: امید از مهمترین منابع مقابلهای برای بیماران مبتلا به سرطان است. حمایت پرسنل درمانی و حمایت اجتماعی در ارتقاء امید نقش دارند. سطح حمایت پرسنلدرمانی و حمایت اجتماعی مهیا شده توسط خانواده و دوستان و ارتباط آن با امید و نیز انواع، منابع و راهکارهای ارتقاء دهنده امید در بیماران ایرانی مبتلا به سرطان مورد بررسی قرار نگرفتهاند. بنابراین، هدف این مطالعه بررسی ماهیت امید و ارتباط آن با حمایت اجتماعی و حمایت پرسنل درمانی در بیماران مبتلا به سرطان مراجعه کننده به مرکز آموزشی – درمانی امام خمینی (ره) اردبیل بود.
روش کار: این مطالعه توصیفی – همبستگی در مرکز آموزشی – درمانی امام خمینی (ره) وابسته به دانشگاه علوم پزشکی اردبیل انجام گرفت. 230 بیمار دارای تشخیص قطعی سرطان با روش در دسترس در این مطالعه شرکت داده شدند. شاخص امید هرث، پرسشنامه حمایت اجتماعی واکس، پرسشنامه حمایت پرسنل درمانی نورتوس و پرسشنامهای طراحی شده جهت بررسی انواع امید، منابع و راهکارهای ارتقاء دهنده امید مورد استفاده قرار گرفت. جهت تجزیه و تحلیل آماری یافته ها از نرمافزار آماری SPSS و آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد.
نتایج: بیماران مبتلا سطح متوسط به بالایی از امید، حمایت اجتماعی و حمایت پرسنل درمانی داشتند. بین امید با حمایت اجتماعی و حمایت پرسنل درمانی رابطه مثبت و معنیداری وجود داشت. اکثر بیماران ً بازگشت به زندگی طبیعی ً و ً شفای کامل بیماری با کمک پزشکان و داروها ً را نوع امید خود ذکر کردند. منابع معنوی، خانواده، پرسنلدرمانی و تکنولوژی درمانی مهمترین منابع امید بودند. راهبردهای معنوی، حمایت خانواده، کنترل علایم بیماری و راهبردهای مورد استفاده توسط پزشکان و پرستاران مهمترین راهکارهای ارتقاء دهنده امید بودند.
نتیجه گیری: حمایت خانواده، حمایت دوستان، حمایت پرسنل درمانی از عوامل موثر در امید در بیماران مبتلا به سرطان هستند و پرستاران و پزشکان میتوانند با فراهم کردن حمایت از بیماران، برخورد مناسب با آنها، برآوردهنمودن نیازهای معنوی بیماران و ارتقاء حمایت خانواده، در افزایش امید بیماران که یکی از روشهای سازگاری با بیماری بوده نقش مفید و موثری ایفا نمایند.
فصل اول: معرفی پژوهش
معرفی پژوهش
عنوان پژوهش: ماهیت امید و ارتباط آن با حمایت اجتماعی و حمایت پرسنل درمانی در بیماران مبتلا به سرطان مراجعه کننده به مرکز آموزشی – درمانی امام خمینی (ره) اردبیل، 1392
زمینه پژوهش:
واژه سرطان برای توصیف بیش از 100 بیماری که در آنها سلولها به طور غیر عادی تکثیر یافته و بافتهای سالم را تخریب می کنند به کار میرود (1). سرطان مشکل عمده بهداشتی در ایالات متحده آمریکا و دیگر نقاط جهان بوده و بعد از بیماریهای قلبی و عروقی دومین علت مرگ محسوب می شود (2). سرطان یکی از شایعترین و شدیدترین بیماریهای مشاهده شده در پزشکی و به عنوان یکی از معضلات سلامتی در دنیا مطرح بوده و شیوع آن در حال افزایش میباشد (3). انتظار میرود تعداد موارد جدید سرطان از 10 میلیون نفر در سال 2000 به 15 میلیون نفر در سال 2020 افزایش یابد و حدود 60 درصد این موارد در کشورهای کمتر توسعه یافته جهان خواهد بود (4). طبق آمار ارائه شده، در سال 2007، 12میلیون مورد جدید سرطان و نزدیک به 6/7 میلیون مرگ ناشی از این بیماری در جهان رخداده است (5, 6). همچنین، پیش بینی می شود در سال 2030 تعداد موارد جدید سرطان و مرگ ناشی از آن به ترتیب به 4/26 و 17 میلیون نفر برسد (7). درکشورهای منطقه مدیترانه شرقی سازمان بهداشت جهانی، سرطان چهارمین عامل مرگ و میر و مشکل مهم سلامتی رو به گسترش میباشد (8). در ایران، سرطان سومین عامل مرگ و میر است (9) و بیشتر از 30 هزار نفر در اثر سرطان در هر سال فوت مینمایند (10) و سالانه بیش از 50 هزار مورد جدید سرطان در ایران بروز مینماید (11). پیش بینی می شود تا سال2020 تعداد مرگ و میر سرطان در ایران به 62 هزار نفر برسد (12). بر اساس آمارهای منتشر شده توسط وزارت بهداشت تعداد موارد ابتلا به سرطان در سال1382، 38469 نفر بوده که در سال1387به 76159 نفر رسیده است (13). مطالعه موسوی و همکاران نیز نشان داد که در سال 1383 میزان بروز سرطان برای زنان 98 درصد هزار نفر و برای مردان 110 درصد هزار نفر و میزان مرگ 41 درصد هزار نفر برای زنان و 65 درصد هزار نفر جمعیت برای مردان بوده است (14). در سال 1385 از تعداد كل 59786 مورد سرطان ثبت شده تعداد 33770 مورد مربوط به مردان و 26016 مورد مربوط به زنان و در سال1386 از تعداد كل 62040 مورد سرطان تعداد 34636 مورد مربوط به مردان و 27404 مورد مربوط به زنان بوده است (15).
سرطان باعث کاهش اعتماد به نفس بیماران و آسیبپذیرتر شدن آنها در مقابل مشکلات و اختلال در فعالیتهای روزمره و اجتماعی آنان میگردد (16) و به عنوان یک پدیده اجتماعی با ایجاد نابسامانی در انجام نقشهای معمول و ایجاد بحران در بیمار باعث مختل شدن ارتباطات فردی و غیر موثر شدن مکانیسمهای سازگاری وی شده و به علت بستریشدنهای مکرر در بیمار ایجاد تنش روانی می کند (17). ابتلاء به سرطان با تاثیر در جنبههای جسمی، روحی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی زندگی بیمار در دوره های مختلف بیمار را با مشکلات متعددی شامل مشکلات خانوادگی، تغییر در عملکرد، انزوا، تغییر در تصویر ذهنی و مشکلات روانی مواجه میسازد (18). همچنین، بیماری باعث یأس و ناامیدی در بیماران شده و آنها احساس میكنند در یک موقعیت غیر قابل كنترل و سخت گرفتار شده اند (19). در تحقیق کیفی که توسط اسمعیلی و همکاران (1391) انجام شده بیماران ایرانی مبتلا به سرطان مشکلات خانوادگی و فردی، تصور آینده نامشخص و احساس عجز و نومیدی را به عنوان دغدغه اصلی خودشان بیان نمودند (20). در مطالعه دیگری توسط شبان و همکاران (1383) بیماران ایرانی مبتلا به سرطان خستگی، مشکلات روحی – روانی، اختلال در تصویر ذهنی، تغییر در عملکرد اعضای بدن و کاهش کیفیت زندگی داشتند (21). در مطالعه سلمانی و همکاران (1387) بیماران ایرانی مبتلا به سرطان دارای مشکلاتی از جمله کاهش عملکرد زندگی، از دست دادن شغل، از هم گسیختگی خانواده، اختلال در ارتباطات بین فردی، عدم توانایی در انجام مسئولیتهای فردی، خانوادگی و اجتماعی بودند (22).
با توجه به مسائل گفته شده، تشخیص سرطان می تواند یک تجربه پیچیده و چالش برانگیز باشد که نیاز به مقابله فردی در سطح بالایی دارد (23). در مرور متون منابعی مانند مذهب و معنویت (24, 25) سرمایه اجتماعی (15) ایجاد معنا در زندگی (26)، امیدواری (27)، حمایتهای خانوادگی (25, 28) و حمایت کارکنان درمانی (29) به عنوان منابعی مهم برای مقابله با سرطان ذکر شده است. یک راهبرد موثر مقابله با استرس و برخورد با بیماری و یکی از این منابع که می تواند به بیماران در تطابق با بیماری کمک کند امید است که تحت تاثیر عوامل مختلف شامل حمایت اطرافیان، مذهب، پذیرش بیماری، آگاهی و شناخت وضعیت بیماری خود قرار میگیرد (30-33). امید منبع اساسی برای رویارویی با سرطان و دیگر بیماریهای مزمن میباشد (34). با وجود این که برای ارائه تعریف یکسان از امید بین محققین توافقی وجود ندارد ولی در کل محققین امید را جزئی از وجود انسان دانسته که اثرات غیر قابل انکاری بر سلامتی دارد (35). امید یکی از مهمترین منابعی است که سبب افزایش اعتماد به نفس در بیماران و افزایش مشارکت آنان در فرایند درمان بیماری سرطان می شود (36). امید مکانیسم مقابلهای موثری را برای بیماران مبتلا به سرطان فراهم نموده و آنان را در مراحل مختلف بیماری از تشخیص تا مرحله نهایی یاری میرساند (37) و نقش مهمی در فرایند بهبودی از سرطان دارد (38).
