نشانههای بازمانده از فرهنگ هر سرزمینی میتواند،ترانهها،نواها،داستانها،اسطورهها، سنگ نوشتهها ، نقش برجستهها ، پیکرهها و هنرهای گوناگون در پوشش،در رزمآوری،… و در تهیه ی خوراکهای هنرمندانه با ریزهکاریها و نحوه ی عرضه ی آنها باشد. بیگمان تفاوتی هست میان فرهنگ مردمانی که میدانستند مواد غذایی را چگونه فراهم و آماده کنند و با تعقل و ظرافت باهم بیامیزند و در شرایط مناسب و آگاهانه بپزند و هنرمندانه در خوان گسترده عرضه کنند با آنانکه به یک لذت آنی خوردن فکر کردهاند یا فقط خواستهاند سد جوع کنند ( آموزگار ،162:1376) . غذا ، ویژگی زندگی است و بشر از دیر باز فرهنگ خورد و خوراک خویش را به آیندگان انتقال داده است ؛ خواه از بستر سنگ نوشته ها و یا از بستر ادبیات مکتوب خویش . ادبیات چونان آیینهای تمامنمای،منعکسکننده ی فرهنگ هرقوم و ملتیست. بدین سبب از دیرباز در عرصه ی شعر و ادب کهن سرزمین ما،ادبیات مربوط به سفره و غذا تدریجا به وجود آمده است که در آن سنّتها و ویژگیهای خاص سفرههای ایرانی را میتوان با ظرافتی شاعرانه دریافت (شیبانی ،836:1381) . ازدیدگاه زرین کوب غذا مشخص کننده ی تمدن اقوام است : ” … شناخت سفره ی ایرانی میتواند چیزی از ایران گذشته را از غرقاب تقلید و تسلیم امروزینه نجات دهد.در هرحال اگر درست است که فرهنگ و تربیت از پرورش جسم شروع می‌شود چگونه میتوان تاثیر غذای ایرانی را در ایجاد ویژگیهای روحی و اخلاقی او نادیده گرفت!در واقع غذا که ماده ی خام زحمتی و حتی ماده ی خام نظام اجتماعیست بیش از هرعامل حیاتی دیگر حدود تمدن، درجه ی رفاه،و میزان عدالت اجتماعی اقوام جهان را تعیین میکند و از اینجا میتوان دریافت که بررسی گذشته ی غذای ایرانی لازم است تا بتوان واقعا به درستی معلوم کرد که چگونه میتوان ایرانی بود “(زرین کوب،9:1364) . هرچند خوراک پزی را سازوکار آماده‌سازی خوراکهای مختلف با بهره گرفتن از فنون و ابزار مختلف برای دستیابی به طعم بهتر و قابلیت گوارش بهتر دانستهاند،اما خوراک پزی مفهومی فراتر از دستور پختوپز خوراک ها را در برمیگیرد.بسیاری از ویژگی های جغرافیایی-تاریخی و اجتماعی در شکلگیری فرهنگ غذا و نظام تغذیه نقش دارد.همچنین دانشهای گوناگون با پدیده فرهنگی غذا در تعاملی متقابل قرار می گیرد. دانشمندان علومی چون پزشکی،هنر،جغرافیا،تاریخ،ادبیات،جامعهشناسی و انسانشناسی برای شناخت فرهنگ غذا توجه کرده اند .بدین جهت پر گزاف نیست اگر بررسی و مطالعه ی انواع خوراکیها و نحوه ی مصرف آن در هر جامعه را به نوعی بازشناسی تاریخ و مرور پیشینه ی آن جامعه برشمرده شود( رودن ،7:1968) . رودن از اصطلاحی به نام ” زبان غذا ” نام می برد که در پی گسترش مفهوم آشپزی و فرهنگ و نظام تغذیه در حوزههای جامعهشناسی و انسانشناسی پدید آمده است . ویژگیهای معنایی زبان غذا به طور نمادین معرف ساختار فرهنگی خوشمزگی، و آداب خوراک پزی است. ابراهیمی نیز زبان غذا را معرف انگارههای دینی-آیینی هر جامعه ، معانی مذهبی،سیاسی، پزشکی و جادویی نهفته در خوراکها برمی شمارد (همان ،17 ) . ازآثار به جای مانده از عهد باستان میتوان چنین دریافت که روش های مختلف خوراک پزی و سفرهآرایی در ایران رایج بوده است .مثلا بر روی جام برنزی ارجان که قدمت آن در حدود 1235-1210 پ . م است،تصاویری نقش شده است که برخی ویژگیهای خورد و خوراک و فرهنگ معیشتی ایرانیان را نشان میدهد .روی جام ارجان تصویر چند مجلس بزم و رزم نقش شده است.در یکی از این مجالس ضیافتی برپاست و بزرگان به همراه پادشاه کنار میزهایی با پایههای کندهکاری شده که روی آن جامهای نوشیدنی قرار دارد ایستادهاند.در صحنهای دیگر که صحنه ی پیروزی و شادخواری شاه است آشپزخانه ی شاهی مشغول آماده ساختن دیگهای خوراک هستند و غذا و انواع نوشیدنی در خمرههای مختلف برای شرکتکنندگان در جشن پیروزی شاه بر مهاجمان مهیا شده است (صراف،12:1369) . اولین سلسله ایی که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است ،مادها می باشد . از آنجا که منابع بازمانده از دوران مادها بسیار ناچیز است ، لذا از جهت زبان شناسی نمی توان درباره خوراک های مصرفی ایشان داوری کرد . در این دوران تنها برپایه ی باستان شناسی اشیا ء بازمانده از ایشان مورد بررسی قرار می گیرد . اسناد دیگری در دست است که نشان میدهد ایرانیان ابزار و لوازم متعددی برای تهیه و صرف غذا ساخته بودند و هنگام غذا خوردن از آن استفاده میکردند.ابزاری مانند قاشق،چنگال،کارد،ملاقه،خمرههای سفالی،قیف،دیس و…که از تمدنهای کهن مانند شوش،سیلک،لرستان و…به دست آمده است،صحت این ادعا را تأیید میکند(دریابندری،87:1383) .در ابتدا نگارنده به نقاط استقرار و سکونت گاه های مادها اشاره دارد و در ادامه کشفیات باستان شناسی هر نقطه مورد بررسی قرار می گیرد . این نقاط اسکان در نوشی جان ، تپه حصار و سیلک کاشان بیشتر مورد توجه قرار گرفته است . پس از دوران مادها ، دوره ی هخامنشی مورد بررسی قرار می گیرد ، هرچند در مقایسه با دوران مادها ، از جهت در دسترس بودن منابع ، دست نگارنده بازتر است ، اما منابع مکتوب بیشتر همان گزارشهای مورخان یونانی و رومی است ؛ و بدین جهت که داوری ایشان درباره شرایط آن روزگار عاری از غرض نیست و بیشتر دیدگاهی یک طرفه و مغرضانه رادر بردارند ، نگارنده همچنان با محدودیت منابع روبرو است . نگارنده در آغاز بحث هخامنشیان ، نظری اجمالی به نجد ایران واقلیم پارس دارد . سپس خاک و میزان بارش های موسمی مورد بررسی قرار می گیرد و از آنجا که بیشتر نقاط فلات ایران ، از نظر منابعی آبی در محدودیت به سر می برند ، به این تدبیر ایرانیان باستان ، یعنی حفر کاریز و قنات ؛ توجه می شود . آثار باز مانده از عهد هخامنشیان را می توان به سه بخش تقسیم کرد : الف)سنگ نبشته های شاهان هخامنشی ب)گزارشهای نویسندگان رومی و یونانی ج)لوحه های گلی به ویژه لوحه های تخت جمشید به زبان عیلامی در سنگ نوشته های هخامنشی ردی از خوراک ها نمی توان یافت ، مگر در سنگ نوشته ی بیستون داریوش که وی تلویحا به خشکسالی و اثرات ناخوشایند آن بر زندگی معیشتی مردم اشاره دارد . داریوش بزرگ از خدا می خواهد که کشورش را از خشکسالی که سبب نقصان محصول و قحطی می شود در امان نگه دارد .