وجود دارد. همچنین در معماری علاوه برجنبه‌های ساختاری برجنبه‌های رفتاری هم تأکید وجود دارد[3].

 

در این تحقیق با توجه به تعاریف و اصول ارائه شده برای معماری چابک و ویژگی‌های چارچوب توگف و همچنین بهره‌گیری از فرایند برنامه‌ریزی راهبردی در سازمان، تلاش می‌کنیم مدلی برای تحقق چابکی در فرایند معماری سازمانی ارائه کنیم.

 

 

 

 

 

1-2–طرح مسئله و اهمیّت تحقیق

 

 

 

چارچوب‌های ارائه شده برای معماری سازمانی علیرغم اینکه به عنوان یک نقشه راه فناوری اطلاعات برای کسب‌وکار بسیار راهگشا می‌باشند، اما پرسش‌هایی قابل تأمل را در ذهن مدیران و صاحبان کسب‌وکار ایجاد می‌شود. سئوالاتی نظیر : چه شرایطی برای عملیاتی کردن آنها لازم است؟ آیا تمامی نیازهای کسب‌وکار را در حوزه فناوری اطلاعات پوشش می‌دهند؟ آیا به طور کامل به نیازمندی‌های ذینفعان سازمان رسیدگی می‌کنن؟ آیا نسبت به سرمایه‌ای که از کسب‌وکار مصرف می‌شود، ارزش خلق می‌کنند؟ چقدر در مقابل تغییرات ناخواسته انعطاف پذیرند؟ و شاید ده‌ها سئوال و دغدغه از این شکل.

 

در شرایط عادی و ایده آل فعالیت یک کسب‌وکار شاید معماری اطلاعات سازمانی خیلی موضوعی چالش برانگیز نباشد اما مشکل از آنجا شروع می‌شود که امروزه بسیاری از تغییر و تحولات اثرگذار بر کسب‌وکارها را شاهد هستیم که خارج از اراده آنها بوده و حتی بر کسب‌وکار تحمیل می‌شود و می‌تواند معماری سازمانی را منجر به شکست کند. این عوامل ناخواسته و خارج از پیش بینی نیازمند مدیریتی جامع در تمامی جوانب است تا موفقیت و ادامه حیات کسب‌وکار تضمین شود. در این اوضاع و احوال است که که با اصطلاحاتی نظیر میزان انعطاف پذیری، پویایی، تطبیق پذیری، ثبات و پایداری در مقوله معماری سازمان مواجه می‌شویم. ویژگی‌های ذکر شده امروزه با عنوان چابکی به آن پرداخته می‌شود. اما اینکه در عمل چگونه این چابکی قابل تحقق است نیازمند تحقق چابکی در تمامی زمینه‌های مرتبط با موضوع معماری سازمانی است.

 

درک اهمیت و ضرورت چابک‌سازی معماری سازمانی با در نظرگرفتن شرایط محیطی حاکم بر کسب‌وکارها، چندان دشوار نمی‌باشد. مسائلی چون بروز تغییرات پیش بینی نشده و ایجاد تلاطم در سازمان، روش‌های سنتی معماری سازمانی را دچار مشکلات متعددی می‌کند و سبب شکست معماری سازمانی و از دست رفتن سرمایه‌های هنگفتی در سازمان می‌شود. از سویی دیگر تغییر الگوها و مدل‌های کسب‌وکار، بر اثر تحولات سریع فناوری و بویژه فناوری اطلاعات، فضایی رقابتی بوجود آورده که غفلت از آن می‌تواند منجر به خطر افتادن حیات سازمان گردد و اینجاست که پایداری، قابلیت تطابق و انعطاف پذیری کسب‌وکار امری حیاتی خواهد بود.

 

به دلیل عدم آگاهی از فرصت هایی که معماری سازمانی می‌تواند برای سازمان فراهم آورد، در بسیاری از سازمان ها موضوع معماری سازمانی جایگاهی ندارد و یا به عنوان موضوعی فاقد اولویت بالا به آن نگاه می‌شود. از موضوعاتی که به عنوان دغدغه و نگرانی بزرگ برای صاحبان کسب‌وکار مطرح است، موضوع همراستایی کسب‌وکار و فناوری اطلاعات است. معماری سازمانی یكی از مهم‌ترین و پركاربردترین راهكارهای سازمانی برای همراستایی راهبردی فناوری اطلاعات با كسب و كار سازمان و ابزار قدرتمندی برای ساماندهی به سیستم‌های اطلاعاتی پیچیده می‌باشد[4]. بدیهی است که به هراندازه که معماری سازمانی چابک تر باشد بتواند در شرایط پیچیده و ناپایدار پاسخگوی نیازهای ذینفعان کسب‌وکار باشد، بدون شک اهداف کسب‌وکار بهتر محقق خواهد شد و این به معنای تحقق همراستایی می‌باشد.

 

در عصر چابكی دیگر نمی توان همه چیز را ازقبل پیش بینی و برنامه‌ریزی كرد، لذا استفاده از روش‌های كلاسیک معماری سازمانی نتیجه بخش نخواهد بود. با توجه به گسترش تغییرات و تلاطم دیگر نمی‌توان وضعیت موجود و وضعیت مطلوب را به شكل ایستا تعریف نموده و سپس برای حركت از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب برنامه‌ریزی نمود. روش‌های كلاسیک معماری سازمانی به دلیل داشتن برخی از ویژگی ها در محیط‌های پرتلاطم دچار مشكلاتی هستند. برخی از این ویژگی ها عبارتند از [5]:

 

• سخت بودن تولید محصولات و فرآورده‌های معماری سازمانی

 

• تولید حجم عظیمی از مستندات

 

• وجود افراد تطبیق ناپذیر در تیم معماری سازمانی و سایر تیم ها

 

• اصرار بیش از حد داشتن به مسائل تكنیكی به جای همكاری و كارتیمی

 

• عدم بكارگیری مدیریت دانش محور

 

• استفاده از متدولوژی‌های نامناسب

 

• عدم وجود ابتكار و خلاقیت درافراد و تبعیت محض از برنامه‌ها و رعایت حداكثر بروكراسی

 

• وجود فازها و چرخه‌های طولانی

 

• برگزاری جلسات نامناسب كارشناسی و مدیریتی

 

• طولانی بودن زمان توسعه سیستم‌های كاربردی اثر بخش و تحول آفرین و…

روش‌های چابك معماری سازمانی سعی دارند تا از شكنندگی معماری سازمانی در سازمان‌های متلاطم و پرتغییر جلوگیری نمایند [5]. چارچوب توگف به لحاظ شکل و ماهیت، برخی از ویژگی‌های معماری چابک را دارا می‌باشد. ازجمله‌ی این ویژگی ها می‌توان به چرخه‌ی تکرار و توسعه‌ی تدریجی و افزایشی آن حول نیازمندی‌های ذینفعان اشاره کرد.

 

تلاش ما در این تحقیق بر این اساس بوده که با توجه به اصولی که برای چابکی ارائه شده است و تجاربی که در زمینه وجود دارد، با بهره گرفتن از چارچوب توگف و ترکیب آن با موضوع برنامه‌ریزی راهبردی سازمان مدلی را جهت تحقق چابکی معماری سازمانی در عمل ارائه نمائیم.

اسلام تنها دینی است که مبتنی بر تعالیم الهی و بینش توحیدی است در همه جای دستورات آن آیات کرامت و همدلی فراوان است .از جمله مسایل مورد توجه و با اهمیت دین مبین اسلام رفع مشکلات و احتیاجات فردی و اجتماعی مردم است . در این میان بزرگترین و مهمترین مشکل فقر است که در این ارتباط راه حلهایی ارائه و به این مسئله اندیشیده است . چرا که فقر از مهمترین مسایل ودرد های جوامع بشری است و قسمت بزرگی از تلاشهای انسان و جوامع و مکتب ها در مبارزه با این مشکل خلاصه می شود . علیرغم پیشرفتهایی که در بیشتر شئون نصیب انسان گشته ، هنوز آمار افراد فقیر و تنگدست که در تامین معاشر خود درمانده اند بالاست و سیستم های اقتصادی حاکم بر کشورها در حل این مشکل سخت در مانده اند .