نتایج تحقیق چی (2007) در آمریکا نشان داد که بیماران مبتلا به سرطان که سطح بالاتری از امید دارند بهتر با بیماری خود روبرو میشوند (34). امید به عنوان یک عنصر ضروری زندگی در بیماران مبتلا به سرطان برای مقابله با استرس و سازگاری تعریف شده است (39). امید نقش مثبتی در زندگی فرد و سلامتی بیماران ایفا نموده و راهبرد سازگاری مهمی در بحران میباشد و در طول فرایند بیماری نقش مهمی دارد (40). امید عامل شفا بخش، پویا، قدرتمند و نقش مهمی در سازگاری با بیماری دارد (41). حفظ و ارتقاء امید در بیماران مبتلا یکی از حیطههای مهم مراقبت پرستاری میباشد (42). امید دارای ویژگیهای چند بعدی بوده و شامل تصورات و توجه افراد به آینده است و باعث تلاش بیشتر بیمار میگردد (43). امید به بیماران کمک می کند تا با تشخیص خود بهتر برخورد نمایند (44). بنزین و برگ (2005) بیان میدارد که امید از نظر فیزیولوژیکی و عاطفی به بیماران کمک می کند تا بحران بیماری را به طور مطلوب تحمل کنند (45) و با تطابق با بیماری و کاهش مشکلات، کیفیت زندگی جسمی، روانی و اجتماعی خودشان را افزایش دهند (44). حتی اگر سرطان در مراحل پیشرفته باشد و امیدی برای بهبودی نباشد بیماران امیدوار میتوانند اهداف دیگری مانند صرف وقت بیشتر با خانواده و استفاده از فرصتهای باقیمانده را جایگزین نمایند (46). امید تاثیر زیادی در تطابق بیمار با درد و محرومیت و ناتوانیهای جسمی دارد (47, 48). اعتماد، اعتقادات معنوی
قوی، نگرش مثبت، رهایی از علائم بیماری و حضور در میان مردم از تاثیرات امید عنوان شده است (39). امید با کیفیت زندگی، اعتماد به نفس، تطابق با بیماری، راحتی در بیمارستان، دریافت حمایت از دوستان و خانواده مرتبط است. پس، به نظر میرسد امید نقش اساسی در تطابق بیمار با بیماری سرطان و فرایند بهبودی از بیماری دارد (39). در متون پزشکی و پرستاری بیشتر تحقیقات در زمینه امید بر روی بیماران مبتلا به سرطان انجام شده و سرطان نسبت به سایر بیماریها تاثیر بیشتری روی امید دارد (49). امید مفهومی پویا و دارای هفت خصوصیت مهم جهتیابی آینده، انتظارات مثبت، واقعگرایی، تنظیم اهداف، فعالیت، ارتباطات درونی و هدفمندی می باشد و به عنوان یک نیروی درونی باعث غنای زندگی شده و باعث می شود بیماران خود را فراتر از وضعیت کنونی تصور کنند (36).
ضرورت پژوهش:
در مطالعاتی در ایران سطح امید بیماران مورد بررسی قرارگرفته (50, 51) باید توجه داشت که، چه در این مطالعات (50, 51) و چه در مطالعات انجام گرفته در سایر کشورها (43, 52-54) بیشتر سطح امید بررسی شده است. البته در برخی متون خارجی منابع امید بررسی شده است. برای مثال، کلایتونو همکاران (2005) امید به بهبودی و شفا، کسب عمر طولانی و مرگ باوقار (55) و راینولدز و همکاران (2008) بازگشت به زندگی طبیعی، حفظ کیفیت زندگی و کسب پیامدهای مثبت در خانواده را انواع امید معرفی نموده اند (23). در مطالعات ولوون(2006)(39)، بروکوپ(2001)(47)، کوهن(2000)(48)، بالارد(1997)(56)، خداوند، ارتباط با خانواده، ارتباط با پرسنل درمانی، حمایت خانواده، حمایت مراقبان سلامت، حمایت دوستان، ارائه اطلاعات مناسب به عنوان منابع امید بوده اند. در مطالعه داگلبی و همکاران (2004) حمایت خانوادگی از مهمترین منابع امید معرفی شده است (57). در مطالعات ولوون (39)، داگلبی (57)، بلاندو همکاران (2002)(58)، حمایت دریافتی از خانواده و دوستان و اطرافیان در کنار یکدیگر آورده شده است. اما در مطالعه کیفی انجام شده توسط رحمانی (1391) اهمیت منابع خانوادگی در حفظ و ارتقاء امید بعد از منابع درمانی و معنوی در درجه دوم قرار داشت ضمن اینکه اهمیت حمایت دریافتی از دوستان و اطرافیان نیز در درجه بعدی و کمتر بود. بنابراین، به نظر میرسد که تفاوتهای بارزی بین متون داخلی و خارجی در این زمینه وجود دارد و توافقی در مورد منابع امید در بیماران مبتلا به سرطان وجود ندارد (59).
در خصوص انواع و راهکارهای ارتقا دهنده امید نیز اتفاق نظری در بین محققین وجود ندارد و هر محقق جنبهای از آن را عنوانکرده اند و توافق کلی در این خصوص وجود ندارد. به عنوان، مثال کلایتون و همکاران (2005) امید به بهبودی خود به خودی یا اعجازآمیز، کسب عمر طولانیتر از پیش بینیشده و مرگ باعزت (55)، راینولدز (2008) بازگشت به کار و انجام امور روزمره زندگی و نقشهای خانوادگی، داشتن زندگی خوب و کمک به اعضای خانواده را از انواع امید معرفی کرده اند (23). در مورد راهکارهای ارتقا دهنده امید کراسو اشنایدر(2010) کاهش درد و کنترل علایم جسمی و فیزیکی، ارائه اطلاعات مناسب (60)، کلایتون و همکاران (2005) دریافت حمایت از دیگران (55)، کلوتز(2010) گوش دادن، حضور فیزیکی و داشتن دانش و مهارت مناسب و نشان دادن تعهد به درمان (61)، بنزین (2001) دوری از بیماری (62) را راهکارهای ارتقا دهنده امید دانسته اند. نکتهای که در زمینه این متون وجود دارد این است که تمامی این متون در کشورهای غربی انجام شده اند و با توجه به وابسته به فرهنگ و مذهب بودن مفهوم امید (63, 64) نتایج آنها در کشور ایران مورد سوال میباشد. همانطور که ذکر شد یکی از منابع موثر بر امید در مطالعات قبلی حمایت بوده است (39, 57-59) و نتایج تحقیقاتی نشان میدهد که بیماران پس از تشخیص بیماری نیاز به حمایت دارند (19). حمایت شدت استرسهای زندگی در بیماران را کاهش میدهد (65). حمایت یكی از مكانیسمهای مقابلهای بزرگ و قوی برای مقابله موفقیتآمیز و آسان افراد در زمان ابتلاء به سرطان میباشد و تحمل این مشكلات را برای بیماران تسهیل میكند (66). حمایت نیاز چند بعدی و حیاتی است که در مراحل مختلف بیماری می تواند پدید آید. حمایت فرایندی است ارتباطی که در هر تعامل اجتماعی وجود دارد و دارای مراحلی چون برقراری ارتباط به عنوان قانون اصلی و زمینهای برای حمایت، ایجاد یک شبکه ایمنی، درک حمایت و خلق معنی به عنوان رسالت حمایت میباشد. محور اصلی حمایت توانمندسازی است که نشان دهنده کیفیت و اثرات مراحل حمایت و کارهای حمایتی است. یعنی هدف حمایت آن است که بیمار بتواند با سرطان زندگی کند (67). حمایت از بیمار به مجموعهای از اعمال و رفتارهایی گفته می شود که متضمن درک موقعیت و منزلت بیمار به عنوان انسان و پاسخ به نیازهای جسمی، روحی و اجتماعی او شامل آگاهی دادن، ارج نهادن، محترم شمردن، پشتیبانی کردن جسمی، عاطفی، مالی، حفاظت کردن، تامین استمرار مراقبتها و پیگیری و هماهنگ کردن میباشد (68). در حقیقت، حمایت عبارت است از چهار گروه رفتار حمایتی شامل پشتیبانی عاطفی، حمایت مادی، حمایت اطلاعاتی و حمایت ارزیابی (69). از جمله نیازهای حمایتی بیماران پس از تشخیص بیماری نیاز به رابطه نزدیک و صمیمی و احترام از سوی کادر درمانی و صحبت کردن با آنها (19)، نیاز به اطلاعات، عبادتکردن و رابطه با گروههای حمایتی (70)، نیاز به پذیرش توسط خانواده و دوستان و توجه به مراقبت بیشتر توسط خانواده میباشد (71). پرستاران و سایر كاركنان كادر بهداشتی نیز در تامین مراقبتهای حمایتی برای بیمار نقش اساسی را به عهده دارند (72). این عوامل نشان میدهد که حمایت یکی از اصلیترین نیاز بیماران مبتلا به سرطان است (73). نتایج مطالعه هایسفیلد– ولفو همکاران (2012) نشان داد که حمایت خانوادگی نقش مهمی در مقابله با سرطان دارد و سبب می شود که بسیاری از بیماران مبتلا جستجوی منابع اجتماعی و خانوادگی را راهکارهایی مهم برای رویارویی خود با سرطان بدانند (74). نتایج مطالعه دکر(2007) نیز نشان داد حمایت دریافتی از دوستان و مادر بیشترین نقش را در مقابله با بیماری برای بازماندگان سرطان دوره نوجوانی داشت ضمن اینکه حمایت دریافتی از مادر در درجه بالاتری نسبت به دوستان قرار داشت (75). نتایج تحقیق طالقانی و همکاران (2006) نشان داد که حمایت دریافتی از سوی همسر در زنان مبتلا به سرطان سینه دارای اهمیت میباشد (76). نتایج مطالعه ولونی و همکاران (39)، بوکلی(2004)(77)، هرث (2002)(78)، بنزین (2001)(62) نشان داد که ارتباط مناسب با پرسنل درمانی از عوامل موثر در حفظ امید میباشد.نتایج تحقیقات پورغزنین (1379)(51)، نگارنده (1384)(68)، سجادیان (1390)(79)، حیدری و همکاران (1388)(80) در ایران، نشان داد که مشارکتکنندگان پشتیبانی توسط خانواده، فامیل و اطرافیان را از نظر مالی، عاطفی، روانی و معنوی و حمایت کارکنان درمان به خصوص پزشکان و پرستاران را مهمترین نیازهای حمایتی خودشان عنوان نموده اند که باعث حفظ روحیه و همکاری آنها در درمان شده است.