مسلم است که او و کوروش کبیر و کمبوجیه و خشایار شا چنانچه متکی به آذوقه و غلات کافی و فراوان نبودند موفق نمی شدند به اقصی نقاط دنیا لشکر کشی کنند (سامی ،1389 :169 ) . نگاره های تخت جمشید از آن جهت که در بردارنده ی تصویر خراجگزاران امپراطوری هخامنشی است ، چه بسا حائز اهمیت است ؛ چراکه در این تصاویر می توان ردی از خوراکها و آشامیدینی ها را یافت . خراجگذران ایالات هخامنشی بهترین اقلام سرزمین خویش را برای شاه شهان پیشکش می کنند . نمایندگان سرزمین هایی که با تصویر چارپایان و یا مشک یا ظرفی در دست برای شاه تحفه می برند ، علاوه برآنکه گویای این اندیشه اند که بهترین و گواراترین خوردنی و نوشیدنی را برای شاه به تحفه می برند ، گویای وضعیت جغرافیایی مطلوب سرزمین خویش هستند .چراکه رهاورد خاک غنی و رودهای پرآب، محصولات کشاورزی و دامهای فربه اند . بعد از نگاره های تخت جمشید ، به ظروف سفالی و فلزی بازمانده از هخامنشیان ، توجه می شودوفرهنگ خوراک پزی ایشان مورد بررسی قرارمی گیرد . هرودت ، کتسیاس ، دنیون و … از برجسته ترین مورخان یونانی به شمار می روند که در خلال گزارشهای خویش درباره ایرانیان و شاهان ایرانی ، گزارشهایی نیز درباره غذاهای مصرفی ایرانیان و فرهنگ و آداب و رسوم صرف غذا ، ارائه داده اند ، که بخشی از این پژوهش به شمار می رود . دسته ی سوم منابع مستند بازمانده از هخامنشیان ، لوحه های گلی به ویژه لوحه های خزانه ی تخت جمشید به زبان عیلامی است . مهمترین گل نوشته های تخت جمشید شامل دو بخش است : بخشی که اکثر آنها به چگونگی پرداخت دستمزدهای کارگران با نقره اشاره دارد و بخشی که غالبا یادداشتهای اداری فشرده ایی درباره عرضه ،انتقال و توزیع محصولات طبیعی در جنوب غربی مرکز امپراطوری ایران ، تدارک آذوقه روزانه و ماهانه یا جیره بندی و سهمیه افراد یا گروه های کارگران و نیز هزینه نگهداری حیوانات است . بدین جهت که بیشتراین لیست ها شامل نام مواد خوراکی که به کارگران (زنان ، مردان و کودکان ) برداخت شده است ، به عنوان بهترین منبع مستند برای این پایان نامه ، محسوب می شود . گرچه تحقیقات بسیاری براین گل نوشته ها صورت گرفته است ، و از آنها بسیار بهره برده شده است ، اما به این علت که این گل نوشته ها به زبان عیلامی نگاشته شده اند ، نگارنده را با محدودیت منابع دست اول ، روبرو ساخته است . اعتقادات مذهبی نیز در چگونگی تغذیه و استفاده از فرآوردههای
غذایی و عادات خوردوخوراک ایرانیان قدیم نقش عمدهای را ایفا میکرده است . بنابراین در بخشی مجزابه بررسی عامل مذهب برخورد و خوراک و فرهنگ معیشتی هخامنشیان پرداخته می شود . با توجه به اینکه کشاورزی و دامداری از ارکان اقتصاد هخامنشیان به شمار می رود ، بدیهی است که سفره ی ایرانیان هخامنشی به فرآورده های کشاورزی و دامداری وابسته بوده است . بنا بر این تقسیم بندی و با توجه به گزارشهای مورخان یونانی و رومی و تکیه برتحقیقات دانشمندان ، به ذکر خوراکها و همچنین نحوه ی پخت و فرهنگ معیشتی ایشان پرداخته می شود . با به سر آمدن حکومت هخامنشیان به ایران به دست اسکندر مقدونی ، پای بیگانه به کشور باز می شود و در دوره ایی طولانی ، ایران استقلال خویش را از دست می دهد ، سپس با ظهور قوم پرنی و شکل گیری حکومت اشکانیان ، دوباره روح به کالبد ایران در حال احتضار دمیده می شود و ایران پویایی دوباره ی خویش را از سر می گیرد . به گمان نگارنده به دلیل کوشش ساسانیان برای کمرنگ جلوه دادن حکومت اشکانیان ، مستندات مکتوب اندکی به عنوان منابع دست اول وجود دارد ، لذا با محدودیت منابع به درستی نمی توان درباره ی وضعیت غذایی اشکانیان دیدگاه درستی را مطرح نمود . اشکانیان به دلیل بیرون راندن سلسله بیگانه ایی به نام سلوکیان ، شهرت و محبوبیت یافتند اما به همین اندازه ، به دلیل جنگهای پی در پی با یونانیان ، وضعیت داخلی کشور را ملتهب ساختند . جنگ ثبات اقتصاد کشور را برهم می زند و این بی ثباتی تا سفره ی مردمان نیز کشیده می شود . پس از پیروزی اشکانیان بر سلوکیان ؛ اندک اندک کشاورزی و دامداری رو به بهبود می رود ، شیوه های نوین کشاورزی که یادگار علوم و فنون قوم سلوکی است ، کشاورزی را مدرن و پیشرفته می سازد . در عصر اشکانی دامداری به ویژه پرورش ماکیان بسیار رونق می گیرد ، گرچه شترمرغ از چین به ایران وارد میشد ، اما پارتیان در پرورش این پرنده چنان سرآمد شدند که در سرزمین یونان و روم ، شتر مرغ را به نام پرنده ی پارتی می شناختند . از عصر اشکانیان به بعد تحول شگرفی در منابع اقتصادی ایران رخ می دهد .جاده ابریشم1 ، جاده ی مواصلاتی بسیار مهمی در ارتباط سرزمین های هم جوار با سرزمین های دور دست می گردد .به دلیل موقعیت جغرافیایی ایران ، راه ابریشم به شاهراهی حیاتی ، در تجارت جهانی تبدیل می گردد .به همراه کالاهای صنعتی ، تجملی و … خوراکها نیز به میدان تجارت می آیند . کشاورزی و دامداری مدرنیته ی ایران ، فرآورده ها و محصولات بیشماری را به رخ جهانیان می کشند . به همراه صادرات محصولات غذایی ایران به دیگر کشورها ، فرهنگ غذایی اشکانیان نیز به پای سفره های بیگانگان سرایت می کند ؛ هرچند این تبادل دو طرفه است و خوراکهای فرنگی به ایران می آید ، اما ایران باستان همچنان از آداب و رسوم و فرهنگ غذایی برجسته ایی برخوردار است که دیگر سرزمینها متاثر از آن می شوند . ظروف ویژه ی غذا مانند کاسه ها ، جامها و ریتونهای کشف شده از دوره ی پارتی خود گواه غنای فرهنگ معیشتی مردمان آن روزگار است . پس از اشکانیان ، قدرت به سلسله ی ساسانی می رسد . عامل مخرب جنگ ، هنوز برهم زننده سفره های ایرانیان ساسانی است .ساسانیان در سه جبهه به نبرد می پرداختند : نبرد با روم در غرب ، با کوشان ها و هیاطله در شرق و نبرد با صحرا گرد های شمال . نبرد های طولانی و پایان ناپذیر با مدعیان مستقر در اراضی همجوار ، جنگ های خونین و پر تلفات ، به مدت چهار قرن مردم ایران را به شدت نا توان کرد و حکومت نتوانست در عرصه داخلی گامی در جهت برقراری تعادل و توازن بردارد (گیرشمن،284:1364) . علاوه بر جنگ ، چند خشکسالی پی در پی ، شهر ها و روستا ها را به ویرانی کشید .شاهان ساسانی برای ادامه جنگ علیه مدعیان استقلال ، به خزانه ایی پر احتیاج داشتند و در عصر ساسانی شاهد افزایش چشمگیر نرخ خراج ها و مالیات ها هستیم ، طوریکه هر کس جزو طبقات ممتاز جامعه نباشد باید به طریقی به جبران کسری خزانه شاهی بکوشد . تمامی عوامل ذکر شده موجب فقر مردم و انباشته شدن ثروت سرشته داران گشت. در نتیجه تفاوت فاحشی میان سفره اغنیا و طبقه عامه ی مردم پدید آمد .