 

درراستای راه حلهای ارائه شده در دین مبین اسلام رسیدگی و مراقبت از بیماران ، معلولین ، از کار افتادگان ،‌اسیران ، ایتام ، زنان بی سرپرست سالمندان ، در راه ماندگان ،‌مصیبت زدگان ، آسیب دیدگان ، مستمندان ومحرومان را مطرح و از جمله وظایف حکومت اسلامی و امت مسلمان قلمداد نموده است.

 

کمیته امداد امام خمینی ( ره ) به عنوان نهادی جوشنده از بطن انقلاب شکوهمند اسلامی و با الهام از تعالیم بخش شرع مقدس ، تولیت و رسیدگی به مسائل و مشکلات مددجویان را در تمامی زمینه های ممکن در رأس برنامه ها و اقدامات خود قرار داده که میم توان به تامین هزینه های خوراک ، پوشاک ، مسکن ، درمان ،‌تحصیل و آموزش اشتغال ،‌ازدواج و غیره اشاره نمود این نهاد به منظور یاری رساندن مطلوب به اقشار محروم جامعه ترویج سنتهای حسنه و هدایت انگیزه های کمکهای مردمی در قالب فروض و توصیه های دین مبین اسلام در جهت رفع محرومیت و فقر زدایی واقعی اقدام به جلب و جذب مشارکتهای مردمی نموده است.

 

2-1- بیان مسأله

 

شناخت تنگناهای فقر و رفع محرومیت یكی از محورهای اساسی مورد توجه در برنامه ریزی های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. اما گستردگی كار و ابعاد مختلف این مساله اجتماعی، ضرورت مشاركت و همیاری مردم را در این زمینه مسجل می سازد. بدین لحاظ كمیته امداد امام خمینی(ره) سنگ بنای خود را بر جلب مشاركتهای مردمی گذارده و در خط مشی های خود به این موضوع پرداخته است.

 

از اینرو یافتن شیوه های جدید جلب مشاركتهای مردمی همواره می بایست مدنظر قرار گیرد چراكه تغییرات اجتماعی تغییر در این شیوه ها را نیز ضروری می سازد. كمیته امداد امام خمینی (ره) به لحاظ تنوع خدمات و گستردگی پوشش و جمعیت تحت حمایت جایگاه ویژه ای را در بخش تأمین اجتماعی كشور به خود اختصاص داده به نحوی كه می توان مهمترین ویژگی این نهاد را اتكاء به مشاركت مردمی درامورحمایتی دانست. از اینرو بررسی زمینه های توسعه مشاركتهای مردمی در امور حمایتی كمیته امداد به دلایل زیر همواره یک موضوع بنیادی برای مدیران این نهاد محسوب می شود:

 

نخست اینكه جامعه ما به دلایل ویژگی های خاص مذهبی، شعائری، ملی، ارزشی و… دارای پتانسیل بیشتری در زمینه همیاری و كمك به همنوع است كه خود می تواند عامل بنیانی در ایجاد یک سیستم حمایتی كارا، پایدار و مستقل ( ازكمك های دولت و سازمان های بین المللی) باشد ولی بررسی ها نشان می دهد كه هنوز تا بهره گیری مطلوب و بهینه ازظرفیت های موجود در جامعه، فاصله وجود دارد. دوم اینكه، اتكاء به مردم و تأكید سیاست كلی كمیته به كمك های مردمی به عنوان اساسی ترین استراتژی, نقش اساسی در پایدار نمودن درآمدها و وابستگی كمتر به دولت ایفاء خواهد كرد. و بالعکس هر گونه کاستی درزمنیه عدم جلب مشارکت های مردمی اعم از صدقات و

 سایر کمک های نقدی و غیر نقدی اهداف این نهاد خدمت رسان به اقشار محروم را خدشه دار خواهد کرد لذا در این پژوهش برآنیم تا به مطالعه شهرستان بستک و بندرلنگه در خصوص عدم رغبت افراد این مناطق که عموما اهل سنت هستن به مشارکت درکمک های مردمی و صدقه دادن بپردازیم وبا توجه به انچه که آمار و اطلاعات جمع آوری شده از سوی کمیته امداد استان هرمزگان نشان می دهد درآمد حاصل از کمک های مردمی در این دو شهرستان طی سال های 80 تا 91 بسیار کمتر از سایر مناطق استان می باشد و با توجه به اینکه درامد هر منطقه در هر زمینه ای که باشد در همانجا و برای همان مددجویان هزینه می گردد این مساله می تواند مشکلاتی را در خصوص تامین نیازمندی های مددجویان و کاهش فقر و محرومیت انان فراهم آورد حالا باید دید علل و مسائلی که عدم رغبت افراد  اهل سنت در شهرستان های بستک و بندرلنگه را در خصوص مشارکت در کمک های مردمی و صدقه دادن را سبب شده است چه می باشد؟

 

3-1- اهمیت و ضرورت پژوهش

 

انجام بررسی و مطالعه در خصوص علل عدم رغبت اهل سنت منطقه بستک وبندرلنگه  به مشارکت در کمک های مردمی و صدقه دادن بدین لحاظ دارای اهمیت است که مشاركت به عنوان یكی از عوامل موثر در فرایند توسعه هر سازمان ، نقش تعیین كننده ای در پیشبرد اهداف سازمانی دارد. كمیته امداد امام خمینی(ره) از جمله این سازمانهاست كه با تكیه بر ارزش های اصیل انسانی و با بكارگیری امكانات و تسهیلات موجود می كوشد با جلب مشاركت های مردمی ، در راستای فقرزدایی گامهای بلندی بردارد. یكی اززمینه های مهم فعالیت این نهاد در راسـتای جـلب مـشاركت های مردمی، جمع آوری هدایا و كمك های خیرین در قالب صدقات و سایر کمک های نقدی و غیر نقدی می باشد و از آنجا که مردم شهر بستک و بندرلنگه راغب به مشارکت در این زمینه نمی باشند این مسئله همواره مورد توجه مسئولین امداد بوده و غلارغم تلاش هایی در این خصوص هنوز نتایج مطلوبی از این روند بدست نیامده است و این موضوع جلب مشاركت های مردمی نزد كمیته امداد امام خمینی (ره) كه از دستاوردهای انقلاب اسلامی به منظور خدمت رسانی و کاهش آلام قشر محروم جامعه است را  با ؛  مشکل رو به رو ساخته و لذا باید با انجام بررسی  و تحقیق کاربری به دنبال راهکارهای علمی و ازمون شده در این خصوص می باشد . و از آنجا که هر گونه کاستی در این زمینه فلسفه خدمت رسانی را خدشه دار می سازد و روند مبارزه با فقر و محرومیت که سرچشمه بسیاری از معضلات و مسائل اجتماعی است را کند می سازد بررسی این مساله در منطقه بستک و بندر لنگه که خود درگیر این موضوع می باشند از ضرورت اجتناب ناپذیر برخوردار می باشد.

 

4-1- اهداف پژوهش

 

هدف اصلی : هدف اصلی از انجام این پژوهش بررسی علل عدم رغبت اهل سنت منطقه بستک وبندرلنگه  به مشارکت در کمک های مردمی و صدقه دادن می باشد.

 

اهداف فرعی:

 

1- بررسی رابطه میان میزان تبلیغات ومیزان دریافت  صدقات در جامعه مورد بررسی .

 

2- بررسی رابطه میان بالابردن فرهنگ مذهبی در جماعت اهل سنت و میزان صدقات.

 

3- بررسی رابطه میان عقاید اهل سنت ومیزان صدقات.

 

4- بررسی رابطه میان آشنایی جماعت اهل سنت با فعالیتهای کمیته امداد و میزان صدقه.

 

5- بررسی رابطه میان نوع شغل در جماعت اهل سنت و میزان صدقات.

 

6- بررسی رابطه میان میزان تحصیلات در جماعت اهل سنت و میزان صدقات.

 

7- بررسی رابطه میان میزان درامد در جماعت اهل سنت و میزان صدقات.

 

 8-بیان راه کارهایی برای افزایش میزان کمکهای مردمی و صدقه.

 

5-1- فرضیات

 

1: به نظر می رسد میان تبلیغات رسانه ای  ودریافت صدقات بیشتر رابطه وجود دارد.