با توجه به مسائل ذکر شده باید گفت که در مورد امید و سطح آن در بیماران ایرانی مبتلا به سرطان مطالعاتی در ایران انجام شده است (50, 81, 82). نتایج این مطالعات نشان داد که بیماران ایرانی مبتلا به سرطان سطح مناسبی از امید دارند. از طرفی، در مورد دیگر جنبه های امید مانند انواع، منابع و راهکارهای ارتقاء دهنده امید مطالعاتی در ایران صورت نگرفته است. از طرفی، امید مفهومی وابسته به فرهنگ و مذهب است (63, 64) و به این دلیل نتایج مطالعات دیگر کشورها در ایران مورد سوال میباشد. در ایران تنها در مطالعه رحمانی (1391)(59) به این موارد پرداخته شده است و در آن نیز با توجه به کیفی بودن مطالعه، فراوانی انواع امید، راهکارها و منابع امید قابل بررسی نمی باشد. به علاوه، اگرچه در مطالعاتی در ایران به اهمیت حمایت اجتماعی و حمایت پرسنل درمانی در امید بیماران مبتلا به سرطان اشاره شده است (51, 73, 79, 83) ولی با توجه به کیفی بودن این مطالعات، تایید آنها و بررسی شدت و نوع ارتباط نیازمند انجام مطالعه کمی میباشد. تمامی این مسائل محققین را به آن داشت تا در این مطالعه، ماهیت امید و ارتباط آن با حمایت اجتماعی و حمایت پرسنل درمانی را در بیماران مبتلا به سرطان مورد بررسی قرار دهند.
[1]Clayton
[2]Reynolds
[3]Vellone
[4]Brockopp
[5]Cohen
[6]Ballard
[7]Duggleby
[8]Bland
[9] Cross
[10]Schneider
[11] Klotz
Haisfield-Wolf
[13]Decker
[14]Buckley
[1]Chi
[2]Benzein
[3]Berg
كودكان سرمایه های ارزشمند وسازنده آینده جامعه هستند. آموزش و پرورش در دوره كودكی كه زمان شكل گیری شخصیت و ایجاد عادات مختلف و پیشگیری از بروز مشكلات است. آینده فرد و جامعه را بنایی نهد و مسیر حركت مملكت را مشخص می سازد. توجه به مسائل و مشكلات كودكان باعث پیشرفت و ترقی جامعه می شود و غفلت در رفع مشكلات آنان، خسارات جبران ناپذیری به بار می آورد. از این رو، سرمایه گذاری و برنامه ریزی در آموزش و پرورش ابتدایی، از حساسترین و مهمترین وظایف دست اندر كاران و مسئولان جامعه است و باید از اولویت ویژه ای برخوردار باشد.
هدف ما در اینجا آشنا ساختن خواننده با خصوصیات، شیوه های شناخت، برقراری ارتباط صحیح، نحوه كاركردن و درنهایت رفع مشكلات كودكان است. برای نیل به این هدف ابتدا تعاریف، اهداف، تاریخچه، ضرورت و اصول راهنمایی و مشاوره كودك مورد بررسی قرار گرفته، سپس مطالبی درباره خصوصیات دوره كودكی ارائه شده است تا دست اندركاران آموزش و پرورش و مشاوره كودك بتوانند رفتارهای عادی كودكان را از رفتارهای غیر عادی تشخیص دهند.
تعریف لغوی آموزش و پرورش پیش از دبستان
آموزش: عمل آموختن، یاد دادن تعلیم: تربیت، پرورش
پرورش: 1- تربیت، تعلیم، تأدیب 2- فرهنگ، تمدن 3- پرستیدن، پرستش 4- خوراك، خورش، غذا، طعام
پیش: OIS ]پب. Patis مقابل فلز است.
Paitis، پهـ (7) [Pe$Pat 1- (ق – مكان) جلو، قبل، قدام. مق. پس، پیش، وضع، حال، نهاد
جزوهای جسم بود جهشهای مختلف چنان كه نشستن و برخاستن و ركوع و سجود و چون دست و پا پدر و اندامهای دیگر را نهادهای ایشان سوی چشمهای راست و چپ و زیر و زبر (پیش و پس…) دانشنامه الهی 30
2- (ق- زمان) قبل؛ پس. بعد. پیش از 3- (هر – اضـ ) نزد ( حضور داشتن چیزی یا كسی را رساند)
4-(هر – اضـ ) طرف، جانب، سوی (پیش او رفت)
دبستان: ded – estan ]= رب + پب . rdipi نوشتن + ستان – پسـ 20 (امر)
آموزند؛ مكتب 2- (نو) (مزه) مدرسه ابتدایی- آموزشگاه نوآموزان كه بالاتر از كودكستان و پایین تر از دبیرستان است.
تاریخچه آموزش پیش دبستانی
تاریخچه آموزش پیش دبستانی در ایران به 80 سال پیش باز می گردد.
در سال 1298 مسیونر های مذهبی و اقلیت های دینی به احداث كودكستان ها و مراكز آموزش پیش دبستانی درتهران مبادرت نمودند .در همان اثنا زنده یاد جبار باغچهبان در سال 1303 به احداث باغچه اطفال در شهرستان تبریز مبادرت نموده و چند سال بعد در سال 1307 كودكستان دیگری در شهرستان شیراز دایر نمود. گفتنی است كه در آن اثنا تنها از كودكان خانواده های مرفه و كارمندان عالی رتبه ادارات در این مراكز ثبت نام به عمل می آمد . استقبال این خانواده ها از عملكرد مراكز آموزش پیش دبستانی (كودكستان ها( سبب گردیدكه طی مدت زمان كوتاهی در تهران وچندین شهر بزرگ دیگر كشور، كودكستان هایی توسط بخش خصوصی دایر گردد .از جمله مهمترین برنامه های این مراكز می توان به بازی های مرسوم ، آموزش مقدماتی خواندن و نوشتن ، نقاشی و بازی با عروسك و اشكال هندسی اشاره نمود.در سال 1303 شورای عالی فرهنگ ،به تصویب انحصاری آیین نامه احداث مراكز آموزش پیش دبستانی در شهرستان تهران و درسال 1304به تصویب این آیین نامه برای سایر شهرهای كشور مبادرت نمود.نخستین امتیاز تاسیس كودكستان توسط وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه در سال 1310 صادر گردید.از این روی سال1310 آغاز فصل جدیدی در تاریخ آموزش پیش دبستانی ایران محسوب می گردد.نخستین آیین نامه ویژه كودكستانها و مراكز آموزش پیش دبستانی درسال 1312 به تصویب شورای عالی فرهنگ رسید. در ماده اول این آیین نامه ، سن كودكان جهت پذیرش در كودكستانها 4 تا 7 سال قید شده بود. این در حالیست كه درسال 1335 ، آیین نامه جدیدی جهت اداره كودكستانها به تصویب رسید كه طی آن سن كودكان ، 3 تا 6 سال تعیین شده بود. در سال1334 ، اداره مستقلی جهت رسیدگی و نظارت بر امور كودكستان ها تحت نظارت وزارت فرهنگ تاسیس گردید. در سال1340 ، اداره امور
كودكستانهای كشور منحل شده و وظایف مربوطه به اداره كل تعلیمات ابتدائی محول گردید. در آن اثنا دولت به تلاش هایی درجهت احداث كودكستان های دولتی مبادرت نموده و با احداث كودكستانها در شهرهای سراسركشور،كودكان خانواده های طبقه متوسط را تحت پوشش خود قرار داد. تا سال 1322 در سراسر كشور تنها تعداد 7 كودكستان وجود داشت و این در حالیست كه طی سال1331 به 74 و طی سال 51 13 به 431 مركز بالغ گردید. در همان اثنا تلاش هایی درجهت تربیت مربیان مراكز پیش دبستانی نیز آغاز گردید. درسال 1336 ، آموزشگاه های كودكیاری آغاز به فعالیت نمودند . اولین اساسنامه و برنامه درسی این آموزشگاه ها طی سال 1345 به تصویب شورای عالی فرهنگ رسید. چندسال بعد تدریس رشته كودكیاری یا آموزش و پرورش پیش ازدبستان در برخی دانشكده های علوم تربیتی من جمله مدرسه عالی شمیرانات و دانشگاه ابوریحان آغاز گردید.