در زمان قباد ، تحولی در نظام خراج ستانی پدید آمده و سپس در دوره ی پیروز ساسانی ، این اصلاحات به مرحله ی اجرا گذارده می شود . گزارش این تحولات و اصلاحات درکتابهایی که در سده های نخستین ورود اسلام به ایران ، ثبت شده است . از لیست خراجهایی که مردم به خزانه ی شاه ، تحویل میدادند ، تاحدی می توان ، وضعیت معیشتی مردم را در عهد ساسانی ، متصور ساخت . از گزارشهایی که چه به وسیله مورخان خارجی به دست ما رسیده است و یا انعکاس دوره ساسانی که در آثار نویسندگان سده های نخستین اسلامی ، پس از فرو پاشی ساسانیا ن ، ثبت و ضبط شده است ، بی شک می توان متوجه تجمل و زرق برق سفره های شاهی شد که بسیار متفاوت تر از سفره ی طبقه عامه ی مردم ، در برابرشخص شاه پهن می شد . مهمترین سند مستند بر این ادعا ، متن پهلوی خسرو قبادان و ریدگ است که در پی پرسشهای شاه درباره ی بهترین طعامها و گواراترین نوشابه ها ،لیستی از بهترین میوه ها و سبزیجات ، کباب ها و خوراکهای گوشتی ، شیرینی جات وحلواها … به زبان جوانکی به نام خوش آرزو ، توصیف می شوند . از دوره ی ساسانی منابع مکتوبی به جا مانده است که در برخی از آنها می توان از منظر زبانشناسی به بررسی خوراکها پرداخت . درباره زمان دقیق زرتشت و نیز کتابت اوستا نمی توان اظهار نظری قطعی کرد ، بنابراین نگارنده ترجیح داده است با صرف نظر از اینکه زرتشت و کتاب مقدس زرتشتیان در چه مقطع زمانی قرار دارد ، در فصلی متون اوستا را به همراه متون پهلوی از جهت دربرداشتن داژگان غذایی مورد پژوهش قرار دهد . اوستا شامل بخش هایی چون گاهان ، یسناها ، یشت ها ، ویسپرد ، خرده اوستا و وندیداد است ، مجموعا در وندیداد که می توان گفت منعکس کننده ی مجموعه ی آیین های زرتشتیان است ، از خوراکها بیشتر نام برده شده است ، نگارنده با توجه به کل متون اوستایی و پهلوی به این نتیجه رسیده است که ایرانیان باستان رژیم غذایی متنوعی در برگیرنده تمام گروه های اصلی غذایی را داشته اند ، لذا با توجه به علم تغذیه ی نوین که خوراکها را در گروه های چهار گانه ی غذایی قرار می دهند ، ترجیح داده است غذاها را برطبق مدل 1- هیداراتهای کربن : نان ،غلات 2- میوه جات و سبزی جات 3- شیر و فرآورده های شیری، گوشت ها 4- روغن ، چربی ، شیرینی تقسیم کرده و از نظر زبانشناسی به اشتقاق این واژگان و معنای آنها با مقایسه کردن نظریه های مختلف بپردازد . در زمان ساسانیان به برگزاری جشن ها بسیار اهمیت داده می شده است و به اعتقاد نگارنده ، هرجا که صحبت از جشن و ضیافت است ، می توان فرهنگ غذایی ، و نوع خوراکها و نوشیدنی هایی که مصرف می شده است را ملاحظه کرد . وجود جشن های شش گانه ی گاهنبارها، نمود بارز دخالت مذهب در امور زندگی زرتشتیان است . گاهنبارها جشن هایی هستند به شکرانه ی آفرینش های شش گانه ی اهورامزدا. بخش هایی در نیرنگستان وهیربدستان درباره قوانین برگزاری اینچنین جشن هایی می باشد ، علاوه برآن برتخطی کنندگان از این قوانین ، مجازاتهایی در نظر گرفته شده است که بیشتر ماهیت اقتصادی دارند ، به عنوان مثال رعایت سکوت در حین برگزاری گاهنبار و یا می ننوشیدن از مهم ترین این قوانین هستند ، بنابراین برخی از متون اوستایی و پهلوی علاوه بر داشتن واژگان غذایی ، کلیدهای مهمی برای رسیدن به فرهنگ معیشتی و آداب و رسوم ایرانیان باستان می باشند . در جشن های غیر دینی ، نگارنده به بررسی خوراکهای مصرفی عامه ی مردم و شخص شاه می پردازد ، چراکه شاه ساسانی که در مرکز قدرت ساسانیان است خود به جشن ها بسیار واقف و پایبند بوده است . آداب غذا خوردن نزد ایرانیان عهد ساسانی بسیار مهم بوده است . نگارنده در بخشی مجزا به بحث درباره ی آداب غذا خوردن گذشتگان می پردازد . مانند بخش های گذشته ، از روی ظروف بازمانده از عهد ساسانی ، می توان به فرهنگ معیشتی و خورد و خوراک ساسانیان پی برد ؛ ظروف شیشه ایی ، سنگی و فلزی بسیاری از این دوره کشف شده است که راهگشای درک صحیح از غذاهای آن روزگار است . در دوران سلطنت پیروز ( 481- 459) اوضاع اقتصادی به وخامت گراییده کشور از جند سو درگیر تهاجمات و نبردهای سنگین شده بود . جنگ های نافرجام پیروز با هپتالیان ، استقال کشور را به خاطر انداخته بود . در چند نبرد متوالی پیروز ، با شکست و اسارت و پرداخت غرامت ، خراجگزار آنان شده بود . در این سالهای مصیبت زا ، خشکسالی ممتد هم آفت جانکاه دیگری بود که مردم را به ستوه آورده بود و دولت را از تاب و توانش انداخته بود . پیروز جوانمردانه از خراج چشم پوشید و از انبارهای شاهی به رایگان گندم توزیع کرد . در بطن چنین اوضاع نابسامانی که در سفره های مردم به سختی چیزی برای خوردن یافت می شد ، انقلابی شکل گرفت به نام قیام مزدک . نگارنده به بحث درباره ی فلسفه ی قیام مزدک و اهداف انقلابی مزدک نمی پردازد ، اما آنچه در این پژوهش قیام مزدک را حائز اهمیت کرده است ، آن است که سفره های مردمان زمینه ساز این رخداد بود .از آیین های مذهبی دیگری که در دوره ساسانی رو به گسترش نهاد ، آیین مانوی بود .پایه و اساس آیین مانویت برزهد و پرهیز از آنچه به “اسارت نور در زندان تاریکی”کمک می کند ، نهاده شده بود . درباره ی خوراک ها یی که پیروان مانی مصرف می کردند ، سختگیریهای بسیاری بود چراکه فلسفه ی کلی این مذهب بیشتر برنخوردن ، روزه داری و امساک از نوشیدن می بود .جامعه ی مانویان به طبقاتی تقسیم می شد که هریک وظایف خاصی داشتند ، قوانین مربوط به خوراکها درباره ی طبقه ی عامه ی مرم اندکی انعطاف پذیر بود ، در حالیکه طبقه ممتاز و گزیده ی مانوی بایستی قوانین سختی را رعایت می کردند و مجاز نبودند هر خوراکی و هر نوشیدنی را بخورند
در سال های اخیر، تقاضا برای كاهش وزن وهمچنین استفاده از ورق های فلزی با مقاومت بالا نظیر آلیاژهای آلومینیوم، منیزیم وآهن ، بدلایل زیست محیطی واقتصادی،به طورمداوم درحال افزایش است. این تقاضا در صنایع خودروسازی وهوافضا به طور مشهودی دیده می شود. کارخانجات خودروسازی سعی درساخت خودروهایی با کاهش مصرف سوخت وآلودگی دارند که گاهی اوقات از طرف قانون لازم الاجرا است. درکنارصرفه جویی هایی که دراثر مصرف سوخت کمترحاصل می شود، فاکتور دیگری برای وسایل سبک تر درنظرگرفته می شود وآن کاهش صدمات به محیط زیست است. متعادل نمودن محیط زیست روز به روز درحال سخت تر شدن است واین به دلیل استفاده ازتکنولوژی های نو بدون درنظر گرفتن هزینه های زیست محیطی آن ها بوده است.