 

2:  به نظر می رسد میان بالابودن فرهنگ مذهبی درجامعه اهل سنت وپرداخت صدقه رابطه وجود دارد

 

3:  به نظر می رسد بین عقاید اهل سنت ومیزان صدقات پرداختی رابطه وجود دارد

 

4: به نظر می رسد بین آشنایی افرادبافعالیت های خیریه ی کمیته امداد وپرداخت صدقه رابطه وجود دارد.

 

5: به نظر می رسدمیان مشاغل افراد ومیزان صدقات پرداختی رابطه وجود دارد

 

6: به نظر می رسدمیان سطح تحصیلات ومیزان صدقات پرداختی رابطه وجود دارد

 

7: به نظر می رسدبین میزان درآمد افراد ومیزان صدقات پرداختی رابطه وجود دارد.

 

سوالات:

 

1-عوامل رغبت افراد به پرداخت صدقه چیست؟

 

2-آیا بالابودن فرهنگ مذهبی باعث پرداخت صدقه بیشتر ومشارکت بیشتر درامور خیریه می شود؟

 

3-دیدگاه اسلام درموردصدقه وامور خیریه چیست؟

  ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 60
5-2- مقاومت فشاری تک محوره سنگ سازند  ……………………………………………………………………………………………. 60
    5-2-1- روش کار  …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 60
        5-2-1-1- پیش‌بینی UCS توسط MLP  ……………………………………………………………………………………………… 60
        5-2-1-2- پیش‌بینی UCS  توسط MLP&GA  …………………………………………………………………………………. 63
5-3- انتخاب مته حفاری و بهبود نرخ نفوذ  …………………………………………………………………………………………………. 66
     5-3-1- روش کار  ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 67
          5-3-1-1- پیش‌بینی مته حفاری  ……………………………………………………………………………………………………….. 67
          5-3-1-2- پیش‌بینی نرخ نفوذ حفاری  …………………………………………………………………………………………….. 68
          5-3-1-3- بهینه‌سازی نرخ نفوذ  ……………………………………………………………………………………………………….. 69
     5-3-2- بحث روی نتایج  …………………………………………………………………………………………………………………………… 72
         5-3-2-1- مته حفاری  …………………………………………………………………………………………………………………………… 72
         5-3-2-2- نرخ نفوذ و دبی جریان گل  ………………………………………………………………………………………………. 72
         5-3-2-3- فشار پمپ گل و سطح مقطع جریان  …………………………………………………………………………….. 74
         5-3-2-4- وزن روی مته و سرعت دوران رشته حفاری  ……………………………………………………………….. 75
         5-3-2-5- گرانروی گل  ………………………………………………………………………………………………………………………… 76
5-4- هرزروی سیال حفاری  ……………………………………………………………………………………………………………………………. 76
    5-4-1- روش کار  ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 77
        5-4-1-1- پیش‌بینی کمی هرزروی سیال حفاری  …………………………………………………………………………….. 78
        5-4-1-2- پیش‌بینی کیفی هرزروی سیال حفاری  …………………………………………………………………………… 79
        5-4-1-3- کاهش میزان هرزروی سیال حفاری  ……………………………………………………………………………….. 82
5-5- گیر لوله حفاری  ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 85
     5-5-1- روش کار  ………………………………………………………………………………………………………………………………………… 85
          5-5-1-1- پیش‌بینی گیر مکانیکی و اختلاف فشاری  ……………………………………………………………………. 85
          5-5-1-2- پیش‌بینی گیر اختلاف فشاری  ……………………………………………………………………………………….. 87
          5-5-1-3- کاهش احتمال گیر لوله حفاری  ……………………………………………………………………………………… 88
 
فصل ششم: نتایج و پیشنهادها
6-1- نتایج  …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 92
6-2- پیشنهادها  ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 94
منابع ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 95
پیوست ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 102


 
 
 
فهرست جدول
 
عنوان                                                                                                                        صفحه
 
جدول 2-1 لیست تعدادی از روابط تجربی محاسبه UCS  ……………………………………………………………………………. 11
جدول 2-2 مقایسه مدل UCS ارائه شده با روش‌های دیگر  ……………………………………………………………………….. 13
جدول 2-3 مقایسه مدل انتخاب مته و نرخ نفوذ ارائه شده با روش‌های دیگر  ……………………………………….. 16
جدول 2-4 مقایسه مدل هرزروی پیشنهادی با سایر روش‌ها  ……………………………………………………………………. 18
جدول 2-5 مقایسه مدل گیر لوله حفاری ارائه شده با سایر روش‌ها  ………………………………………………………… 21
جدول 3-1 لیست تعدادی از توابع انتقال مورد استفاده برای شبکه های عصبی  ………………………………….. 29
جدول 4-1 تحلیل آماری داده‌های استفاده شده در مدل‌سازی مقاومت فشاری سنگ سازند  ……………. 50
جدول 4-2 توصیف آماری داده‌های استفاده شده در مدل‌سازی انتخاب مته و نرخ نفوذ حفاری  ……… 52
جدول 4-3 توصیف آماری داده‌های استفاده شده در مدل‌سازی هرزروی سیال حفاری  ……………………. 54
جدول 4-4 توصیف آماری داده‌های استفاده شده در مدل‌سازی گیر لوله حفاری  ……………………………….. 56
جدول 5-1 مقایسه عملکرد دو شبکه‌ عصبی استفاده شده برای مدل‌سازی تعیین UCS  …………………… 66
جدول 5-2 بررسی عملکرد شبکه‌های عصبی استفاده شده برای پیش‌بینی انتخاب مته و نرخ نفوذ حفاری  …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 69
جدول 5-3 مقدار و محدوده پارامترهای ثابت و متغیر در بخش‌های مختلف چاه  ………………………………..  70
جدول 5-4 مقادیر پارامترهای بهینه‌سازی شده در بخش‌های مختلف چاه  ……………………………………………. 70
جدول 5-5 بررسی مته حفاری انتخاب شده  ………………………………………………………………………………………………… 72
جدول 5-6 بررسی نرخ نفوذ و دبی جریان گل بهینه‌سازی شده  ……………………………………………………………… 74
جدول 5-7 بررسی فشار پمپ گل و سطح مقطع جریان بهینه‌سازی شده  ……………………………………………. 75
جدول 5-8 بررسی وزن روی مته و سرعت دوران رشته حفاری بهینه‌سازی شده  ………………………………. 76
جدول 5-9 ساختار شبکه عصبی پیمانه‌ای مدل اول  …………………………………………………………………………………. 78
جدول 5-10 ساختار شبکه عصبی پیمانه‌ای مدل دوم  ………………………………………………………………………………… 79
جدول 5-11 تعیین محدوده برای خروجی مدل پیش‌بینی کیفی هرزروی سیال حفاری  ……………………… 80
جدول 5-12 مقایسه عملکرد شبکه‌های عصبی استفاده شده برای هر دو مدل  ……………………………………. 81
جدول 5-13 نتایج بهینه‌سازی پارامترهای موثر بر هرزروی سیال حفاری با بهره گرفتن از الگوریتم تجمع ذرات  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 84
جدول 5-14 تست نتایج بهینه‌سازی با بهره گرفتن از شبکه عصبی مدل اول ……………………………………………… 85
جدول 5-15 تعیین محدوده برای خروجی مدل پیش‌بینی گیر مکانیکی لوله حفاری  …………………………. 87
جدول 5-16 عملکرد شبکه‌های عصبی استفاده شده در دو مدل  …………………………………………………………… 87
جدول 5-17 نتایج بهینه‌سازی پارامترهای موثر بر گیر لوله حفاری با بهره گرفتن از الگوریتم ترکیبی ژنتیک و تجمع ذرات  …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 90
جدول 5-18 تست نتایج بهینه‌سازی با بهره گرفتن از شبکه عصبی  ………………………………………………………………. 91
 
 
 
عنوان                                                                                                                        صفحه
 