درسال1350 ، اداره كل تعلیمات ابتدایی به دفتر برنامه ریزی آموزش ابتدایی تغییر نام داده و واحد كودكستان های این اداره، عهده دارمسئـولیت طرح و برنامه ریزی آموزش و پرورش پیش دبستانی گردید. درسال1354، با توجه به توسعه كودكستانها و تربیت مربیان كودك، دفتر برنامه ریزی آموزش ابتدایی به دفتر آموزش كودكستانی و ابتدایی تغییر نام داده و بالاخره درسال 1359 در اداره كل و سپس در دفتر آموزش عمومی ادغام گردید . طبق آخرین آیین نامه كودكستانها كه در سال 1349به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش رسید، تشكیل كلاسهای آمادگی ضمیمه آموزش ابتدایی گردیده و سن كودكان كودكستانی 3 تا 6 سال تعیین گردید. درسال 1353 ، وزارت آموزش و پرورش طبق انتشار بخشنامه ای به اعمال اصلاحاتی در آیین نامه مذكور مبادرت نمود. مطابق این تغییرات تنها آندسته از كودكانی كه از سن 5 سال تمام برخوردار بودند از حق ثبت نام دركلاسهای آمادگی بهره مند گردیدند.
درگذشته امتیاز تاسیس مهدهای كودك ویژه كودكان رده های سنی 3 تا 6 سال به وزارت آموزش و پرورش و مجوز تاسیس مراكز مراقبتی كودكان زیر رده سنی3 سال به اتاق اصناف واگذار گردید. ازسال1354، سازمان های دولتی موظف به تاسیس مهدهای كودك شده و ضوابط آنها از سوی سازمان زنان تنظیم گردید. درسال1356، در بودجه كل سازمان های دولتی، بودجه لازم جهت احداث مهدهای كودك ویژه فرزندان زنان كارمند پیش بینی شده و سازمان زنان مسئولیت تشكیل و نظارت بر آنها را عهده دار گردید. پس از انقلاب اسلامی ، بر اساس تصمیم گیری هیات وزیران، با انحلال سازمان زنان ، سازمان ملی رفاه خانواده، سازمان تربیتی شهرداری تهران و انجمن ملی حمایت از كودكان، اجازه تاسیس مهدهای كودك به وزارت بهداری و بهزیستی و سپس به سازمان بهزیستی محول گردید. درحال حاضر صدور مجوز و نظارت بركلیه مهدهای كودك دولتی و خصوصی بر عهده سازمان بهزیستی كشور است. ازسال 1372 كلیه كلاسهای آمادگی ضمیمه مدارس دولتی به علت كمبود جا منحل گردید.گفتنی است كه این كلاسها 30 سال پیش درسال1349 و با تصویب شورای عالی آموزش و پرورش تشكیل شده بود . ازجمله انواع مهدهای كودك كه درحال حاضر درسراسركشور فعالیت دارند میتوان به موارد ذیل اشاره نمود:
ــ مهدهای كودك خصوصی كه توسط بخش خصوصی احداث گردیده اند.
ــ مهدهای كودك خود محوركه وابسته به موسسات دولتی بوده و با كمك هزینه های دولتی و والدین كودكان اداره میگردند.
ــ مهدهای كودك كارگری كه متعلق به كارخانجات بوده و تحت پوشش وزارت كار فعالیت دارند.
ــ مهدهای كودك ادارات آموزش و پرورش كه به ثبت نام از فرزندان زنان شاغل درآموزش و پرورش مبادرت می نمایند.
ــ مهدهای كودك انجمنهای حمایتی سازمان بهزیستی كه به ثبت نام از كودكان تحت پوشش بهزیستی و درصدی از افراد عادی مبادرت می نمایند.
ــ مهدهای كودك انجمنهای روستایی كه به ثبت نام از كودكان روستایی مبادرت می نمایند.
تاریخچه فوق بیانگر این واقعیت است كه سهم دولت در تاسیس مهدهای كودك بسیار ناچیز بوده و عمدتا به تنظیم آیین نامه ها و اعطای مجوزهای قانونی محدود بوده است به نحویكه پس از تشكیل اولین مهدهای كودك ، وزارت آموزش و پرورش به تاسیس مهدهای كودك دولتی پس از 42 سال مبادرت نمود. درحال حاضر برای كودكان زنان غیر شاغل مهد كودك دولتی وجود نداشته وكلاسهای آمادگی ضمیمه مدارس دولتی نیز از سال 1372 منحل گردیده است. علاوه بر این تعداد فارغ التحصیلان رشته كودكیاری با توجه به نیاز مهدهای كودك ، بسیار اندك بوده و دوره های باز آموزی بهزیستی ویژه مربیان و مدیران ، چه از لحاظ مدت زمان و چه از لحاظ تعداد نفرات تحت پوشش هر دوره آموزشی، جوابگوی نیاز مهدهای كودك نمی باشد. . بعنوان مثال از سال 61 13تا 69 13یعنی ظرف مدت زمان 8 سال تنها 1215 نفر ازمدیران و مربیان موفق به گذراندن دوره های آموزشی كوتاه مدت بهزیستی شده اند و این در حالیست كه این رقم درمقایسه با تعداد مدیران ومربیان مهدهای كودك بسیار ناچیز می باشد.
علاوه بر این تعداد مهدهای كودك نسبت به جمعیت كودكان در ایران بسیار ناچیز می باشد.. بعنوان مثال طی سالهای1360- 1359 تعداد مهدهای كودك بر2971 ، تعداد كودكان بر 172002، تعداد كلاسها بر6340 و تعداد كاركنان بر9356 نفر بالغ می گردید واین درحالیست كه طی سالهای 68 ـ 67 تعداد مهدهای كودك بر 2547 ، تعداد كودكان ثبت نامی بر177979، تعداد كلاسها بر5951، تعداد كاركنان بر1983و تعداد كودكان رده های سنی1 تا 6 سال بر12میلیون نفر بالغ گردید . ضــمنا تعداد مهدهای كودك خصوصی شهرستان تهران طی سال1370 بر200 مركز، طی سال1371بر174مركز و طی سال1372بر170 مركز بالغ گردید.
آمارفوق نشانگر افزایش دائمی تعدادكودكانی ثبت نامی مراكز آموزش پیش دبستانی و مهدهای كودك و كاهش تعداد مهدهای كودك و كادر ویژه آن می باشد . آمار سال 68 ـ67 مبین این واقعیت است كه تنها 5 ر1درصد كودكان رده های سنی 1 تا 6 سال و 5 ر2درصد كودكان رده های سنی 3 تا 6 سال ا ز امكانات آموزشی وتفریحی مهدهای كودك استفاده نموده اند. درضمن تعداد كودكان هركلاس بر 30 نفر و نسبت كودكان به كادر آموزشی به نسبت 25 به1 بوده است.به عبارت دیگر به ازای هر 1 پرسنل، 25 كودك وجود داشته است . چنانكه قبلا نیز بدان اشاره گردید رده های سنی 1 تا 6 سال در رشد و پرورش شخصیت كودكان ،از نقش اساسی برخوردار بوده و از این روی آموزش پیش دبستانی به عنوان بخشی از نظام آموزش عمومی محسوب شده و دولتها به برنامه ریزی و سرمایه گذاری در این عرصه مبادرت می نمایند .در كشور ایران آموزش پیش دبستانی در واقع به بخش خصوصی واگذار گردیده وبدین ترتیب خانواده های كم در آمد و متوسط قادر به بهره گیری از امكانات مهدهای كودك نمی باشند و این درحالیست كه كودكان خانواده های مواجه با مشكلات اقتصادی و فرهنگی از نیاز بیشتری به توجه و آموزش برخوردار می باشند. به این ترتیب به دلیل وجود كمبودها ، نواقصات زیاد و برنامه های نادرست و عدم برخورداری از كادر مناسب و عدم اولویت دولت به آموزش كودكان در دوره های پیش دبستانی، اكثریت كودكان با مشكلات عدید ه ای در روند آموزشی و رشد شخصیتی خود مواجه می گردند.
سرمایه گذاری درامور كودكان پیش دبستانی آثار پیش گیرانه بر آسیب های دوران نوجوانی و جوانی وبزرگسالی دارد . بسیاری از انحرافات اخلاقی ریشه دركمبودهای روحی و روانی دوران كودكی دارند. ارتباط اولیه كودك با الگوهای شخصیتی، آینده او را رقم میزنند .برخلاف تصورات عمومی مبنی بر عدم سود آوری سرمایه گذاری در مهدهای كودك چنین سرمایه گذاری هایی به معنای تربیت نیروی خلاق ، هدفمند و آگاه آتیه هر ملت و عوامل بازدارنده بسیاری از آسیب های اجتماعی مطرح می باشند . در مقطع آموزش پیش دبستانی ،والدین و مربیان كودك به شناسایی توانایی های بالقوه كودكان و رشد وتوسعه چنین توانایی هایی مبادرت نموده، شعور و رفتارهای های روانی كودك شكل گرفته و هـدایت صحیـح تجربیات كودك بــه خصوصیات روانی می انجامد كه شخصیت او را پرورش میدهند. درجریان حضور درمراكز آموزش پیش دبستانی است كه كودك شناخت نزدیک به واقعیتی از خود بدست آورده و خواسته های او به عنوان تبلوری از رشد عاطفی ،عقلی و اجتماعی او شكل می گیرد.