امکان داشتن یک توزیع متنوع چه درجنس مواد وچه درخواص هندسی در یک قطعه می تواند توزیع بهینه مواد را در آن قطعه فراهم آورده وباعث کاهش چشمگیروزن وهزینه شود. برای مثال، یک ورق باشرایط بارگذاری غیر یکنواخت می تواند ازدوقسمت که هرکدام ضخامت یاجنس متفاوت دارند ساخته شود به گونه ای که قسمت ضخیم تر(قوی تر) درناحیه با بارگذاری بیشتروقسمت نازک تر(ضعیف تر) درناحیه با بارگذاری کمتر جا داده شوند. [1]TWBs به عنوان گونه ای از[2]TMBs درحدود دو دهه است که در صنعت خودروسازی کاربرد دارد اما این تکنولوژی درصنعت هوافضا به ندرت استفاده شده است. لذا، صنعت هوافضا نیز می تواند به مانند صنعت خودروسازی ازمزایای این تکنولوژی استفاده کند. ازمواردكاربرد TWB درصنعت خودرو می توان به موارد زیر اشاره كرد: سرشاسی ها، پنل های اطراف بدنه، ضربه گیرجلووعقب، مسلح كننده های درون درب ها، ستون اول ودوم، ریل های زیر موتور، كف خودرو ، محفظه چرخ ها و… .از موارد كاربردTWB درصنعت هوایی میتوان به ساخت پوسته هواپیما، دریچه بازدید خلبان و… اشاره كرد.ایده اصلی مفهوم TWB از آنجا پیدا شد که ورق های[3] مورد استفاده درتولید قطعات مختلف چه با کاربرد هوایی وچه زمینی، ممکن است دارای ضخامت ها، جنس ها وصافی سطح های مختلف باشند. بنابراین TWB یک راه اتصال این ورق های ناهمگون می باشد. یكTWB معمولی ازتعدادی ورق كه ممكن است از نظرخواص مكانیكی، ضخامت وپوشش سطح مختلف باشند، تشكیل شده است وقبل ازشكل دهی به یكدیگرجوش داده می شوند. هنگامی كه یكTWB ایجاد می شود، طراح قادراست كه ورق های بااستحكام مختلف رادرجاهایی به كارببرد كه خواص موردنیاز، مد نظرمی باشند. این روند درجوشكاری وشكل دهی قطعات ورقی ، به مااجازه انعطاف پذیری زیادی درطراحی محصول، استحكام سازه وبهبود رفتار ضربه ای آن محصول خواهد داد.علاوه برآن صرفه جویی قابل ملاحظه ای در وزن نهایی (بدلیل كاهش مسلح
كننده هاوكاهش هم پوشانی هادرهنگام جوش نقطه ای مونتاژ)، قیمت تمام شده، ابزارآلات ودستگاه های موردنیاز، مونتاژ وانبارداری، هزینه های ساخت (بدلیل كاهش قالب های كشش، كاهش جوش های نقطه ای درپایین دست وكاهش دورریز ورق ها)خواهدشد و درعین حال استحکام نسبت به ضربه سازه بدلیل افزایش استحکام[4] درهنگام جوش لیزر، سیمی و اصطكاكی حفظ خواهد شد ودركنار آن دقت ابعادی ومقاومت به خوردگی بالاتر خواهد رفت. کاهش وزن دراثراستفاده از TWB درصنعت خودروسازی به طورمعمول بین 11-6% تخمین زده می شود. توزیع بهینه ی مواد درسازه های هوایی حتی مهم ترازخودروسازی نیز است چرا که نه تنها باعث کاهش وزن خود قطعات می شود، بلکه باعث استفاده ازبال های کوچک تر،موتورکوچک ترو… نیز خواهد شد که درنهایت باعث کاهش چشمگیروزن کلی خواهد شد. علاوه بر آن، تکنولوژی TWB باعث حذف نیاز به ماشین کاری قطعات آلومینیومی وکاهش دور ریز مواد وانرژی مورد نیاز برای ماشین کاری خواهد شد. آلیاژ پرقدرت آلومینیوم[5] که درتولید سازه ها در صنعت هوافضا بسیار استفاده می شود، قابلیت جوش پذیری را نداشته وبه دمای بالای جوش بسیار حساس است. این دمای بالا بر روی رفتاردمایی رسوبات آلیاژآلومینیوم تاثیر گذاشته ومیکروساختارآن ها رابه هم می زند. نکته دیگر، سختی خود جوش دادن آلیاژهای نا همگون است که انعطاف پذیری TWB را محدود می کند.
بیشترورق های مورداستفاده درTWB، بدلیل اكستروژن[6] یا نورد[7] خاصیت غیرایزوتروپیک درصفحه ورق دارند به نحوی كه استحكام صفحه ای در راستای نورد وعمود برآن متفاوت است. این غیرایزوتروپی بعدا در شكل دهی بسیارتاثیر گذار خواهد بود به نحوی كه درشكل سطح تسلیم وتوزیع كرنش طی شكل دهی بسیار موثراست. به همین دلیل درنظر گرفتن غیرایزوتروپی فلزات پایه وخط جوش وناحیه تحت تاثیرحرارت[8] و همچنین جهت نورد نسبت به خط جوش و بارگذاری بسیار مهم است. علاوه برآن درساختTWBها، ممکن است دوورق مورداستفاده چه ازنظرجنس وچه ازنظرضخامت متفاوت بوده واین امر، هم پروسه جوشکاری وهم پروسه شکل دهی را به دلیل ایجاد تمرکزتنش بسیارسخت ترمی کند.
اهمیت شكل دهی فلزات به كمك فشار سیال در سال های اخیر به طورقابل ملاحظه ای درحال افزایش است واین بخاطر مزایای فراوان این روش در مقایسه با دیگر روش های معمول است. این مزایا عبارتند از : شكل دهی وشكل پذیری بهتر، بهبود صافی سطح ،بهبود استحكام سازه ای، توانایی شكل دهی مدل ها وهندسه های پیچیده، توزیع یكنواخت تركرنش،كاهش قطعات و وسایل برای انجام پروسه ودرنتیجه عملیات وخرج كمتر، عملیات ثانویه كمتر، دورریز كمتر، كاهش قیمت مخصوصا در اجسام غیر متقارن، كاهش برگشت فنری[9]. اما این روش معایبی نیز دارد كه عبارتند از: زمان سیكل طولانی برای هرقطعه، نیاز به دستگاه های گران قیمت ونبود دانش پایه ای زیاد برای طراحی پروسه وابزارآلات. لذا با توجه به مطالب گفته شده دربالا، استفاده از این روش درشکل دهی TWBها می تواند به عنوان یک پتانسیل درافزایش ارتفاع شکل دهی مورد ارزیابی قرارگیرد.
تست شکل پذیری درTWB ها، تحت تاثیرپارامترهای مختلفی ازجمله پدیده جریان ماده[10]، کنترل جریان ماده، توزیع تنش وکرنش،ضخامت نسبی دو ورق ورفتار برگشت فنری هرکدام ازورق ها می باشد. لذا تست کشش کروی[11] به عنوان یکی از تست های دوبعدی برروی TWBها دراین تحقیق استفاده خواهدشد وبه وسیله آن، مکان وزمان اولین زوال[12] بررسی خواهد شد. جهت برآوردحد نهایی شکل دهی درهرپروسه شکل دهی، نیاز به یک معیارزوال است که این معیاریا مستقیما از آزمایش بدست آمده ویا با بهره گرفتن ازمعادلات تحلیلی موجود، این حد نهایی پیش بینی می شود که درصورت استفاده ازهرکدام ازاین روش ها، میتوان با مقایسه بین معیاروآنچه درمدل سازی اتفاق می افتد، شروع وپیشروی اولین زوال موردپیش بینی قرارگیرد. بنابراین، دراین تحقیق ابتدا با بهره گرفتن از یک معیارآزمایشگاهی معروف به FLD ومدل سازی هندسی نمونه هایی ازTWB ها با قید همجنس بودن ورق های به کار رفته، زوال درTWB ها را بررسی خواهیم کرد. همانطور که اشاره شد، مدل سازی دقیق تر نواحی مختلف TWB به عنوان یک سازه واعمال خواص متالورژیکی ومکانیکی دقیق ترباعث بهبود پیش بینی ها خواهد شد. بنابراین دراین تحقیق جهت تصدیق روش المان محدود به کارگرفته، ابتدا TWB های همجنس را با سه نوع مختلف مدل سازی جوشکاری بررسی کرده وسپس با تغییرفرضیه تسلیم ازحالت ایزوتروپیک به حالت غیرایزوتروپیک برای ورق های پایه، تاثیرآن را برروی دقت پیش بینی در مدل سازی ها مورد ارزیابی قرارخواهیم داد. سپس با توجه به نکته اشاره درمورد TWB های غیرهمجنس که تغییرشکل آنها اندکی متفاوت ترازنمونه های همجنس است، نمونه های غیرهمجنس را ازبین دوفلزپایه متفاوت ازبین فلزات همجنس استفاده شده در گروه TWB های همجنس، رفتار تست کشش کروی را درTWB های غیرهمجنس مورد ارزیابی قرارخواهیم داد. درنهایت با توجه به پتانسیل هایی که درروش شکل دهی هیدروفرمینگ به آن اشاره شد، تاثیر این روش را برشکل دهی TWB های غیرهمجنس بررسی خواهیم کرد.
یکی ازپارامترهایی که درشکل پذیری TWB ها بسیار موثر می باشد، زاویه بین خط جوش وجهت نورد ورق های مورد استفاده درTWB است. آنچه مسلم است جهت نورد ورق دارای استحکام بیشتری درمقایسه با جهت عمود برنورد است. لذا می تواند به عنوان یک فاکتورمهم درهنگام انجام عملیات جوشکاری ورق ها درنظرگرفته شود. لذا دراین تحقیق با بررسی سه نوع مختلف جوشکاری طولی، عرضی ومورب، استحکام وچکش خواری نمونه های غیرهمجنس TWB های اشاره شده درقبل را ارزیابی خواهیم کرد.