شکل 2-1 نمودار تنش-کرنش دو سنگ شکننده و شکل پذیر. نمودار سمت چپ منحنی تنش کرنش نمونه‌ی شکننده و سمت راست نمونه‌ی تغییر شکل‌پذیر  ……………………………………………………………………………… 8
شکل 3-1 نمونه عصب واقعی (در این شکل اکسون ترمینال در واقع همان سیناپس است)  ……………… 25
شکل 3-2 مدل یک شبکه عصبی با یک نرون و یک ورودی  ……………………………………………………………………. 27
شکل 3-3 شبکه عصبی پرسپترون دو لایه (دارای سه نرون در لایه ورودی و چهار نرون در لایه پنهان و یک نرون در لایه خروجی است)  …………………………………………………………………………………………………………………… 30
شکل 3-4 طرح شماتیک از یک شبکه عصبی پیمانه ای  …………………………………………………………………………… 31
شکل 3-5 ساختارهای مختلف شبکه عصبی پیمانه ای  …………………………………………………………………………….. 32
شکل 3-6-  ابرصفحه جدایش و بردارهای پشتیبان …………………………………………………………………………………… 34
شکل 3-7 فلوچارت الگوریتم ژنتیک  ……………………………………………………………………………………………………………. 38
شکل 3-8 فلوچارت الگوریتم تجمع ذرات  ……………………………………………………………………………………………………. 41
شکل 3-9 شکل شماتیکی از الگوریتم ترکیبی GA&PSO  ……………………………………………………………………….. 43
شکل 4-1- موقعیت جغرافیایی میدان نفتی اهواز  ………………………………………………………………………………………. 46
شکل 4-2- شکل میدان مارون و تقسیم بندی آن به هشت بخش  …………………………………………………………. 47
شکل 4-3- موقعیت جغرافیایی میدان نفتی مارون  …………………………………………………………………………………… 48
شکل 4–4– موقعیت جغرافیایی (مختصات شمال و شرق جغرافیایی) چاه های حفر شده در میدان نفتی مارون  …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 49
شکل 5-1 نمودار ضریب رگرسیون MLP  برای پیش‌بینی داده‌های UCS در مرحله تست  …………………. 63
شکل 5-2 فلوچارت آموزش شبکه MLP توسط الگوریتم ژنتیک  ……………………………………………………………. 64
شکل 5-3 نمودار ضریب رگرسیون MLP&GA برای پیش‌بینی داده‌های UCS در مرحله تست  ……….. 65
شکل 5-4 مقایسه شبکه‌های MLP و MLP&GA بر اساس میزان خطا و سرعت همگرایی  ………………… 65
شکل 5-5 مقایسه مقادیر تخمین زده شده UCS توسط هر دو شبکه با مقادیر واقعی  ……………………….. 66
شکل 5-6 ضریب رگرسیون شبکه‌ی عصبی در انتخاب مته حفاری برای داده‌های تست  …………………… 67
شکل 5-7 ضریب رگرسیون شبکه‌ی عصبی در پیش‌بینی نرخ نفوذ حفاری برای داده‌های تست  ……. 68
شکل 5-8 نتایج بهینه‌سازی پارامترهای حفاری توسط الگوریتم ژنتیک در سایز 5/8 چاه (شکل 5-8-1)، 25/12 چاه (شکل 5-8-2) و 5/17 چاه (شکل 5-8-3)  ……………………………………………………………………… 71
شکل 5-9 شبکه عصبی پیمانه‌ای استفاده شده در مدل‌سازی  ………………………………………………………………… 77
شکل 5-10 ضریب رگرسیون شبکه عصبی پیمانه‌ای مدل اول در مرحله تست  ……………………………………. 78
شکل 5-11 ضریب رگرسیون شبکه عصبی پیمانه‌ای مدل دوم در مرحله تست  ……………………………………. 80
شکل 5-12 مقایسه MNN  و MLP  بر اساس دقت و سرعت همگرایی برای هر دو مدل (محور عمودی لگاریتمی است)  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 81
شکل 5-13 مقایسه مقادیر واقعی و مقادیر پیش‌بینی شده هرزروی سیال حفاری در مرحله تست برای مدل اول  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 82
شکل 5-14 مقایسه مقادیر واقعی و مقادیر پیش‌بینی شده هرزروی سیال حفاری در مرحله تست برای مدل دوم  ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 82
شکل 5-15 ضریب رگرسیون شبکه ماشین بردار پشتیبان برای داده‌های تست  …………………………………. 86
شکل 5-16 ضریب رگرسیون شبکه عصبی پرسپترون چندلایه بهینه‌شده توسط الگوریتم تجمع ذرات برای داده‌های تست …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 88
شکل 5-17 فلوچارت آموزش شبکه عصبی توسط الگوریتم تجمع ذرات  ……………………………………………… 88
 
 
مساحت نازل …………………………………………………………………………………………………………………………..
الگوریتم کلونی مورچگان ……………………………………………………………………………………………………
هوش مصنوعی ……………………………………………………………………………………………………………………….
شبکه عصبی مصنوعی ……………………………………………………………………………………………………….
پارامتر شناختی …………………………………………………………………………………………………………………………
پارامتر اجتماعی ………………………………………………………………………………………………………………………
قیمت مته حفاری ……………………………………………………………………………………………………………………..
هزینه ثابت عملیاتی دکل حفاری ……………………………………………………………………………………………….
نمودار گامای طبیعی ……………………………………………………………………………………………………………
ضریب تصحیح زاویه ……………………………………………………………………………………………………………
ضریب تصحیح سایز خرده‌های حفاری …………………………………………………………………………………….
ضریب تصحیح وزن ……………………………………………………………………………………………………………..
قطر نازل …………………………………………………………………………………………………………………………………..
عمق حفاری ……………………………………………………………………………………………………………………………..
عمق لوله جداری ………………………………………………………………………………………………………………….
قطر مته ………………………………………………………………………………………………………………………………..
قطر آنالوس ……………………………………………………………………………………………………………………….
قطر چاه ………………………………………………………………………………………………………………………………
سایز متوسط خرده‌ها …………………………………………………………………………………………………………
چگالی خرده‌های حفاری ……………………………………………………………………………………………………….
قطر خرده‌های حفاری ……………………………………………………………………………………………………………..
مدول یانگ استاتیکی ………………………………………………………………………………………………………………

 