مفهوم گروه‌وارها در هندسه دیفرانسیل در سال 1950 توسط اریزمن[1] مطرح شد که در واقع تعمیمی از گروه‌ها میباشد.یکی از نظریه‌هایی که بر مبنای گروه‌وارها میتوان ساختارهای آن را مشخص کرد، نظریه‌ی فضاهای پوششی است. این نظریه یکی از مهمترین نظریه‌ها در توپولوژی جبری است که با مطالعه‌ی رسته‌ها، گروه‌وارها و روابط بین آن ها در فضاهای پوششی، مفهوم پوشش بامعنا میشود که این روابط توسط براون[2]، هاردی[3]، آیسن[4] و موسوک[5] در مراجع [2,6,9,10,14,16]، مورد بررسی قرار گرفته است. در سال 1971، هایگنز نشان داد نظریه‌ی گروهوارهای پوششی نقش مهمی را در عملکرد گروه‌وارها ایفا میکنند. در این نظریه دو نتیجه‌ی مهم و کلیدی وجود دارد که بررسی توپولوژیکی این دو نتیجه، در سال 1976 توسط براون و هاردی در مرجع [2]، بیان شده است. طی این بررسی براون در سال 2006 در مرجع [1]، هم‌ارزی رسته‌ی از پوشش های توپولوژیکی و رسته‌ی از گروهوارهای پوششی گروهوار بنیادی را برای فضای توپولوژیکی که دارای پوشش جهانی میباشد، نشان داد.
در سال 1998، در مرجع [14]، موسوک نظریه‌ی حلقه-گروهوار را تعریف کرد. علاوه بر آن ثابت کرد که برای حلقه‌ی توپولوژیکی ، یک حلقه-گروهوار میشود. سپس هم‌ارزی رسته‌ی از پوشش‌های حلقه‌ای توپولوژیکی و رسته‌ی از پوشش‌های حلقه-گروه‌واری را نشان داد.
در فصل اول این پایان‌نامه، مفاهیمی از توپولوژی جبری مانند هموتوپی، هموتوپی‌راهی و اولین گروه بنیادی را بیان می‌کنیم. سپس تعاریفی از نگاشت‌های پوششی، بالابرها، رسته‌ها و تابعگون‌ها می‌آوریم و در آخر به مفاهیمی از فضاهای توپولوژیکی، گروه‌ها وحلقه‌ها می‌پردازیم.
در فصل دوم، گروه‌وارها و گروهوارهای توپولوژیکی را معرفی می‌نماییم، سپس مفاهیمی از هموتوپی و اولین گروه بنیادی روی گروه‌وارها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
در فصل سوم، عمل گروهوار روی یک مجموعهمانند ، مدول ضربی گروه‌واری و -فضاها را مطرح می‌کنیم و نشان می‌دهیم رسته‌ی از پوشش‌های توپولوژیکی، با رسته‌ی از – فضاها هم‌ارز میباشد.
در فصل چهارم، حلقه-گروهوارهای توپولوژیکی، ایده‌آل‌های حلقه-گروه‌واری و قضایای مربوط به آن ها مورد بحث قرار میگیرد. همچنین در این فصل، ثابت میشود که گروهوار بنیادی ، یک حلقه-گروهوار توپولوژیکی است که از این مطلب در فصل پنجم برای تعریف رسته‌ها و هم‌ارزی بین آن ها استفاده میشود.
در فصل پنجم به معرفی رسته‌هایی در فضاهای پوششی و همچنین رسته‌هایی از پوشش‌های گروه‌واری می‌پردازیم و به کمک بالابرها هم‌ارزی بین ، که یک زیررسته‌ی کامل از میباشد و که یک زیررسته‌ی کامل از میباشد، را نشان می‌دهیم. در نهایت نگاشت بالابرنده روی گروهوارهای پوششی را تعریف می‌کنیم.
تعاریف وقضایای استنادی
تعریف 1-1. توپولوژی گردایه‌ای مانند از زیرمجموعه‌های است که در شرایط زیر صدق میکند.
1- و متعلق به باشند.
2- اجتماع اعضای هر زیرگردایه‌ی ، متعلق به باشد.
3- مقطع اعضای هر زیرگردایه‌ی متناهی ، متعلق به باشد.
تعریف 1-2. فضای توپولوژیک
مجموعه‌ی را که برای آن توپولوژیی مانند مشخص شده است، فضای توپولوژیک می‌نامیم.
تعریف 1-3. پایه‌ی یک توپولوژی
فرض کنید یک مجموعه باشد. یک پایه‌ی توپولوژی در گردایه‌ای از زیرمجموعه‌های (موسوم به اعضای پایه) میباشد به‌طوری‌که:
1- به ازای هر ، دست‌کم یک عضو پایه مانند شامل موجود است.
2- اگر متعلق به مقطع دو عضو پایه مانند و باشد، آن‌گاه عضوی از پایه مانند وجود دارد به طوریکه و .
تعریف 1-4. اگر ? پایه‌ی توپولوژی در باشد، آن‌گاه ، توپولوژی تولید شده به وسیله‌ی ?، چنین تعریف میشود:
زیرمجموعهی از را در باز گوییم(یعنی عضوی از باشد)، اگر به‌ازای هر ، عضوی از پایه مانند ? وجود داشته باشد به طوریکه و .
بنابر تعریف بالا، هر عضو ? در باز است، بنابراین ?.
تعریف 1-5. توپولوژی حاصل‌ضربی
فرض کنید و دو فضای توپولوژیک باشند. توپولوژی حاصل‌ضربی در توپولوژی است که پایه‌ی آن گردایه‌ی ? متشکل از همه‌ی مجموعه‌هایی به صورت است که در آن زیرمجموعهی بازی از و زیرمجموعهی بازی از است.
قضیه 1-6. اگر ? پایه‌ای برای توپولوژی و ? پایه‌ای برای توپولوژی باشد، آن‌گاه گردایه‌ی
پایه‌ای برای توپولوژی است.
برهان. به مرجع [17]، صفحه‌ی 114 مراجعه کنید.
تعریف 1-7. توپولوژی زیرفضایی
فرض کنید یک فضای توپولوژیک با توپولوژی باشد. اگر زیرمجموعه‌ای از باشد، گردایه‌ی
یک توپولوژی در است و به توپولوژی زیرفضایی موسوم است. با این توپولوژی، را یک زیرفضای می‌خوانند.
لم 1-8. اگر ? پایه‌ای برای توپولوژی باشد، آن‌گاه گردایه‌ی
پایه‌ای برای توپولوژی زیرفضایی است.
برهان. به مرجع [17]، صفحه‌ی 116 مراجعه کنید.
قضیه 1-9. اگر زیرفضایی از و زیرفضایی از باشد، آن‌گاه توپولوژی حاصل‌ضربی در همان توپولوژیی است که در به عنوان یک زیرفضای القاء میشود.
برهان. به مرجع [17]، صفحه‌ی 118 مراجعه کنید.
تعریف 1-10. نگاشت خارج‌قسمتی
فرض کنید و دو فضای توپولوژیک باشند و نگاشتی پوشا باشد. نگاشت را یک نگاشت خارج‌قسمتی خوانیم در صورتی‌که هر زیرمجموعهی مانند در باز است اگر و فقط اگر در باز باشد.
تعریف 1-11. توپولوژی خارج قسمتی
اگر یک فضا، یک مجموعه و یک نگاشت پوشا باشد، آن‌گاه تنها یک توپولوژی در وجود دارد که نسبت به آن، نگاشت خارج‌قسمتی است. این توپولوژی به توپولوژی خارج‌قسمتی القاء شده توسط موسوم است.
البته توپولوژی چنین تعریف میشود که آن را متشکل از زیرمجموعه‌هایی مانند از می‌گیریم که در باز باشد.
تعریف 1-12. توپولوژی جعبه‌ای
فرض کنید خانواده‌ی اندیس‌داری از فضاهای توپولوژیک باشند. گردایه‌ی همه‌ی مجموعه‌های به صورت را که به‌ازای هر ، مجموعه‌ی در باز است، به عنوان یک پایه برای توپولوژی‌ای در فضای حاصل‌ضربی اختیار می‌کنیم. توپولوژی تولید‌شده به وسیله‌ی این پایه را توپولوژی جعبه‌ای می‌نامیم.
تعریف 1-13. مقایسه‌ی توپولوژی جعبه‌ای و حاصل‌ضربی
یک پایه‌ی توپولوژی جعبه‌ای در ، همه‌ی مجموعه‌های به شکل است که در آن به‌ازای هر ، مجموعه‌ی در باز است. توپولوژی حاصل‌ضربی در ، همه‌ی مجموعه‌های به شکل است که در آن به‌ازای هر ، مجموعه‌ی در باز است و به استثنای عده‌ای متناهی از ها، مساوی است.
نکته 1-14. برای حاصل‌ضرب‌های متناهی این دو توپولوژی دقیقاً یکی هستند.
تعریف 1-15. نگاشت پیوسته
اگر به‌ازای هر و هر همسایگی مانند ، یک همسایگی مانند یافت شود به طوریکه ، آن‌گاه نگاشت را پیوسته گوییم.
قضیه 1-16. فرض کنید ، و فضاهای توپولوژیک باشند.
1– اگر زیرفضایی از باشد، آن‌گاه تابع احتوای پیوسته است.
2– اگر و پیوسته باشند، آن‌گاه تابع مرکب نیز پیوسته است.
3– اگر تابع پیوسته و زیرفضایی از باشد، آن‌گاه تابع تحدید نیز پیوسته است.
برهان. به مرجع [17]، صفحه‌ی 139 مراجعه کنید.