ساخت کامپوزیت‌ها سال‌هاست که مورد توجه قرار گرفته است و برای بهبود خواصی نظیر تنش برشی، استحکام، میزان کرنش تا شکست، نوع شکست و چقرمگی بکار می‌روند. ساخت کامپوزیت‌های سرامیکی گوناگون جهت بهبود خواص، اهمیت ویژهای دارد. بسته به کاربرد کامپوزیت، انتخاب ساختار سرامیکی و فاز جانبی مناسب آن اهمیت فراوانی یافته است. در دهه اخیر کامپوزیت‌های اکسیدی – غیراکسیدی توجه بسیاری از محققین را به خود جلب کرده است، اما برای انتخاب یک سرامیک اکسیدی مناسب بعنوان فاز اصلی باید به خواصی نظیر نسوزندگی و ضریب انبساط حرارتی توجه کرد. ]1[
نانوفناوری یا بکارگیری فناوری در مقیاس میلیاردم متر عبارتست از خلق مواد، قطعات و سیستمهای کارا باکنترل اندازه اجزاء ریز سازنده در حد نانومتر و در نتیجه بهره برداری از خصوصیات و پدیده‌‌های جدید بوجود آمده در آن مقیاس. تکنولوژی نانو بعنوان یک روش نو برای سنتز مواد و ساختارهای مفید دارای حداقل یک بعد در حد نانومتر، هم اکنون مورد توجه بسیاری از محققین و مراکز تحقیقاتی و صنعتی در جهان امروز واقع شده است.
نانو فناوری یک رشته جدید نیست، بلکه رویکردی جدید در تمام رشته‌‌هاست که در جهت بررسی اصول و قوانین حاکم بین مولکولها و ساختارهای با ابعاد بین 1 تا 100 نانومتر گام بر می‌دارد. نانو تکنولوژی یک علم چند رشته ای است و برای درک مفاهیم و اصول بنیادین و قوانین حاکم در دنیای نانو تقریبا به تمام علوم نیاز است. نانو مواد (موادی که حداقل در یک بعد دارای اندازه ای در حد نانومتر هستند) از نظر عمومی‌به دو دسته تقسیم بندی می‌گردند ;مواد نانوساختار و نانوذرات. نانوذره به ذره ای گفته می‌شود که ابعادی بین 1 تا 100
نانومتر داشته باشد که پرکابردترین آنها نانوذرات سرامیکی هستند.
ترکیب ساینده پایه سریم برای سایش کردن با بازدهی بالا و سریع روی سطح شیشه‌‌های معدنی،لنزهای اپتیکی پلاستیکی وصفحات پلاستیکی سازگاری خوبی دارد. پولیش شیشه‌‌های آلی کاملا حساس و متفاوت است. توجه روی این حقیقت است که آنها نرم و شکننده، و در برابر خراش خیلی حساس اند.صیقل دادن نا کافی منجر به خراشهای ریز و صیقل بسیار ساینده موجب خراش درشت و کدر شدن شیشه می شود. در این تحقیق هدف ساخت یک صیقل دهنده‌ی مناسب جهت پولیش کردن شیشه میباشد. اگر بتوان ذرات ریز نانو سیلیس و کاربید سیلسیم را در کنار CeO2 و پیوند دهنده‌‌های مناسب( که از بافت سیمان‌‌های سرامیکی باشند) قرار داد و یک صیقل دهنده ظریفی ساخت که بتواند شیشه‌‌ها را صیقل کند آنگاه یکی از کاربردهای نانو تکنولوژی در صنعت سرامیک مورد بررسی قرارگرفته است.
اگر چه ترکیباتی قبلا برای صیقل کاری شیشه ساخته شده است اما استفاده از نانو ذرات سیلیس و ذرات کاربید سیلسیم در صیقل دهنده‌‌های شیشه بر پایه اکسید سریم کاملا جدید است. مطالعه پیوند دهنده‌‌های مناسب که بتوانند SiO2 و SiC و CeO2 را در کنار یکدیگر نگه دارد و عمل صیقل کاری را پیش برد، از جنبه‌‌های نو آوری نیز برخوردار میباشد.
در فصل دوم مروری بر مطالعات انجام شده در مورد علم نانو، کامپوزیت‌ها و همچنین مطالعاتی که تا کنون بر روی خواص SiC، SiO2، CeO2 و صیقل‌کاری شیشه صورت گرفته است، ذکر شده است.
در فصل سوم ابتدا با مشخصات مواد اولیه و تجهیزات مورد استفاده در این تحقیق آشنا شده و سپس روش تحقیقی که شامل آماده‌سازی مواد اولیه، بررسی و آنالیز نمونه‌های تهیه شده و بررسی خواص مکانیکی نمونه‌ها میباشد، ذکر می‌گردد.
در فصل چهارم نتایج مربوط به پخت نمونه‌ها، نوع فازها و ریزساختار نمونه‌ها و دمای نهایی فرایند و همچنین نتایج مربوط به آنالیز فازی و ریزساختاری نمونه‌های آزمایش شده و خواص مکانیکی آنها ارائه شده و مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.
:
برای جدا کردن جریان دو فاز گاز- مایع، صنایع نفت و گاز در گذشته از جداکننده های مخزنی استفاده میکردند که بزرگ، سنگین و گران بود. جداکننده های قدیمی به این صورت کار میکردند که ابتدا سیال دو فاز گاز- مایع وارد مخزن میشد و از یک صفحهی ورودی عبور میکرد. در ورودی سرعت گاز کاهش مییافت و این کاهش سرعت باعث تغییر در مومنتوم سیال میشد و در نتیجه ذرات کوچک و ریز مایع به هم برخورد میکردند و ذرات سنگینتری را تشکیل میدادند که به صفحهی ورودی و دیوارهی داخل جداکننده میچسبیدند. سپس گاز در خروجی به یک صفحه که جداسازی نهایی در آن جا شکل میگرفت برخورد میکرد و از جداکننده خارج میشد و ذرات مایع به قسمت پایین جداکننده منتقل میشدند.
شکل 1-1- جداساز گاز- مایع قدیمی ]1 [
اما نیاز به جداکننده هایی که در نقاط دوردست در محلهای مختلف قابل استفاده بوده و قابل‌حمل نیز باشند و همچنین استفاده از آن ها در زیر دریا، نیاز به جداکننده با حجم کمتر، که البته به کاهش چشمگیر هزینه نیز منجر می شود را بیش از پیش عیان کرده است. در میان جایگزینهای مختلفی که می تواند برای رفع این مشکلات وجود داشتهباشد، جداکننده های استوانهای گاز- مایع[1] که توسط
دانشگاه تولسا و چورن[2] ارائه شده و از نیروی گریز از مرکز علاوه بر نیروی گرانش برای جداسازی دو فاز استفاده می کند، برای بررسی انتخاب شده است. جداساز استوانهای گاز- مایع یک جداکننده ساده، کم حجم و کم هزینه است که می تواند به خاطر هزینه کم و قابلیت حمل، جایگزینی مناسب برای جداسازهای قدیمی در محدوده گستردهای از کاربردها باشد. اگرچه سیکلونها مدتهای زیادی به عنوان جدا سازهای مایع- مایع، جامد- مایع و گاز- جامد استفاده‌شده اند اما استفادهی محدودی از آن ها در جداسازی گاز- مایع انجام شده است، که البته مانع اصلی برای استفادهی گسترده از جداسازهای گاز- مایع، کمبود امکانات قابل اعتماد برای پیش‌بینی عملکرد آن ها برای دانستن کارایی مناسب این جداسازها است.