مدول یانگ دینامیکی ……………………………………………………………………………………………………………..
الگوریتم ژنتیک ……………………………………………………………………………………………………………………..
هیدروژن سولفور ………………………………………………………………………………………………………………..
متراژ حفاری ………………………………………………………………………………………………………………………………
طول حفره باز ………………………………………………………………………………………………………………………..
انجمن بین المللی پیمانکاران حفاری ……………………………………………………………………………………. IADC
پرسپترون چند لایه …………………………………………………………………………………………………………….. MLP
شبکه عصبی پیمانه‌ای ………………………………………………………………………………………………………… MNN
میانگین مربع خطا ……………………………………………………………………………………………………………….. MSE
وزن گل حفاری ……………………………………………………………………………………………………………………… MW
تعداد جمعیت …………………………………………………………………………………………………………………………….. N
نمودار تخلخل نوترون ………………………………………………………………………………………………………… NPHI
تخلخل موثر …………………………………………………………………………………………………………………………….
قطر بیرونی لوله حفاری ………………………………………………………………………………………………………
درصد تقاطع …………………………………………………………………………………………………………………………….
بهترین موقعیت محلی ذره …………………………………………………………………………………………………
بهترین موقعیت سراسری ذره ……………………………………………………………………………………………
درصد جهش …………………………………………………………………………………………………………………………..
فشار گل حفاری ………………………………………………………………………………………………………………….
الگوریتم بهینه‌سازی ازدحام ذرات …………………………………………………………………………………………. PSO
دبی پمپ …………………………………………………………………………………………………………………………………… Q
ضریب رگرسیون ………………………………………………………………………………………………………………………… R
نمودار چگالی ظاهری ………………………………………………………………………………………………………… RHOB
نرخ نفوذ …………………………………..…………………………………………………………………………………………. ROP
سرعت چرخش رشته حفاری ……………………………………………………………………………………………….. RPM
فضای جستجو ……………………………………………………………………………………………………………………………. S
انرژی مخصوص ……………………………………………………………………………………………………………………….. SE
ماشین بردار پشتیبان ………………………………………………………………………………………………………….. SVM
زمان حفاری ………………………………………………………………………………………………………………………………… t
زمان راندمان مته ………………………………………………………………………………………………………………………
زمان اتصال ……………………………………………………………………………………………………………………………….
زمان بالا و پایین کردن رشته حفاری ………………………………………………………………………………………….
کل سطح مقطع جریان ………………………………………………………………………………………………………….. TFA
حفاری فرو تعادلی ……………………………………………………………………………………………………………….
مقاومت فشاری تک محوره سنگ سازند ………………………………………………………………………………… UCS
سرعت موج تراکمی ………………………………………………………………………………………………………………….
سرعت موج برشی …………………………………………………………………………………………………………………….
سرعت ذره ………………………………………………………………………………………………………………………..
سرعت جدید ذره ………………………………………………………………………………………………………..
حداکثر سرعت ذره ………………………………………………………………………………………………………………
حداقل سرعت گل مورد نیاز ………………………………………………………………………………………………….
سرعت انتقال خرده‌های حفاری ………………………………………………………………………………………………
سرعت لغزش ………………………………………………………………………………………………………………………..
وزن روی مته …………………………………………………………………………………………………………………….
ورودی شبکه …………………………………………………………………………………………………………………………….
موقعیت ذره ………………………………………………………………………………………………………………………
موقعیت جدید ذره ………………………………………………………………………………………………………
خروجی شبکه …………………………………………………………………………………………………………………………..
مقاومت فشاری تک محوره سنگ سازند ……………………………………………………………………………………
متراژ حفاری ………………………………………………………………………………………………………………………….
زمان عبور موج صوتی …………………………………………………………………………………………………………….
ضریب وزنی سکون ……………………………………………………………………………………………………………………
نیروی برشی در سرعت 600 دور در ثانیه ………………………………………………………………………………….
نیروی برشی در سرعت 300 دور در ثانیه …………………………………………………………………………………
خروجی نورون ………………………………………………………………………………………………………………………….
زاویه انحراف چاه از حالت عمود …………………………………………………………………………………………….
چگالی گل ……………………………………………………………………………………………………………………………
نرخ یادگیری ……………………………………………………………………………………………………………………………..
حوزه محلی ……………………………………………………………………………………………………………………………..
مشتق تابع فعال‌سازی ………………………………………………………………………………………………………………
ویسکوزیته ظاهری …………………………………………………………………………………………………………………..
– اهمیت و بیان مسئله
1-1-1- مقاومت فشاری تک محوره سنگ سازند
دانش معقول از خواص فیزیکی و مکانیکی سنگ و انتخاب مناسب پارامترهای عملیات حفاری کمک زیادی در کاهش هزینه‌های حفاری و تولید از مخزن نفت[2] می‌کند. بنا به تعریف، مقاومت فشاری تک محوره[3]، مقدار تنش فشاری تک محوره است، هنگامی که المان مورد نظر کاملاً گسیخته می‌شود. UCS در واقع سطح استرسی که باعث شکست سنگ می‌شود است، زمانی که آن را تحت تنش تک محوره قرار می‌دهیم. مقاومت فشاری تک محوره سنگ سازند، پارامتر مکانیکی مهم سنگ می‌باشد که نقش حیاتی در حفاری چاه‌های نفت و گاز دارد. عملیات حفاری تعامل بین سنگ و مته حفاری[4] می‌باشد زمانی که استرس حاصل بزرگ‌تر از مقاومت سنگ شود، سنگ دچار شکست می‌شود.
از آنجایی که مقدار مقاومت فشاری تک محوره توسط پارامترهای بسیاری از قبیل چگالی و تخلخل[5] تحت تأثیر است، به کمک آن می‌توان خواص مکانیکی سنگ را نشان داد. از این رو می‌توان آن را در محاسبات انتخاب مته، تخمین زمان بهینه برای بیرون کشیدن مته، تجزیه و تحلیل پایداری چاه (انتخاب محدوده مناسب برای وزن گل)، تولید شن و ماسه و تعیین میدان تنش درجا مؤثر، طراحی روش‌های ازدیاد برداشت و مطالعات نشست مخزن در نظر گرفت. که انتخاب درست این موارد باعث بهبود و بهینه‌سازی عملیات حفاری و تولید می‌گردد [1].

: تولد نوزاد كم وزن یكی از جدی ترین مشكلات بهداشتی جهان محسوب می گردد که فشار فوق العاده ای را بر سیستم خدمات بهداشتی و افراد خانواده تحمیل می كند. از عوامل مادری مرتبط با کم وزنی ، سبک زندگی مادر در دوران بارداری ، مهمترین و بیشترین نقش را بر وزن زمان تولد نوزادان دارد.

 

روش کار: این پژوهش یک مطالعه همگروهی تاریخی است. واحدهای مورد پژوهش شامل 1177 مادری بودند که به مراکز یا پایگاه های بهداشتی جهت مراقبت های بعد از زایمان یا انجام واکسیناسیون کودک خود تا دو ماهگی مراجعه کرده و دارای پرونده بهداشتی بودند. ابزار مورد استفاده پرسشنامه ای سه قسمتی در مورد سبک زندگی مادران در دوران بارداری بود که با مشاهده پرونده بهداشتی مادران و مصاحبه سازمان یافته از واحدهای مورد پژوهش تکمیل گردید. واحدهای موردپژوهش بر اساس وزن زمان تولد نوزادان به دو گروه مادران نوزادان  کم وزن (2500 گرم و کمتر) و مادران نوزادان با وزن طبیعی (بیشتر از 2500 گرم تا 4000 گرم) دسته بندی شدند.

 

نتایج: نتایج پژوهش حاکی از آن بود که بین سبک زندگی مادر در دوران بارداری با وزن زمان تولد نوزاد ارتباط آماری معنی دار وجود دارد (004/0>P) . همچنین در مورد هر یک از حیطه های سبک زندگی نیز ، بین وضعیت تغذیه (008/0>P) ، فعالیت و استراحت (001/0>P) و روابط اجتماعی (0001/0>P) مادر در دوران بارداری با وزن زمان تولد نوزاد ارتباط آماری معنی داری مشاهده شد در حالی که بین نحوه ی مقابله با استرس و مراقبت از خود در دوران بارداری با وزن زمان تولد نوزاد ارتباط آماری معنی داری یافت نشد.

 

نتیجه‌گیری: با توجه به سبک زندگی و حیطه های وضعیت تغذیه ، فعالیت و استراحت و رابط اجتماعی در دوران بارداری مرتبط با کم وزنی نوزاد ، اهمیت نقش مسئولین امور بهداشتی در افزایش آگاهی های عمومی در زمینه سبک زندگی مناسب در دوران بارداری بیش از پیش محرز می گردد تا از نتایج حاصل از تولد نوزاد کم وزن پیشگیری به عمل آید.

 

کلمات کلیدی: آبستنی / آموزش پرستاری / سبک زندگی / مادران / نوزادان کم وزن / وزن نوزاد هنگام تولد

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

 

عناوین                                                                         صفحه

 

فصل اول

 

     زمینه ی پژوهش ………………………………………………………………………………..9

 

اهداف پژوهش (هدف کلی و اهداف ویژه)……………………………………………15

 

سئوالات و فرضیه پژوهش…………………………………………………………………..15

 

تعریف واژه های کلیدی……………………………………………………………………..16

 

پیش فرض های پژوهش…………………………………………………………………….19

 

محدودیت های پژوهش……………………………………………………………………..20

 

فصل دوم

 

    چهارچوب پژوهش…………………………………………………………………………..22

 

مروری بر مطالعات……………………………………………………………………………41

 

فصل سوم

 

نوع پژوهش……………………………………………………………………………………58

 

جامعه پژوهش………………………………………………………………………………….58

 

نمونه پژوهش و روش نمونه گیری…………………………….. ……………………..58

 

حجم نمونه………………………………………………………………………………………59

 

  عناوین                                                                       صفحه                                             

 

    مشخصات واحدهای مورد پژوهش………………………………………………………60

 

محیط پژوهش…………………………………………………………………………………….60

 

ابزار گردآوری داده ها………………………………………. ……………………………….60

 

تعیین اعتبار و اعتماد علمی ابزار……………………………………………………………62

 

روش گردآوری اطلاعات……………………………………………………………………..64

 

روش تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………..64

 