تعریف 1-17. فرض کنید با ضابطه‌ی و با ضابطه‌ی تعریف‌شده باشند. نگاشت‌های و ، به‌ترتیب نگاشت‌های تصویری به روی عوامل اول ودوم خوانده میشوند.
لم 1-18. نگاشت‌های تصویری و ، پیوسته و پوشا می‌باشند.
برهان. به مرجع [17]، صفحه‌ی 115 مراجعه کنید.
قضیه 1-19. لم چسب
فرض کنید و و در بسته باشند. به علاوه، فرض کنید و پیوسته باشند. در این‌صورت اگر به ازای هر ، داشته باشیم ، آن‌گاه میتوان و را با هم در‌آمیخت تا تابع پیوسته‌ی را به‌دست آورد که به‌ازای ، به‌صورت و به‌ازای ، به‌صورت تعریف شود.
برهان. به مرجع [17]، مراجعه کنید.
تعریف 1-20. نگاشت همئومورفیسم
فرض کنید و دو فضای توپولوژیکی باشند و تابع تناظری دوسویی باشد. اگر و تابع معکوس آن ، هر دو پیوسته باشند، آن‌گاه را همئومورفیسم می‌خوانیم.
تعریف 1-21. هموتوپی
فرض کنیم و نگاشت‌های پیوسته‌ای از فضای به فضای باشند. را با هموتوپ گوییم در صورتی‌که نگاشت پیوسته‌ای مانند موجود باشد به‌طوری‌که به‌ازای هر ، داشته باشیم:
جایی‌که . نگاشت را یک هموتوپی بین و می‌نامیم. اگر با هموتوپ باشد می‌نویسیم .
تعریف 1-22. مسیر در فضای توپولوژیکی
اگر نگاشت پیوسته‌ای باشد به‌طوری‌که و ، گوییم مسیری در از به است. همچنین را نقطه‌ی آغاز و را نقطه‌ی انجام مسیر می‌نامیم.
تعریف 1-23. هموتوپ‌راهی
مسیرهای و که بازه را به فضای می‌نگارند، هموتوپ‌راهی گوییم در صورتی‌که هر دو دارای نقطه‌ی آغازی ونقطه‌ی انجامی باشند ونگاشت پیوسته‌ای مانند موجود باشد به‌طوری‌که به‌ازای هر داشته باشیم:
را یک هموتوپ‌راهی بین و می‌نامیم. اگر با هموتوپ‌راهی باشد می‌نویسیم .
لم 1-24. رابطه‌های و روابط هم‌ارزی هستند.
برهان. به مرجع [17]، صفحه 320 رجوع کنید.
تعریف 1-25. کمند در فضای توپولوژیکی
فرض کنید یک فضای توپولوژیکی و نقطه‌ای از آن باشد. مسیری در که از شروع و به منتهی میشود، یک کمند بر پایه‌ی نامیده میشود.
تعریف 1-26. اگر مسیری در از به و مسیری دیگر در از به باشد، آن‌گاه ترکیب و را به عنوان مسیری مانند با تساوی زیر تعریف می‌کنیم:
تعریف 1-27. اولین گروه بنیادی
مجموعه رده‌های هموتوپی‌راهی کمندهای بر پایه‌ی ، با عمل اولین گروه بنیادی نسبت به نقطه‌ی پایه نامیده میشود. این گروه را با نمایش می‌دهیم.
تعریف 1-28. فرض کنید یک نگاشت پیوسته و پوشا باشد. گوییم مجموعه‌ی باز از به وسیله‌ی به طور هموار پوشانده میشود هرگاه تصویر عکس را بتوان در به صورت اجتماعی از مجموعه‌های باز جدا از هم نوشت به طوریکه به‌ازای هر تحدید به همئومورفیسمی از به روی باشد. هر یک از مجموعه‌های را یک قاچ می‌نامیم.
تعریف 1-29. نگاشت پوششی
فرض کنید یک نگاشت پیوسته و پوشا باشد. اگر هر نقطه‌ی از دارای همسایگی مانند باشد که به وسیله‌ی به‌طور هموار پوشانده شود آن‌گاه را یک نگاشت پوششی و را یک فضای پوششی می‌نامیم.
تعریف 1-30. بالابر
نگاشت را در نظر می‌گیریم. فرض کنید یک نگاشت پیوسته از فضایی مانند به توی باشد. نگاشت را یک بالابر گوییم در صورتی‌که
لم 1-31. فرض کنیم یک نگاشت پوششی باشد و . هر مسیر در با نقطه‌ی آغاز ، مانند ، دارای بالابر یکتایی به مسیر با نقطه‌ی آغازی میباشد.
برهان. به مرجع [17]، صفحه 336 رجوع کنید.
تعریف 1-32. پوشش جهانی
اگر یک فضای همبند ساده و یک نگاشت پوششی باشد، آن‌گاه را یک فضای پوششی جهانی می‌نامیم.
اگر همبندراهی موضعی باشد و و دو فضای پوششی همبند‌ساده‌ی باشند، آن‌گاه همئومورفیسمی مانند موجود است که .
تعریف 1-33. رسته
رسته‌ای مثل ?خانواده‌ای متشکل از اشیاء است با این ویژگی که
1- به ازای هر دو شی مثل و مجموعهای متناظر میشود که با (مجموعه‌ی ریخت‌های از به ) نشان داده میشود و دارای این خاصیت است که به‌ازای هر چهار شیء ، ، و که ،
2-به‌ازای هر سه شیء مثل ، و ، تابع
موجود است که
به‌ازای هر چهار شیء ، ، و ، اگر ، و ، آن‌گاه .
به‌ازای هر شیء مثل ، عضوی از مثل موجود است که به‌ازای هر عضو از مثل و هر عضو از مثل ، داشته باشیم:
تعریف 1-34. تابعگون
فرض کنید ? و دو رسته باشند. تابعگون همورد (پادورد) از به زوجی متشکل از دو تابع است: یکی تابع شیء که به هر شیء از مثل ، شیء از را نسبت میدهد و دیگری تابع ریختار که آن را نیز با نشان می‌دهیم و به هر ریختار از ? مثل ، ریختاری از مثل ( ) نسبت میدهد که
1- به‌ازای هر شیء از ? مثل ، .
2- به‌ازای هر دو ریختار از مثل و ، داشته باشیم
تعریف 1-35. یکریختی طبیعی
فرض کنید و تابعگون‌هایی از رسته‌ی ? به رسته‌ی ? باشند. تبدیل طبیعی ، تابعی است که برای هر شیء از ?، ریخت از ? را چنان نسبت میدهد که به‌ازای هر ریخت از ?، . به‌عبارت دیگر نمودار زیر جابه‌جایی است:
تعریف 1-36. هم‌ارزی رسته‌ها
اگر تابعگون‌های و و یکریختی‌های طبیعی و موجود باشند، رسته‌های ?و ? را هم‌ارز گوییم.
قضیه 1-38. فرض کنید یک گروه و زیرمجموعه‌ای غیرتهی از باشد. در این‌صورت ( زیر گروه است) اگر و فقط اگر به‌ازای هر ، داشته باشیم .
برهان. به مرجع [7]، مراجعه کنید.
قضیه 1-40. فرض کنید یک حلقه و یک زیرمجموعهی غیرتهی از باشد. در این‌صورت یک زیرحلقه از است اگر وفقط اگر
1- به‌ازای هر ، .
2- به‌ازای هر ، .
برهان. به مرجع [7]، مراجعه کنید.
وقتی مغز بطور طبیعی كار كند یک سری امواج الكتریكی از خود ایجاد مـﯽنماید كه این امواج مانند الكتریسیته در مسیر اعصاب عبور مـﯽكند. در حالت تشنج یک جرقه الكتریسیته ایجاد می شود كه این جرقه و طوفان الكتریكی بسته به محل خود در مغز، علائم، نوع تشنج و صرع را تعیین مـﯽنماید[1]. صرع یا epilepsy در نورولوژی به حالتی گفته میشود که شخص، بدون عامل محرک خاصی مثل افت قند خون، تب، کمبود کلسیم و یا مواردی از این دست، مکرراً دچار حملات تشنج شود. در کودکان و افراد جوان، صرع اغلب به ضربه زمان تولد، ناهنجاریﻫﺎﻱ مادرزادی یا اختلالات ژنتیکی تاثیر گذار بر مغز نسبت داده ﻣﯽشود. در افراد میانسال و سالمندان، سکتهﻫﺎﻱ مغزی، تومورها و بیماری عروق مغزی در اغلب موارد علل بروز صرع است[2]. صرع یکی از شایع ترین بیماریﻫﺎی عصبی مهم و خطرناک است، که تقریباً 60 میلیون نفر در جهان (نزدیک به 1٪) درگیر این مسئله هستند و 5/2 میلیون مورد جدید هر سال به این آمار اضافه مـﯽشود. برای 30-25٪ از بیماران، هیچ ترکیب درمانی استاندارد (دارو یا جراحی) برای کنترل تشنج آنها وجود ندارد. این بیماران از صرع مقاوم به درمان یا مقاوم به دارو رنج مـﯽبرند [3] [4].