GLCC شامل یک لوله عمودی با یک ورودی مماسی شیب‌دار میباشد که در قسمت میانی ارتفاع لوله قرارگرفته است و دو خروجی یکی برای خروج گاز در بالا و دیگری برای خروج مایع در پایین آن تعبیه‌شده‌اند و به خاطر وجود گرانش قسمت پایین GLCC توسط مایع و قسمت بالایی آن توسط گاز اشغال می شود. نیروی مماسی باعث چرخش سیال شده که منجر به ایجاد نیروی گریز از مرکز و گردابهای در داخل بدنهی سیکلون می شود. بنابراین در قسمت پایین ورودی، حبابهای گاز به دام افتاده توسط مایع به صورت شعاعی به سمت محور سیلندر رانده میشوند و یک نوار گازی را تشکیل می دهند که دوباره به گردابه ملحق میشوند و در قسمت بالایی، ذرات مایع به سمت دیوار جداکننده پرتاب‌شده و تشکیل یک جرم فشرده را می دهند که توسط گاز قابل‌حمل نبوده و به سمت خروجی مایع حرکت می کند. شکل (1-2) نمونه ای از یک سیکلون استوانهای جداکننده گاز مایع را نشان میدهد.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………1
1-1 گیاهان دارویی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….2
1-1-1 صفات گیاهان دارویی……………………………………………………………………………………………………………………………….2
1-1-2 تاریخچه گیاهان دارویی در جهان……………………………………………………………………………………………………………2
1-1-3 تاریخچه گیاهان دارویی در ایران…………………………………………………………………………………………………………….3
1-1-4 علل توجه و اهمیت گیاهان دارویی…………………………………………………………………………………………………………3
1-2 طبقه بندی گیاهان مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………………………..4
1-2-1 بادام کوهی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….4
1-2-2 بومادران……………………………………………………………………………………………………………………………………………………4
1-2-3 کلپوره……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….4
1-2-4 گلپر…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..5
1-2-5 مریم گلی………………………………………………………………………………………………………………………………………………….5
1-3 معرفی و خصوصیات گونه های مورد بررسی………………………………………………………………………………………………..5
1-3-1 گیاه بادام کوهی……………………………………………………………………………………………………………………………………….5
1-3-1-1 سیستماتیک بادام کوهی…………………………………………………………………………………………………………………….5
1-3-1-2 پراکنش جغرافیایی بادام کوهی………………………………………………………………………………………………………….6
1-3-1-3 خواص ضد میکروبی بادام کوهی……………………………………………………………………………………………………….6
1-3-1-4 خواص درمانی بادام کوهی…………………………………………………………………………………………………………………..6
1-3-2 گیاه بومادران…………………………………………………………………………………………………………………………………………….6
1-3-2-1 سیستماتیک بومادران………………………………………………………………………………………………………………………….7
1-3-2-2 پراکنش جغرافیایی بومادران……………………………………………………………………………………………………………….7
1-3-2-3 خواص ضد میکروبی بومادران……………………………………………………………………………………………………………..7
1-3-2-4 خواص درمانی بومادران……………………………………………………………………………………………………………………….7
1-3-3 گیاه گلپر……………………………………………………………………………………………………………………………………………………8
1-3-3-1 سیستماتیک گلپر………………………………………………………………………………………………………………………………..8
1-3-3-2 پراکنش جغرافیایی گلپر………………………………………………………………………………………………………………………8
1-3-3-3 خواص ضد میکروبی گلپر…………………………………………………………………………………………………………………….9
1-3-3-4 خواص درمانی گلپر………………………………………………………………………………………………………………………………9
1-3-4 گیاه کلپوره………………………………………………………………………………………………………………………………………………..9
عنوان………………………………………………………………………………………………………………………………صفحه
1-3-4-1 سیستماتیک کلپوره……………………………………………………………………………………………………………………………..9
1-3-4-2 پراکندگی جغرافیایی کلپوره……………………………………………………………………………………………………………..10
1-3-4-3 خواص ضد میکروبی کلپوره……………………………………………………………………………………………………………..10
1-3-4-4 خواص درمانی کلپوره………………………………………………………………………………………………………………………..10
1-3-5 گیاه مریم گلی………………………………………………………………………………………………………………………………………..11
1-3-5-1 سیستماتیک مریم گلی……………………………………………………………………………………………………………………..11
1-3-5-2 پراکنش جغرافیایی مریم گلی……………………………………………………………………………………………………………11
1-3-5-3 خواص ضد میکروبی مریم گلی………………………………………………………………………………………………………..12
1-3-5-4 خواص درمانی مریم گلی…………………………………………………………………………………………………………………..12
1-4- عصارهگیری……………………………………………………………………………………………………………………………………………….12
1-4-1 عصاره………………………………………………………………………………………………………………………………………………………12
1-4-2- انتخاب ماده گیاهی و نوع حلال…………………………………………………………………………………………………………..12
1-4-3 روشهای مختلف عصارهگیری……………………………………………………………………………………………………………….13
1-4-3-1 روش ماسراسیون……………………………………………………………………………………………………………………………….13
1-4-3-2روش پرکولاسیون……………………………………………………………………………………………………………………………….13
1-4-3-3 روش سوکسله…………………………………………………………………………………………………………………………………….14
1-4-3-4 امواج فراصوت…………………………………………………………………………………………………………………………………….14
1-5 روشهای اندازه گیری و بررسی اثرات ضد میکروبی…………………………………………………………………………………..15
1-5-1 روشهای نفوذی…………………………………………………………………………………………………………………………………….15
1-5-1-1 روش چاهک……………………………………………………………………………………………………………………………………….15
1-5-1-2 سیلندر پلیت………………………………………………………………………………………………………………………………………15
1-5-1-3 دیسک……………………………………………………………………………………………………………………………………………….16
1-5-2 روشهای رقیقسازی………………………………………………………………………………………………………………………………16
1-5-2-1 روش رقت آگار…………………………………………………………………………………………………………………………………..16
1-5-2-2 روش لوله یا رقت مایع……………………………………………………………………………………………………………………….16
1-6 بررسی میکروارگانیسمهای مورد استفاده……………………………………………………………………………………………………17
1-6-1 تاریخچه میکروبشناسی………………………………………………………………………………………………………………………..17
1-6-2 مورفولوژی باکتری ها………………………………………………………………………………………………………………………………17
1-6-3 استافیلوککها…………………………………………………………………………………………………………………………………………17
1-6-3-1 استافیلوکوکوس اورئوس…………………………………………………………………………………………………………………….18
1-6-4 باسیلوسها………………………………………………………………………………………………………………………………………………18
1-6-4-1 باسیلوس سرئوس……………………………………………………………………………………………………………………………….19
1-6-5 سالمونلاها……………………………………………………………………………………………………………………………………………….19
1-6-5-1 سالمونلا انتریتیدیس………………………………………………………………………………………………………………………….20
عنوان ……………………………………………………………………………………………………………………………..صفحه
1-6-6 اشرشیا کلی……………………………………………………………………………………………………………………………………………..20
1-7 بررسی آنتیبیوتیکهای مورد استفاده……………………………………………………………………………………………………….21
1-7-1 تاریخچه آنتیبیوتیک……………………………………………………………………………………………………………………………..21
1-7-2 پنیسیلین……………………………………………………………………………………………………………………………………………….21
1-7-3 جنتامایسین……………………………………………………………………………………………………………………………………………22
1-7-4 تتراسایکلین…………………………………………………………………………………………………………………………………………….22
1-7-5 اریترومایسین………………………………………………………………………………………………………………………………………….23
1-7-6 تری متوپریم و سولفامتاکسازول…………………………………………………………………………………………………………….23
1-7-7 استرپتومایسین……………………………………………………………………………………………………………………………………….23
1-8 بررسی فیتوشیمیایی گیاهان مورد بررسی…………………………………………………………………………………………………24
1-8-1 آلکالوئیدها………………………………………………………………………………………………………………………………………………25
1-8-2 آنتوسیانینها…………………………………………………………………………………………………………………………………………..25
1-8-3 تاننها………………………………………………………………………………………………………………………………………………………26
1-8-4 ساپونینها……………………………………………………………………………………………………………………………………………….26
1-8-5 فنلها………………………………………………………………………………………………………………………………………………………26
1-8-6 فعالیت آنتیاکسیدانی…………………………………………………………………………………………………………………………….27
1-9 اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………………….28
فصل دوم : مواد و روشها………………………………………………………………………………………………………………………………29