ملاحظات اخلاقی……………………………………………………………………………….69

 

فصل چهارم

 

    یافته های پژوهش(معرفی جداول)……………………………………………………….71

 

جداول……………………………………………………………………………………………..72

 

فصل پنجم

 

   تجزیه و تحلیل یافته ها……………………………………………………………………….106

 

نتیجه گیری نهایی یافته ها …………………………………………………………………..136

 

کاربرد یافته هادر پرستاری………………………………. ………………………………..139

 

پیشنهادات براساس یافته ها………………………………………………………………140

 

فهرست منابع ………………………………………………………………………………….142

 

فهرست جداول و نمودارها

 

عنوان                                                                                                   صفحه

 

جدول شماره1-4 : توزیع واحدهای مورد پژوهش برحسب مشخصات فردی- اجتماعی واحدهای مورد پژوهش و نوزادان آنان………………………………………………………………………………………………………………. 72

 

نمودار شماره 1-4 : توزیع وضعیت سبک زندگی واحدهای مورد پژوهش………………………………………. 75

 

نمودار شماره 2-4 : توزیع وضعیت حیطه های سبک زندگی واحدهای مورد پژوهش ……………………… 76

 

جدول شماره 2-4 : ارتباط سبک زندگی مادر در دوران بارداری با وزن زمان تولد نوزادان ……………….. 77

 

جدول شماره 3-4 : ارتباط وضعیت حیطه های سبک زندگی مادر در دوران بارداری با کم وزنی زمان تولد نوزادان …………………………………………………………………………………………………………………………………… 78

 

جدول شماره 4-4 : عوامل تغذیه ای (آنالیز تک متغیره) مرتبط با وزن زمان تولد نوزادان واحدهای مورد پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………………..80

 

جدول شماره 5-4 : برآورد ضرایب رگرسیونی عوامل تغذیه ای (آنالیز چند متغیره) مرتبط با وزن زمان تولد نوزادان واحدهای مورد پژوهش بر اساس مدل لوجستیک رگرسیون چندگانه (Multiple Logestic Regression) ………………………………………………………………………………………………………………………. 82

 

جدول شماره 6-4 : عوامل مرتبط با فعالیت و استراحت (آنالیز تک متغیره) در ارتباط با وزن زمان تولد نوزادان واحدهای مورد پژوهش ………………………………………………………………………………………………… 83

 

جدول شماره 7-4 : برآورد ضرایب رگرسیونی عوامل مرتبط با فعالیت و استراحت (آنالیز چند متغیره) در ارتباط با وزن زمان تولد نوزادان واحدهای مورد پژوهش بر اساس مدل لوجستیک رگرسیون چندگانه (Multiple Logestic Regression) …………………………………………………………………………………… 84

 

جدول شماره 8-4 : عوامل مراقبت از خود (آنالیز تک متغیره) مرتبط با وزن زمان تولد نوزادان واحدهای مورد پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………….. 85

 

جدول شماره 9-4 : برآورد ضرایب رگرسیونی عوامل مراقبت از خود (آنالیز چند متغیره) مرتبط با وزن زمان تولد نوزادان واحدهای مورد پژوهش بر اساس مدل لوجستیک رگرسیون چندگانه (Multiple Logestic Regression) ……………………………………………………………………………………………………… 87

 

جدول شماره 10-4 : عوامل مرتبط در روابط اجتماعی (آنالیز تک متغیره) در ارتباط با وزن زمان تولد نوزادان واحدهای مورد پژوهش ………………………………………………………………………………………………… 88

 

جدول شماره 11-4 : برآورد ضرایب رگرسیونی عوامل روابط اجتماعی (آنالیز چند متغیره) مرتبط با وزن زمان تولد نوزادان واحدهای مورد پژوهش بر اساس مدل لوجستیک رگرسیون چندگانه (Multiple Logestic Regression) ……………………………………………………………………………………………………… 90

 

جدول شماره 12-4 : عوامل مرتبط در نحوه مقابله با عوامل تنش زا (آنالیز تک متغیره) در ارتباط با وزن زمان تولد نوزادان واحدهای مورد پژوهش ………………………………………………………………………………….. 92

 

جدول شماره 13-4 : برآورد ضرایب رگرسیونی عوامل مرتبط در نحوه مقابله با عوامل تنش زا (آنالیز چند متغیره) مرتبط با وزن زمان تولد نوزادان واحدهای مورد پژوهش بر اساس مدل لوجستیک رگرسیون چندگانه (Multiple Logestic Regression) ………………………………………………………………………. 93

 

جدول شماره 14-4 : مقیاس شاخص های آماری وزن نوزادان واحدهای مورد پژوهش برحسب مشخصات فردی- اجتماعی واحدهای مورد پژوهش و نوزادان آنان ……………………………………………….94

 

جدول شماره 15-4 : توزیع وزن نوزادان واحدهای مورد پژوهش بر حسب مشخصات فردی- اجتماعی واحدهای مورد پژوهش و نوزادان آنان ………………………………………………………………………………………. 96

 

جدول شماره 16-4 : برآورد ضرایب رگرسیونی عوامل فردی و اجتماعی واحدهای مورد پژوهش و نوزادان آنان بر اساس مدل لوجستیک رگرسیون چندگانه (Multiple Logestic Regression) …. 101

 

جدول شماره 17-4 : برآورد ضرایب رگرسیونی حیطه های سبک زندگی مادران در دوران بارداری و ویژگی فردی و اجتماعی آنان ، مرتبط با وزن زمان تولد نوزادان واحدهای مورد پژوهش بر اساس مدل لوجستیک رگرسیون چندگانه (Multiple Logestic Regression) ………………………………………. 103

 

زمینه پژوهش:

 

وزن هنگام تولد به عنوان یک شاخص مهم بهداشت باروری و وضعیت بهداشت عمومی جامعه به شمار می آید (1). تعیین این شاخص یكی از متداول ترین و ساده ترین روش ها برای ارزیابی رشد و نیز بررسی وضعیت سلامت نوزادان یک جامعه می باشد ، زیرا وزن زمان تولد مهمترین فاكتور بقاء انسان در دوران نوزادی و یکی از عوامل پیش بینی كننده ی توانایی های جسمی و تكامل آینده ی وی می باشد (2). همچنین وزن هنگام تولد یکی از عوامل مهم تاثیرگذار در مرگ و میر نوزادان و کودکان است (3).

 

امروزه تولد نوزادان كم وزن[1] یكی از جدی ترین مشكلات بهداشتی جهان محسوب می گردد (2). نوزادان نارس و کم وزن به دلیل شرایط خاص خود قادر به سازگاری با محیط خارج از رحم نیستند و بیشتر در معرض خطر مرگ و میر قرار دارند (4). میزان مرگ ومیر نوزادان کم وزن ، 40 برابر و نوزادان خیلی کم وزن[2] ، 200 برابر ، نسبت به نوزادان تولد یافته با وزن طبیعی ، بیشتر است. در ایران نیز دو سوم مرگ ومیر نوزادان در 24 ساعت اول پس از تولد در نوزادان کم وزن اتفاق می افتد. تولد زودرس[3] و تاخیر رشد داخل رحمی[4] دو عامل کم وزنی نوزادان می باشد. علت اصلی کم وزنی در ایالات متحده ، تولد نوزاد نارس[5] و در کشورهای در حال توسعه ، تاخیر رشد داخل رحمی است. از دو دهه گذشته ، میزان تولد نوزاد کم وزن افزایش یافته است (5). به طوری كه سالانه تقریبا 20 میلیون نوزاد کم وزن در جهان متولد می شوند. بروز كم وزنی در سراسر جهان به صورت یكنواخت نیست ؛ بلكه دامنه ی آن از 4 تا 5 درصد نوزادان متولد شده در كشورهای توسعه یافته تا قریب به 50 درصد كشورهای توسعه نیافته ، متفاوت است (1). بین سال های 1984 تا 2005 درصد تولد نوزاد کم وزن 7/6 درصد تا 2/8 درصد افزایش داشته و در طی سا ل های 1980 تا 2005 تولد نوزادان خیلی کم وزن 2/1تا 5/1 درصد افزایش یافته است (5). بر طبق آمارهای سازمان بهداشت جهانی 95درصد تولد نوزادان کم وزن در كشورهای در حال توسعه اتفاق می افتد. این سازمان تا سال 2004 شیوع كم وزنی را در صحرای آفریقا 15درصد ؛ در خاورمیانه و آفریقای شمالی 10درصد ؛ در كشورهای شرق آسیا 10درصد ؛ در جنوب آسیا 33درصد ؛ در آمریكای لاتین 9درصد ؛ در كشورهای توسعه یافته 6درصد ؛ در كشورهای در حال توسعه 18درصد ؛ در كل جهان 17درصد و در ایران 10درصد گزارش نموده است. در مطالعه ای که در سال 1384 در رشت توسط “عدل شعار” با هدف تعیین عوامل مادری پیش بینی کننده ی کم وزنی نوزادان انجام شد ، شیوع کم وزنی را 2/5 درصد گزارش کردند (2).