در سراسر جهان، 10.5 میلیون کودک زیر 15 سال مبتلا به صرع فعال تخمین زده می شود، که در حدود 25 درصد از جمعیت کل بیماران صرعی می باشند. از 3.5 میلیون نفر که سالانه دچار صرع می شوند، 40 درصد کمتر از 15 سال هستند، و بیش از 80٪ آنان در کشورهای در حال توسعه زندگی می کنند. مطالعات مبتنی بر جمعیت صرع در دوران کودکی نشان می دهد نرخ بروز سالانه 61- 124 نفر در 100000 نفر در کشورهای در حال توسعه، و 41-50 نفر در 100000 نفر در کشورهای توسعه یافته می باشد [5]. صرع شایع ترین اختلال عصبی دوران کودکی است. تقریبا نیمی از موارد صرع در دوران کودکی رخ می دهد.کودکان مبتلا به صرع و والدین آنها با بسیاری از مشکلات اجتماعی و روانی مواجه هستند. مشکلات جامعه پذیری، اضطراب، اختلال شناختی و اختلالات رفتاری به ترتیب در 39.8٪، 45.8٪، 49.4٪، و 42.2٪ کودکان درگیر با بیماری صرع دیده شد [6].
طبق آمار رسمی سایت صرع حدود 60 میلیون نفر در جهان مبتلا به صرع هستند که هر سال به طور متوسط بین 125000 تا 150000 به این آمار افزوده می شود و از این تعداد در حدود 30% مربوط به کودکان است. یک نفر از بین 10 نفر، حداقل یکبار در طول زندگی دچار تشنج می شود [7]. آمار افراد مبتلا به صرع در ایران در حدود 1 میلیون نفر اعلام شده است [8].
1ـ2 درمان صرع
تاکنون روشﻫﺎﻱ درمانی متعددی برای صرع پیشنهاد شده است، که در بیشتر موارد موثر بوده و به قطعیت ﻣﯽتوانند صرع را درمان کنند که در ادامه به آنﻫﺎ اشاره ﻣﯽکنیم. یکی از روشﻫﺎﻱ متداول، داروها هستند، بیش از دهها داروهای ضد تشنج (AEDs[1]) برای درمان صرع در دسترس هستند. این داروها به طور معمول به دنبال جلوگیری از توسعه تشنج با کاهش تحریک عصبی یا افزایش بازدارندگی هستند [9]. در روشی دیگر، افرادی که از نظر پزشکی مبتلا به نوعی از صرع مقاوم هستند، در بعضی موارد ﻣﯽتوانند برای جراحی کاندید شوند، البته اگر صرع آنﻫﺎ از نوع partial باشد. رژیم غذایی کتون زا (تولید كتون‌ها در بدن در اثر اكسیده شدن ناقص
مواد آلى مثل اسیدهاى چرب و غیره) یکی دیگر از گزینه درمانی است که عمدتاً در کودکان استفاده ﻣﯽشود. در این شیوه رژیم غذایی با چربی بالا طراحی شده است که تقلیدی از اثرات بیولوژیکی در گرسنگی است، اما مکانیسم دقیق آن در مهار تشنج ناشناخته است [10].
1ـ3 انواع روشﻫﺎﻱ شناسایی، پیش بینی و کنترل صرع
اگرچه بیشتر درمانﻫﺎ برای صرع قطعی هستند، اما هنوز هم درصد بسیاری از بیماران هستند که به درمانﻫﺎﻱ دارویی مقاوم بوده و برای عمل جراحی هم نمـﯽتوانند کاندید باشند. نگرانی در مورد آسیب و یا حتی مرگ ناشی از تشنج، زندگی کسانی که قادر به دستیابی به کنترل کامل تشنج نیستند را تحت الشعاع قرار ﻣﯽدهد. علاوه بر این، خطر مرگ ناگهانی در افراد مبتلا به صرع 24 برابر بیشتر در مقایسه با جمعیت عمومی است و پاتوفیزیولوژی مرگ ناگهانی و غیر منتظره در صرع یاSUDEP[2] همچنان نامشخص است [10]. در ابتدا روشﻫﺎﻱ درمانی به طور مختصر معرفی خواهند شد که به صورت داخلی و تحت عمل جراحی صورت ﻣﯽگیرد. و در ادامه روشﻫﺎﻱ خارجی بررسی خواهد شد که با کمک سنسورها علائم حیاتی و تغییرات فیزیولوژیک را اندازه ﻣﯽگیرند، و در پیش بینی صرع از آنﻫﺎ کمک گرفته ﻣﻰشود.
1-4 ضرورت پژوهش
از آن جایی که درصد بالایی از بیماران مبتلا به صرع که دچار تشنج تونیک-کلونیک عمومی شدﻩاند، مستعد بروز حمله SUDEP هستند، ضروری است که به مدت طولانی امواج مغزی توسط دستگاه EEG[3] کنترل شود تا از کارکرد درست اعضاء حیاتی بدن مانند قلب (که اختلال در کار آن بیشترین عامل در SUDEP است) اطمینان حاصل کرد. اما اکثر بیماران تمایلی ندارند که به مدت طولانی در بیمارستان تحت مراقبت باشند و از طرف دیگر ممکن است زمانی که حمله اتفاق می افتد تحت مراقبت نبوده و نتوان شدت حمله را ثبت کرد، بنابراین برای بستری کردن بیمار ﻧﻤﻰتوان تصمیم درستی گرفت. این پایاﻥنامه به دنبال روشی هست که بدون دردسر و مشکل برای بیمار، و با بهره گرفتن از تکنولوژی موبایل و بیسیم او را در تمام ساعات شبانه روز، بدون بستری شدن در بیمارستان، تحت کنترل داشته باشد.
1-5 اهداف و سوالات پژوهش
مطالعات بسیاری، در افراد مبتلا به صرع مقاوم، در بخش درمان و چگونگی تاثیر آن بر کیفیت زندگی، در حوزه عملکرد جسمی، عاطفی / رفتاری، اجتماعی، و شناختی صورت گرفته است. اینها موضوعاتی هستند که منعکس کننده تاثیر منفی صرع در کیفیت زندگی بیماران صرعی هستند که ﻣﯽتوان مهمترین آنها را به این صورت نام برد: عدم اطلاع از وقوع آن، خطراتی که محیط ممکن است برای این بیماران در اثر بروز حمله صرع به وجود آورد و مشکلات فیزیولوژیکی که بعد از حمله صرع ممکن است منجر به مرگ فرد شود. تمام این ها عواملی هستند که به عنوان مانع برای تحصیل و حضور بیشتر در اجتماع ﻣﯽباشند. کاربرد این تحقیق در بخش مربوط به بیماری صرع ﻣﯽباشد، تا با کنترل بیماران صرعی از خطر بروز حمله SUDEP جلوگیری کرده و در هر زمان و مکانی با صرف زمان و هزینه کمتر و کاهش استفاده از تجهیزات بیمارستانی و پزشک، این افراد را تحت کنترل بیشتری داشته باشد.
سوالاتی که این پایاﻥنامه باید به آن پاسخ دهد :
- مهمﺗﺭین معضلی که یک بیمار مبتلا به صرع و اطرافیان او را رنج مـﯽدهد، ﺑﻰخبری از زمان حملات صرع و بالتبع آن عدم آمادگی لازم در مواجه با آن است، سوالی که مطرح است اینکه امروز به مدد بهرﻩگیری از پیشرفت ﻫﺎی فناوری موبایل، آیا بیماران صرع هم امکان این را مییابند که از طریق این فناوری آمادگی خود را در مواجه با این بیماری افزایش دهند؟
- بدون صرف کردن زمان و هزینه اضافی، از آن جایی که تجهیزات بیمارستانی هزینه بالایی دارد و بیمار را مجبور ﻣﯽکند در لحظاتی که دچار حمله صرع ﻣﯽشود در مکان خاصی باشد، آیا ﻣﯽتوان از طریق فناوری موبایل به طور مداوم در تمام لحظات این بیماری را کنترل کرد؟
- آیا از مقالات و تحقیقات موجود در زمینه حسگرهای بیسیم ﻣﯽتوان ابزاری برای اندازﻩگیری رسانایی پوست طراحی کرد؟
از گذشته‌های دور تاکنون اطلاعات نقش چشمگیری را در جنبههای مختلف زندگی بشر ایفا کرده و همواره در ابعاد مختلف حیات و فعالیت انسان جریان داشته است. با پیشرفت علم ، تحولات عمیقی در معنای اطلاعات صورت گرفت تا به معنا و مفهوم امروزی با تمام کاستی‌ها و نواقص نسبی خود رسید. از زمانی که بشر در راه ثبت و انتقال اندیشه خود گام برداشت ، مفهوم اطلاعات به صورت ناخودآگاه بروز کرد. در اوایل زندگی بشری، مفهوم اطلاعات محدود به نوع محمل آن بود به صورتی که سنگ نبشته ، پاپیروس و کدکس‌ها خود به معنا و مفهوم اطلاعات تلقی می‌شدند. با ظهور صنعت چاپ قابلیت دسترسی به اطلاعات گسترش یافت، چرا که امکان تولید بیش از یک سند آن هم در زمانی کوتاه افزایش یافت با ظهور رایانه و اینترنت قابلیت به اشتراک گذاری اطلاعات نیز افزایش یافت. بسیاری از اطلاعاتی که در کتابها و در کتابخانه‌ها و منابع چاپی محبوس بودند به فاصله یک کلیک در دسترس بسیاری از کاربران قرار گرفت. صنعت نشر مفهوم تازه ای به خود گرفت. توسط نشر رومیزی بسیاری از نویسندگان آثار خود را از این نشر در اختیار مخاطبان خود قرار دادند. اینترنت دسترسی به اطلاعات را با دگرگونی زیادی همراه کرد. این پدیده نو ظهور تحولی شگرف در دستیابی به اطلاعات و ارتباطات فراهم آورد و باعث ظهور جوامع اطلاعاتی شد. اما با گذشت اندک زمانی ( قریب دو دهه)، دسترسی به اطلاعات در اینترنت و وب که در اوایل بسیار جذاب و راحت می‌نمود با معضل بزرگ حجم انبوه اطلاعات رو به رو گشت به نحوی كه از این معضل با عناوینی مانند انفجار اطلاعات ، بمباران اطلاعات و… یاد میشود. با دسترسی به اینترنت هرکسی در هر جایی توانست به تألیف بپردارد و ناشر اثر خود باشد. امروزه مؤلفان، فارغ از محدودیتهایی که قبل از این، ناشران تجاری و دانشگاهی برای آنها به وجود می‌آوردند به انتشار میزان بسیار زیادی اطلاعات به درد نخور میپردازند. این سهولت در اشاعه اطلاعات در اینترنت تعداد غیر قابل تصور و متنوعی از منابع را بوجود آورده است که میتواند توسط هر کاربر اینترنت استفاده شود. اگر چه ابزارهای جستجوی متداول پس از دریافت نیاز اطلاعاتی میزان بسیار زیادی از اطلاعات موجود را بازیابی میکند ولی ، کاربران بطور مداوم با سرریز اطلاعات روبرو شده و تعداد بیش از حدی اطلاعات را باید بررسی و موارد مناسب را گزینش کنند.