2-1 مواد اولیه و تجهیزات مورد نیاز…………………………………………………………………………………………………………………..30
2-2 تهیه گیاهان مورد بررسی و تعیین نام علمی آنها…………………………………………………………………………………….31
2-3 استخراج عصاره متانولی………………………………………………………………………………………………………………………………31
2-4 روش تهیه محیطهای کشت………………………………………………………………………………………………………………………32
2-5 استریلیزاسیون محیطهای کشت میکروبی، ظروف و مواد مصرفی……………………………………………………………32
2-6 احیاء باکتری……………………………………………………………………………………………………………………………………………….32
2-7 تهیه کشت تازه (در فاز لگاریتمی) از میکروارگانیسمها…………………………………………………………………………….33
2-8 تهیه استاندارد نیم مکفارلند……………………………………………………………………………………………………………………..33
2-9 تهیه سوسپانسیون میکروبی……………………………………………………………………………………………………………………….34
2-10 آزمونهای میکروبی………………………………………………………………………………………………………………………………….34
2-10-1 تست دیسک دیفیوژن………………………………………………………………………………………………………………………….34
2-10-2 تست آنتیبیوگرام…………………………………………………………………………………………………………………………………35
2-10-3 تعیین حداقل غلظت بازدارندگی و تعیین حداقل غلظت کشندگی……………………………………………………35
2-10-3-1 تعیین MIC عصاره…………………………………………………………………………………………………………………………36
2-10-3-2 تعیین MBC عصاره……………………………………………………………………………………………………………………….37
2-11 بررسی خواص فیتوشیمیایی اولیه……………………………………………………………………………………………………………37
2-11-1 آلکالوئید……………………………………………………………………………………………………………………………………………….37
عنوان …………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه
2-11-1-1 معرف مایر………………………………………………………………………………………………………………………………………..37
2-11-1-2 معرف بوشاردا…………………………………………………………………………………………………………………………………..38
2-11-2 آنتوسیانین……………………………………………………………………………………………………………………………………………38
2-11-3 تانن………………………………………………………………………………………………………………………………………………………38
2-11-4 ساپونین………………………………………………………………………………………………………………………………………………..38
2-11-5 اندازه گیری میزان فنل عصارههای گیاهی……………………………………………………………………………………………39
2-11-5-1 رسم منحنی استاندارد اسید گالیک………………………………………………………………………………………………..39
2-11-6 بررسی فعالیت آنتیاکسیدانی………………………………………………………………………………………………………………39
2-11-6-1 توانایی بهدام اندازی DPPH…………………………………………………………………………………………………………..39
2-11-6-2 تعیین قدرت احیاکنندگی……………………………………………………………………………………………………………….40
2-12 تجزیه و تحلیل آماری………………………………………………………………………………………………………………………………41
فصل سوم : نتایج……………………………………………………………………………………………………………………………………………..42
3-1 ارزیابی فعالیت ضد میکروبی عصارهها………………………………………………………………………………………………………..43
3-1-1 نتایج ضد میکروبی حاصل از تست دیسک دیفیوژن……………………………………………………………………………..43
3-1-1-1 ارزیابی فعالیت ضد میکروبی عصاره بادام کوهی……………………………………………………………………………….44
3-1-1-2 ارزیابی فعالیت ضد میکروبی عصاره بومادران……………………………………………………………………………………45
3-1-1-3 ارزیابی فعالیت ضد میکروبی عصاره کلپوره……………………………………………………………………………………….46
3-1-1-4 ارزیابی فعالیت ضد میکروبی عصاره گلپر………………………………………………………………………………………….47
3-1-1-5 ارزیابی فعالیت ضد میکروبی عصاره مریم گلی…………………………………………………………………………………48
3-1-1-6 ارزیابی فعالیت ضد میکروبی عصاره ترکیبی……………………………………………………………………………………..49
3-1-2 نتایج ضد میکروبی حاصل از تست آنتیبیوگرام…………………………………………………………………………………….50
3-1-2-1 حساسیت سویههای باکتریایی به آنتیبیوتیکهای انتخابی……………………………………………………………..50
3-1-2-2 ارزیابی فعالیت ضد میکروبی عصارهها و آنتیبیوتیکهای مورد مطالعه علیه باکتری استافیلوکوکوس اورئوس…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………51
3-1-2-3 ارزیابی فعالیت ضد میکروبی عصارهها و آنتیبیوتیکهای مورد مطالعه علیه باکتری باسیلوس سرئوس………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..52
3-1-2-4 ارزیابی فعالیت ضد میکروبی عصارهها و آنتیبیوتیکهای مورد مطالعه علیه باکتری اشرشیاکلی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..53
3-1-2-5 ارزیابی فعالیت ضد میکروبی عصارهها و آنتیبیوتیکهای مورد مطالعه علیه باکتری سالمونلا انتریتیدیس………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….54
3-1-3 تعیین حداقل غلظت مهارکنندگی (MIC) عصارهها…………………………………………………………………………….55
3-1-4 تعیین حداقل غلظت مهارکنندگی (MBC) عصارهها…………………………………………………………………………..56
3-2 ارزیابی خواص فیتوشیمیایی عصارهها………………………………………………………………………………………………………..57
3-2-1 تشخیص آلکالوئید………………………………………………………………………………………………………………………………….57
عنوان………………………………………………………………………………………………………………………………صفحه
3-2-2 تشخیص آنتوسیانین………………………………………………………………………………………………………………………………57
3-2-3 تانن………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..58
3-2-4 ساپونین…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..58
3-2-5 ارزیابی میزان فنل…………………………………………………………………………………………………………………………………..59
3-2-5-1 نتایج میزان فنل عصاره بادام کوهی………………………………………………………………………………………………….60
3-2-5-2 نتایج میزان فنل عصاره بومادران……………………………………………………………………………………………………….61
3-2-5-3 نتایج میزان فنل عصاره کلپوره………………………………………………………………………………………………………….62
3-2-5-4 نتایج میزان فنل عصاره گلپر……………………………………………………………………………………………………………..63
3-2-5-5 نتایج میزان فنل عصاره مریم گلی…………………………………………………………………………………………………….64
3-2-5-6 نتایج مقایسه ای میزان فنل عصارهها و اسید گالیک………………………………………………………………………….65
3-2-6 ارزیابی فعالیت آنتیاکسیدانی…………………………………………………………………………………………………………………66
3-2-6-1 توانایی مهار رادیکالهای آزاد DPPH عصارهها………………………………………………………………………………..66
3-2-6-1-1 نتایج مهار رادیکالهای آزاد عصاره بادام کوهی…………………………………………………………………………….67
3-2-6-1-2 نتایج مهار رادیکالهای آزاد عصاره بومادران………. ………………………………………………………………………68
3-2-6-1-3 نتایج مهار رادیکالهای آزاد عصاره کلپوره……………………………………………………………………………………69
3-2-6-1-4 نتایج مهار رادیکالهای آزاد عصاره گلپر……………………………………………………………………………………….70
3-2-6-1-5 نتایج مهار رادیکالهای آزاد عصاره مریم گلی………………………………………………………………………………71
3-2-6-1-6 نتایج مقایسه ای درصد مهار عصارهها و اسیدآسکوربیک………………………………………………………………72
3-2-6-2 قدرت احیاکنندگی عصارهها………………………………………………………………………………………………………………74
3-2-6-2-1 نتایج تعیین قدرت احیاکنندگی عصاره بادام کوهی……………………………………………………………………..74
3-2-6-2-2 نتایج تعیین قدرت احیاکنندگی عصاره بومادران………………………………………………………………………….75
3-2-6-2-3 نتایج تعیین قدرت احیاکنندگی عصاره کلپوره…………………………………………………………………………….76
3-2-6-2-4 نتایج تعیین قدرت احیاکنندگی عصاره گلپر………………………………………………………………………………..77
3-2-6-2-5 نتایج تعیین قدرت احیاکنندگی عصاره مریم گلی……………………………………………………………………….78
3-2-6-2-6 نتایج مقایسه ای قدرت احیاکنندگی عصارهها و اسیدآسکوربیک………………………………………………….79
فصل چهارم: بحث و نتیجه گیری.……………………………………………………………………………………………………………….80
4-1 فعالیت ضد میکروبی عصارههای مورد بررسی……………………………………………………………………………………………81
4-1-1 فعالیت ضد میکروبی حاصل از تست دیسک دیفیوژن………………………………………………………………………….81
4-1-2 فعالیت ضد میکروبی حاصل از تست آنتیبیوگرام…………………………………………………………………………………85
4-1-3 حداقل غلظت مهارکنندگی (MIC) و حداقل غلظت کشندگی (MBC)……………………………………………86
4-2 خواص فیتوشیمیایی عصارههای مورد بررسی……………………………………………………………………………………………89
4-2-1 فیتوشیمیایی کمی…………………………………………………………………………………………………………………………………89
4-2-2 ارزیابی محتوی فنل………………………………………………………………………………………………………………………………..90
4-2-3 ارزیابی فعالیت آنتیاکسیدانی………………………………………………………………………………………………………………..92
4-2-3-1 رادیکالهای آزاد DPPH…………………………………………………………………………………………………………………..93
عنوان………………………………………………………………………………………………………………………………صفحه
4-2-3-2 قدرت احیاکنندگی…………………………………………………………………………………………………………………………….95