 

كم وزنی هنگام تولد هم در کشورهای پیشرفته و هم در کشورهای در حال توسعه فشار فوق العاده ای را بر سیستم خدمات بهداشتی و افراد خانواده تحمیل می كند (1). هزینه ی دلاری منابع مورد استفاده برای مراقبت از نوزادان کم وزن ، جزء شاخص هایی جهت تعیین بار اقتصادی برای کشور است. حدود هفت درصد نوزادان کم وزن که در ایالات متحده متولد می شوند ، بیش از یک سوم هزینه ی مراقبت های بهداشتی را به خود اختصاص می دهند. اگر موردی بررسی کنیم هزینه ی نجات جان نوزادان بسیار کوچک با انجام مراقبت های ویژه خیلی اوقات از چند هزار دلار نیز فراتر رفته است. سوای زنده ماندن ، مسئله مهم دیگری که برای نوزادان کم وزن مطرح است ، کیفیت عمر آتی آنهاست (6). علیرغم زنده ماندن برخی از نوزادان بسیار کوچک تحت مراقبتهای ویژه ی طولانی و بسیار پرهزینه باز هم نتایج

 امیدوارکننده نیست (7) و این نوزادان کم وزن سه برابر نوزادان با وزن طبیعی دچار عوارض تکامل عصبی و ناهنجاری های مادرزادی می شوند (8). این نوزادان حتی در دوران کودکی هم به میزان بالاتری به اختلالات حرکتی ، گفتاری ، شنیداری و عدم توانایی یادگیری مبتلا می شوند (2). به طوری كه احتمال بروز فلج مغزی ، عقب ماندگی ذهنی ، مرگ ناگهانی ؛ سپتی سمی و اسهال در كودكانی كه كم وزن به دنیا آمده اند بیشتر است(1و5). حتی تحقیقات به عمل آمده بر روی نوجوانان نشان داده است که اختلالات روانی و رفتاری در افرادی که در هنگام تولد کم وزن بوده اند سه برابر بیشتر از دیگران است که عمده ترین آنها اختلال بیش فعالی است. کمبود مهارت های اجتماعی ، اختلالات تعاملی در ارتباط با همسالان ، کاهش سطح فعالیتهای اجتماعی و اعتماد به نفس پایین هم از دیگر موارد شایع در این گروه می باشد. نکته جالب توجه آن است که مطالعات اپیدمیولوژیک اخیر نشان می دهند که خطر بروز بیماریهای دوران میانسالی نظیر فشارخون میانسالی ، بیماری های کلیوی ، دیابت ، سکته مغزی و چاقی در افراد با سابقه ی کم وزنی زمان تولد ، بیشتر است (1و2).

 

بنابراین وزن زمان تولد به عنوان یكی از شاخص های مهم بهداشتی در ارزیابی مراقبت های دوران بارداری و مقیاس تعیین كننده ی سلامت نوزادان در سطح جامعه مطرح است كه با روند رشد و تكامل و بقای نوزادان در آینده پیوند نزدیک دارد (1).

 

عوامل زیادی روی  کم وزنی زمان تولد تاثیر می گذارند که از مهمترین این عوامل می توان ژنتیک ، عوامل محیطی ، جنینی ، جفتی و مادری را نام برد (2و8). در این میان عوامل مادری ، بر اساس تحقیقات به عمل آمده مهمترین وبیشترین نقش را بر وزن زمان تولد نوزادان دارد (2). عوامل مادری در دوران بارداری از قبیل سن ، شاخص توده بدنی ، عوامل اقتصادی-اجتماعی ، طبی ، فعالیت ، نوع تغذیه ، چگونگی گذراندن اوقات فراغت ، عادات سیگار کشیدن ، وضعیت نامطلوب زندگی در دوران بارداری و نحوه ی مقابله با استرس ، چگونگی استفاده از خدمات بهداشتی – درمانی و… از جمله مواردی هستند که قسمتی از سبک زندگی مادر را در دوران بارداری تشکیل می دهند و نتایج برخی از مطالعات اذعان دارند که ممکن است این عوامل با تولد نوزاد کم وزن ارتباط داشته باشند (9). همچنین شواهدی وجود دارد که رفتارهای ارتقای بهداشتی سبک زندگی[6] در دوران بارداری در حفظ بهداشت زنان به منظور زایمان نوزاد سالم ضروری هستند و خطر کم وزنی زمان تولد را کاهش می دهند (10). به طوری که والت[7] (2005)  نیز در مطالعه خود بیان کرد که سبک زندگی مادر در دوران بارداری از عوامل مداخله کننده در تولد نوزاد کم وزن ترم است (11). متخصصان بهداشتی سبک زندگی را به عنوان یکی از عوامل مهم که روی سلامتی تاثیر می گذارد ، توصیف کرده اند (9). رفتارهای ارتقاء دهنده ی بهداشتی برای همه ی اعضای جامعه ، به ویژه برای زنان مهم است (10). چون سلامتی و پیشرفت هر جامعه ای به میزان زیادی به سلامتی زنان وابسته است حاملگی و زایمان اثر قابل توجه ای روی سلامتی و بهداشت زنان دارد و برای سلامت ملی ، شاخص مهمی به شمار می رود. از طرف دیگر سبک زندگی مادر اثر دائمی و طولانی مدت روی سلامتی مادر و کودک دارد (9). سبک زندگی در دوران بارداری رفتارهایی است که مادر باردار در ارتباط با نوع تغذیه و مواد خوراکی مصرفی ، عادات سیگار کشیدن و مصرف الکل و داروها، فعالیت های جسمی ، مراقبت حین بارداری ، روابط اجتماعی و چگونگی مقابله با عوامل تنش زا انجام می دهد (9 و 10).

 

همان طور که ذکر شد تغذیه جزئی از سبک زندگی می باشد ، نیازهای تغذیه ای طی حاملگی افزایش می یابد که نشان دهنده ی نیازهای جنین برای رشد ، و نیازهای فیزیولوژیک مادر هستند (12). رژیم غذایی نامناسب و ناکافی در این دوران بر سلامتی مادر و وزن هنگام تولد نوزاد ، تاثیر منفی می گذارد. بنابراین رژیم غذایی مناسب ، تامین کننده ی انرژی برای مادر است و ارتباط مثبت خطی میان وزن گیری مادر و نوزاد وجود دارد (13). در یک خانم با وزن متوسط یا پایین ، عدم افزایش وزن در طول بارداری می تواند سبب محدودیت رشد جنین شود. به خصوص عدم افزایش وزن در سه ماهه ی دوم ، ارتباط محکمی با کاهش وزن هنگام تولد نشان می دهد. محدودیت کالری روی رشد جنین تاثیر سوء دارد و میانگین وزن نوزاد را کاهش می دهد (7). اخیرا متخصصان تغذیه بیان می كنند كه رژیم پركالری و پرپروتئین رشد و تكامل جنین را افزایش می دهد. در بعضی مطالعات دیده شده ، افرادی كه بیش از 20% رژیم غذایی آنان در دوران بارداری فقط پروتئین بوده است نوزادان كم وزن به دنیا آورده اند كه می توان نتیجه گرفت رژیم بیش از حد پروتئین می تواند مضر باشد (14). اما در مطالعه ای که سوکو و همکاران[8] (2006) انجام دادند پی بردند: مادرانی که در دوران بارداری بیشتر گوشت و سبزیجات مصرف می کنند ، نوزادانی با وزن طبیعی به دنیا می آورند و بر عکس مصرف بیش از حد مواد شیرین در دوران بارداری با تولد نوزاد کم وزن ارتباط مثبت دارد (15). صحتی و همکاران (2007) نیز بیان کردند که تغذیه به عنوان قسمتی از سبک زندگی بر وزن زمان تولد موثر است (005/0>p) (9). عدل شعار و همکاران نیز (1384) بیان کردند که مصرف کم میوه بر کم وزنی زمان تولد نوزاد تاثیر دارد (2). به همین دلیل پیشنهاد می شود که زنان باردار از همه نوع مواد غذایی در حد متعادل استفاده کنند (14).