نتیجه گیری کلی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………98
پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………99
منابع…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………100
فهرست شکلها و تصاویر
شماره و عنوان شکلها……………………………………………………………………………………………………..صفحه
شکل (1-1): مشخصات سیستماتیکی گیاه بادام کوهی………………………………………………………………………………………5
شکل (1-2): مشخصات سیستماتیکی گیاه بومادران……………………………………………………………………………………………6
شکل (1-3): مشخصات سیستماتیکی گیاه گلپر………………………………………………………………………………………………….8
شکل (1-4): مشخصات سیستماتیکی گیاه کلپوره ……………………………………………………………………………………………..9
شکل (1-5): مشخصات سیستماتیکی گیاه مریم گلی……………………………………………………………………………………….11
شکل (2-1): اندازه گیری قطر هاله عدم رشد با خط کش…………………………………………………………………………………35
شکل (3-1): ارزیابی فعالیت ضد میکروبی عصاره بادام کوهی………………………………………………………………………….44
شکل (3-2): ارزیابی فعالیت ضد میکروبی عصاره بومادران……………………………………………………………………………….45
شکل (3-3): ارزیابی فعالیت ضد میکروبی عصاره کلپوره…………………………………………………………………………………..46
شکل (3-4): ارزیابی فعالیت ضد میکروبی عصاره گلپر……………………………………………………………………………………..47
شکل (3-5): ارزیابی فعالیت ضد میکروبی عصاره مریم گلی…………………………………………………………………………….48
شکل (3-6): ارزیابی فعالیت ضد میکروبی عصاره ترکیبی…………………………………………………………………………………49
شکل (3-7): ارزیابی فعالیت ضد میکروبی عصارهها و آنتیبیوتیکهای مورد مطالعه علیه استافیلوکوکوس اورئوس…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………51
شکل (3-8): ارزیابی فعالیت ضد میکروبی عصارهها و آنتیبیوتیکهای مورد مطالعه علیه باسیلوس سرئوس…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………52
شکل (3-9): ارزیابی فعالیت ضد میکروبی عصارهها و آنتیبیوتیکهای مورد مطالعه علیه اشرشیا کلی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………53
شکل (3-10): ارزیابی فعالیت ضد میکروبی عصارهها و آنتیبیوتیکهای مورد مطالعه علیه سالمونلا انتریتیدیس………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….54
شکل (3-11): نتایج میزان فنل عصاره بادام کوهی…………………………………………………………………………………………..60
شکل (3-12): نتایج میزان فنل عصاره بومادران………………………………………………………………………………………………..61
شکل (3-13): نتایج میزان فنل عصاره کلپوره……………………………………………………………………………………………………62
شکل (3-14): نتایج میزان فنل عصاره گلپر………………………………………………………………………………………………………63
شکل (3-15): نتایج میزان فنل عصاره مریم گلی………………………………………………………………………………………………64
شکل (3-16): نتایج مقایسه ای میزان فنل عصارهها و اسیدگالیک……………………………………………………………………65
شکل (3-17): نتایج مهار رادیکالهای آزاد عصاره بادام کوهی…………………………………………………………………………67
شماره و عنوان شکلها……………………………………………………………………………………………………..صفحه
شکل (3-18): نتایج مهار رادیکالهای آزاد عصاره بومادران………………………………………………………………………………68
شکل (3-19): نتایج مهار رادیکالهای آزاد عصاره کلپوره…………………………………………………………………………………69
شکل (3-20): نتایج مهار رادیکالهای آزاد عصاره گلپر…………………………………………………………………………………….70
شکل (3-21): نتایج مهار رادیکالهای آزاد عصاره مریم گلی……………………………………………………………………………71
شکل (3-22): نتایج مقایسه ای درصد مهار عصارهها و اسیدآسکوربیک……………………………………………………………72
شکل (3-23): نتایج مقایسه ای میانگین IC50……………………………………………………………………………………………………73
شکل (3-24): نتایج تعیین قدرت احیاکنندگی عصاره بادام کوهی…………………………………………………………………..74
شکل (3-25): نتایج تعیین قدرت احیاکنندگی عصاره بومادران……………………………………………………………………….75
شکل (3-26): نتایج تعیین قدرت احیاکنندگی عصاره کلپوره…………………………………………………………………………..76
شکل (3-27): نتایج تعیین قدرت احیاکنندگی عصاره گلپر……………………………………………………………………………..77
شکل (3-28): نتایج تعیین قدرت احیاکنندگی عصاره مریم گلی…………………………………………………………………….78
شکل (3-29): نتایج مقایسه ای قدرت احیاکنندگی عصارهها و اسیدآسکوربیک………………………………………………79
فهرست جدولها
شماره و عنوان جدولها……………………………………………………………………………………………………صفحه
جدول (3-1): حساسیت سویههای باکتریایی به آنتیبیوتیک انتخابی……………………………………………………………..50
جدول (3-2): تعیین حداقل غلظت مهارکنندگی (MIC) عصارهها………………………………………………………………….55
جدول (3-3): تعیین حداقل غلظت مهارکنندگی (MBC) عصارهها………………………………………………………………..56
جدول (3-4): تشخیص آلکالوئید………………………………………………………………………………………………………………………..57
جدول (3-5): تشخیص آنتوسیانین……………………………………………………………………………………………………………………57
جدول (3-6): تشخیص تانن……………………………………………………………………………………………………………………………….58
جدول (3-7): تشخیص ساپونین………………………………………………………………………………………………………………………..58
- گیاهان دارویی
1-1-1 صفات گیاهان دارویی
گیاهانی که حداقل دارای صفات زیر باشند، گیاه دارویی، نامیده میشوند:
1- در پیکر این گیاهان مواد ویژهای به عنوان مواد موثر متابولیتهای ثانویه ساخته و ذخیره میشوند که برای مداوای برخی از بیماریها مورد استفاده قرار میگیرند. مواد مذکور طی فرایندهای ویژه و پیچیده و به مقدار بسیار کم (به طور معمول کمتر از یک درصد وزن خشک گیاه)، ساخته میشوند.
2- اغلب ممکن است اندام ویژهای چون ریشه، برگها، ساقه، گل، میوه و غیره بیشترین مواد موثر را داشته باشند، بنابراین همیشه نمیتوان کل اندام گیاه را منبع ماده دارویی ویژهای دانست.
3- اندام گیاهی برداشت شده، آماده سازی و فرآوری میشوند، یعنی تحت تاثیر عملیات ویژهای مانند جداسازی، خرد شدن، خشک کردن، تخمیر و غیره قرار گرفته و سپس استفاده میشوند.
تحقیقات زیادی نشان میدهد با فرآوری صحیح گیاهان و داروهای گیاهی اثرات این داروهای طبیعی به شکل فزایندهای بیشتر و مقرون به صرفهتر میباشد [1].
1-1-2 تاریخچه گیاهان دارویی در جهان
ارسطو (330 ق. م) اولین کسی است که آثار و مطالبی مکتوب مربوط به شناخت گیاهان دارد. البته قبل از او در آثار کهن مصر (حدود 26 قرن ق. م) در پاپیروسها و ابرها مطالبی از گیاهان با شرح خاصی از موارد استفاده از آنها باقی مانده است. ولی ارسطو نخستین دانشمندی است که، از رشد و نمو گیاهان، مادهسازی و از تفاوت آنها و چگونگی استفاده از مواد خاک (سیاه خاک) مطالبی نوشته است. نوشته او بدون هیچ مبنای علمی تا چندین قرن بعد از او مورد قبول همه بود و حتی تدریس میشد. تئوفراست یا تئوفراستوس شاگرد ارسطو که در سالهای 258-370 قبل از میلاد طبیب بود و بعدها به او پدر گیاهشناسی گفتهاند، علاوه بر آنکه، پیرو فلسفه استاد خود بود، تحت تاثیر نظریات افلاطون، استاد ارسطو قرار گرفت. او ردهبندی بسیار ابتدایی از روی ریخت یا شکل ظاهری گیاهان، چرخه رشد، شکل گل آذین و نحوه رشد آنها و همچنین وضع گلبرگهای گلها در کتابی به نام هیستوریا پلانتاروم بر مبنایی مبهم و ناشی از استنباطهای خود دارد. باید اشاره کرد، که مکتب درمان با گیاه به وسیله تئوفراست بنیانگذاری شد [2].
1-1-3 تاریخچه گیاهان دارویی در ایران
کشور ایران به واسطه سابقه تمدن چند هزار ساله، که حدود 14700 سال آن با فرهنگ غنی اسلام در آمیخته و نیز به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، شرایط اقلیمی و آب و هوایی متنوع که سبب رشد انواع گوناگونی از گیاهان گردیده و باعث اطلاق نام طلای سبز به فلور طبیعی ایران شده است، از جهت طب سنتی غنی میباشد [3].
ابن سینا دانشمند و پزشک نامدار ایرانی در سالهای 428-370 هجری مطابق با 980-1037 میلادی که در غرب او را به نام آویسینیا میشناسند و پس از انقراض تمدن یونان او را بزرگترین دانشمند جهان و به اشتباه عرب دانسته اند؛ در جلد دوم کتاب قانون فی الطب بیش از 800 نمونه گیاه طبی و غذایی را نام میبرد که از آن میان 541 گیاه و مشتقات آنها دارای توصیف کاربردی و صفات ریختشناختی هستند. او اختلاف شکل و صفات گیاهان مشابه را (برای اجتناب اشتباه آنها از یکدیگر) با توجه خاصی در کتاب «قانون» توضیح میدهد و در مورد چگونگی استفاده از مشتقات گیاهان دارویی و کاربرد آنها، با ترتیبی خاص، معین و نظام یافته به شرح و تفصیل آنها می پردازد [2].