 

فعالیت بدنی عامل تعیین کننده ی دیگر ، در سبک زندگی می باشد (12). فعالیت بدنی زیاد و همچنین کارهای سنگین فیزیکی ، نوزاد را در معرض خطر کم وزنی زمان تولد قرار می دهد و گزارش شده است زنانی که در مزارع کار سنگین می کردند میزان تولد نوزادان کم وزن در آنها هفت برابر بیشتر بوده است (7). وین گساخون و همکاران[9] (2010) نیز در مطالعه خود به این نتیجه رسیدند که کار جسمانی شدید در دوران بارداری با کم وزنی زمان تولد ارتباط دارد (16). ولی صحتی و همکاران (2004) در مطالعه خود ، بین فعالیت جسمانی در دوران بارداری و تولد نوزاد کم وزن ارتباطی پیدا نکردند (9) عدل شعار و همکاران (1384) و ریمی و همکاران (2006) نیز ارتباطی بین کار جسمانی سخت (شغل کارگری مادر در دوران بارداری) و تولد نوزاد کم وزن پیدا نکردند (2و17).

 

روابط اجتماعی به معنی چگونگی برقراری ارتباط با دیگران و برخورداری از حمایت های اجتماعی می باشد (9). وضعیت اجتماعی مادر و محیط مناسبی که در پیرامون وی قرار دارد تاثیر قابل توجهی بر وزن کودک دارد (7). سلامت بعد اجتماعی بیانگر سازگاری درونی فرد و تطابق فرد با سایر افراد اجتماع و دنیای پیرامون وی می باشد ، انسان موجودی اجتماعی است و تماس با دیگران برای سلامتی جسمی و روانی او ضروری است ، روابط ضعیف می تواند منبع فشار روانی و روابط خوب منبع کمال و شکوفایی باشد (16).

 

مراقبت های بهداشتی در دوران بارداری ، بدون شک برای سلامت جسمانی و روحی مادر و کودک او بسیار مفید خواهد بود. مادرانی که در انجام مراقبت های بهداشتی خود درگیر می شوند ، به تغذیه ، فعالیت و استراحت خود توجه دارند و الکل و مواد مخدر مصرف نمی کنند ، از این طریق راه امنی را برای خود و نوزادشان در پیش گرفته اند (10) و همچنین با انجام چنین مراقبت هایی ، بسیاری از بیماری های اکتسابی و ناهنجاری ها را می توان زودتر تشخیص داد ، اقدامات مناسب برای رفع یا کاهش آثار مخرب آنها به انجام رساند ، میزان تولد نوزادان کم وزن را کاهش داد و حتی با چنین مداخلاتی می توان وزن زمان تولد را افزایش داد و از تولد نوزاد پره ترم پیشگیری نمود (18). وین گساخون و همکاران (2010) نیز تاکید کردند که بهداشت ضعیف مادر در دوران بارداری با تولد نوزاد کم وزن ارتباط دارد (19). اما صحتی و همکاران (2007) ارتباطی بین مراقبت از خود در دوران بارداری با تولد نوزاد کم وزن پیدا نکردند (9).

 

یکی از علل عمده ی تولد نوزادان پره ترم و کم وزن ، استرس های روانی می باشد (20). استرس هایی که زنان در دوران بارداری با آنها روبه رو می شوند از قبیل فشار کاری ، داشتن نقش های چندگانه ، عدم حمایت اطرافیان و… که اگر به طور موثر کنترل نشوند ممکن است منجر به پیامدهای زیان آور شوند (10). همچنین مطالعه ای در زنان سوئدی نشان داد که کمبود حمایت روانی اجتماعی ، خطر تولد نوزاد کم وزن را افزایش می دهد (7). به علاوه مطالعاتی وجود دارد که نشان می دهد با برطرف شدن استرس های محیطی و بهبود کیفیت زندگی ، پیامدهای حاصل از بارداری نیز بهبود یافته است (21). استرس های مزمن اثر منفی روی سیستم ایمنی دارد ، و این استرس هایی که منجر به ضعف سیستم ایمنی می شود ممکن است نقش کمک کننده ای در عدم رشد جنین داشته باشند. به طوری که بوردرز و همکاران[10] (2007) بیان کردند که 3/13 درصد از زنان خانواده های کم درآمد که با استرس های مزمن روانی روبه رو بودند نوزادان کم وزن به دنیا آورده اند (20).

 

اگرچه خدمات بهداشت مادر و کودک[11] به طور گسترده ای افزایش یافته است ، اما زنان در دوران بارداری هنوز با مشکلات بهداشتی زیادی روبه رو هستند که زندگی آنان را در معرض خطر قرار می دهد (10). از آنجایی که پرستاران جایگاه خاصی در زمینه های مختلف بهداشتی ، اجتماعی و نقش مهمی در امر آموزش و شناساندن عوامل پیش بینی کننده به مادران در تولد نوزاد کم وزن دارند (2) و با توجه به اینکه شواهدی در ارتباط با وابستگی مرگ و میر مادران ، کم وزنی زمان تولد و سایر مشکلات با سبک زندگی در دوران بارداری وجود دارد ، بعلاوه آموزش بهداشت و خدمات ارتقاء بهداشت برای زنان در یک شیوه سازمان یافته و فراگیر جهت بهبود سبک زندگی فراهم نشده است (10) تعیین عوامل موثر در سلامتی زنان و به ویژه کم وزنی زمان تولد ، جهت طراحی راهکارهایی برای برنامه ریزی و اجرای مداخلات مناسب در ارتقاء بهداشت به پرستاران و دست اندرکاران بهداشتی کمک خواهد کرد که هرچه بیشتر و بهتر در زمینه ی ارتقاء بهداشت مادر و کودک مثمر ثمر باشد (22) ، ارزیابی صحیح و مناسب رفتارهای ارتقاء بهداشتی در میان زنان برای پرستاران و حرفه های بهداشتی به منظور ارتقاء ، برنامه ریزی ، و ایفای مداخلات ویژه فرهنگی ضروری است (10). از آنجایی که فرهنگ و ارزش ها به درک سلامت شکل می دهند و فرهنگ هر جامعه ای از جمله عواملی است که روی سبک زندگی تاثیر می گذارد ، از طرفی سبک زندگی اثر دائمی و طولانی مدت روی سلامت مادر و کودک دارد (9) و با توجه به آمار 2/5 درصدی از تولد نوزادان کم وزن در گیلان که پیامدهای کوتاه مدت و طولانی مدتی را برای سلامتی کودک به دنبال دارد این هشدار را می دهد که باید فعالیت هایی در زمینه کاهش میزان تولد نوزاد کم وزن و بهبود سلامتی مادر در دوران باروری انجام شود و از آنجایی که تاکنون پژوهشی در زمینه سبک زندگی زنان گیلانی در دوران بارداری و ارتباط آن با وزن تولد نوزادان آنان صورت نگرفته است و با توجه به نتایج متفاوت در مطالعات انجام شده در این زمینه ، پژوهشگر بر آن شد تا تحقیقی را با هدف تعیین ارتباط سبک زندگی مادران با وزن زمان تولد نوزادان آنان در مراکز بهداشتی شهر رشت انجام دهد ، تا با یافتن عوامل مرتبط با وزن زمان تولد و ارائه آن به سازمان های زی ربط زمینه ای را جهت آموزش مادران و توجه به عوامل موثر در کم وزنی نوزادان در جهت کاهش تولد نوزادان کم وزن و پیشگیری از عواقب بعدی فراهم نماید.