1-1 شرح و بیان مساله پژوهشی
سرعت شتابان تولید اطلاعات از یک سو و ضرورت ساماندهی این حجم روز افزون از سویی، بشر را با چالش‌های جدیدی روبرو ساخته است. پیشرفتهای حاصل در فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی با همه مزایایی که داشته برخی تنگناهای جدید برای جامعه کاربران به وجود آورده‌اند. هر چه حجم اطلاعات و مجراهای دسترسی به آنها بیشتر میشود امکان بازیابی كارآمد و به موقع اطلاعات دشوارتر شده و اطمینان از صحت و اعتبار آنها نیز کمتر میشود.
واژه مدیریت اطلاعات در رشته‌ها و زمینه‌های مختلف علمی به کار برده شده است. از جمله در رشته كتابداری و اطلاعرسانی. در این علم، اطلاعات، موضوعی نسبتاً نو‌ظهور میباشد که روز به روز بر اهمیت آن افزوده میشود. در کتابداری و اطلاعرسانی، مدیریت اطلاعات به معنی توانایی در جمع آوری، نگهداری، بازیابی، اشاعه و در دسترس ساختن اطلاعات درست، در مکان و زمان مناسب، برای افراد شایسته با کمترین هزینه، در بهترین محمل اطلاعاتی برای به کارگیری در تصمیم‌گیری، میباشد. ظهور اینترنت و مجراهای اطلاعاتی آنلاین، مدیریت اطلاعات را با چالش‌ها و تنگناهایی مواجه ساخته است (یوسفی, 1385).
امروزه، یکی از مهمترین موضوعات در زمینه مدیریت اطلاعات، مسئله‌ای است که از آن به عنوان «اضافه بار اطلاعات[5]» یاد میشود. اضافه بار اطلاعات كه از آن با عناوینی مانند سرریز اطلاعات، ریزش اطلاعات یا اطلاعات کاذب نیز یاد میشود با ظهور اینترنت اهمیت آن دو چندان شد. این مورد به بازیابی بیش از اندازه اطلاعات یا بازیابی اطلاعات ناخواسته مربوط میشود. واژه‌نامه آنلاین کتابداری و اطلاع رسانی اضافه‌بار اطلاعات را چنین تعریف میکند (فرهنگ توصیفی): وضعیتی که در آن، اطلاعات بیش از اندازه برای یک موضوع موجود است. این حالت عموماً در کاوش درونخطی[6] اتفاق می‌افتد، بخصوص وقتی پرسش با واژگانی کلی بیان شود. سامانه‌هایی كه بازیابی منابع باكیفیت بالا را تسهیل كنند و زوائد را غربال نمایند، بسیار مورد نیازند. در عین حال، مصرف كنندگان اطلاعات باید مهارتهای تحلیلی و انتقادی خود را توسعه دهند.
وب رسانه‌ای است برای دستیابی به اطلاعات گسترده و متنوعی که در سایتهای مختلف در شبکه گسترده جهانی ذخیره شده است. این محمل امکان دسترسی از راه دور به رایانه‌های دیگر و انباره‌های اطلاعات در هرجای دنیا که باشند را به کاربران رایانه میدهد. آنها میتوانند برای این کار، در صورت نیاز، از فناوری‌های امنیتی، رمزنگاری و احراز هویت نیز استفاده کنند. مثلاً یک حسابدار که در منزل خود نشسته است میتواند حسابرسی دفاتر شرکتی را که در کشور دیگری قرار دارد، بر روی سروری که در کشور سومی قرار گرفته و توسط متخصصینی در کشور چهارم نگهداری میشود، انجام دهد ویا یک کارمند اداره میتواند در هر جای دنیا که باشد میتواند یک نشست میزکاردور[7] رااز طریق اینترنت و یک شبکه خصوصی مجازی[8] ایمن به رایانه‌اش در اداره باز کند. رشد گسترده وب سبب رشد وسیع اطلاعات شده است که با خود چندین مشکل را به همراه دارد؛ بدست آوردن اطلاعات مرتبط به هم، استخراج دانش مفید و یادگیری در مورد عملکردهای مشتریان یا کاربران، نمونه‌ای از این مشکلات است. وب به سادگی موانع طبیعی بین مردم و اطلاعاتی را که در هیچ جای دیگر نمی‌توانستند، بیابند از بین برده است. ما امروزه قادر هستیم اطلاعات را از مجراهای گوناگون مستقیماً به دست آوریم. وقتی که به یکباره با حجم وسیعی از اطلاعات در وب رویاروی می‌شویم شاید گمان کنیم که وب یک منبع فوری و آماده برای پاسخ به تمام نیازهای اطلاعاتی ما است ، حال آنکه باید ابتدا بدانیم چگونه این دریای وسیع را برای رسیدن به هدف خاص خود درنوردیم و این همان چیزی است که مدیریت اطلاعات به ما می‌آموزد.
برای ساماندهی به حجم وسیع اطلاعات خصوصاً در محیطهای علمی‌‌در اینترنت، متخصصان اطلاعرسانی از مهمترین افرادی هستند که میتوانند در این زمینه ایفای نقش کنند. در واقع متخصصان اطلاعرسانی و کتابداران مدیران اطلاعاتی هستند که مدیریت جمع آوری، سازماندهی، بازیابی، اشاعه و دسترس پذیری اطلاعات را به عهده دارند. یکی از وظایف مهم آنها کنترل و تعدیل اضافه بار اطلاعاتی در محیط وب است تا بدین وسیله کاربران بتوانند نیازهای واقعی اطلاعاتی خود را در بهترین شرایط مرتفع سازند. مسأله اساسی که وجود دارد این است که نظرات متخصصان اطلاع رسانی در زمینه عوامل ایجاد اضافه بار اطلاعاتی و چگونگی رفع آن متفاوت است و نظریات مختلفی در این زمینه ارائه شده است. آگاهی از نظرات متخصصین اطلاع رسانی ایران در این زمینه باعث میشود که در زمینه تقویت و توسعه مهارتهای متخصصین در کنترل و مواجه شدن با مساله اضافه‌بار اطلاعاتی گامهای مهمی‌برداشته شود. همچنین آگاهی از نظریات مختلف آنان در راه تعدیل اضافه بار اطلاعاتی و نیزآگاهی از راهکارهای اساسی در این رابطه منجر به برنامه نویسی و سیاست گذاری صحیح در این زمینه خواهد شد بطوریکه نه تنها در طراحی پایگاه های اطلاعاتی، پورتالها و درگاه های اطلاعاتی کمک موثری خواهد بود، بلکه سبب پیشرفت در زمینه ارائه بهترین راه ها در جهت دسترسی به اطلاعات مرتبط با نیازهای اطلاعاتی درست و معتبر در کمترین زمان توسط متخصصین اطلاع رسانی خواهد شد. با توجه به مطالب بیان شده تحقیق فوق به بررسی نظرات متخصصین اطلاع رسانی در ایران در خصوص اضافه بار اطلاعاتی وب میپردازد. این پژوهش به بررسی نظرات آنان در زمینه‌های زیر میپردازد: عوامل موثر در ایجاد اضافه بار اطلاعاتی، عوامل موثر
در رفع آن، چگونگی مواجه شدن و کنترل آن ، رابطه بین نظرات و مشخصات دموگرافیک متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی در باب اضافه بار اطلاعاتی، بررسی اثرات اضافه بار اطلاعاتی بر افراد و بررسی راهکارهای تعدیل اضافه بار اطلاعاتی.
1-2 اهمیت و ارزش تحقیق
دنیای اینترنت سهم عمده ای از جنبههای مختلف فعالیتهای علمی‌‌بشر را به خود اختصاص داده است. اطلاعات در اینترنت در هزاران سایت و به شكلهای مختلف ذخیره میشود و باعث به وجود آمدن سر ریز اطلاعات یا اضافه بار اطلاعاتی میشود به طوریکه دسترسی به اطلاعات مطلوب را با چالش‌هایی روبه رو میسازد. امروزه مشکل حجم زیاد اطلاعات به صورت وسیعی شناخته شده است. زندگی در جامعه اطلاعاتی سبب شده است افراد توسط اطلاعاتی که حتی در جستجوی آنها نیستیند بمباران شوند. همه ما توسط افزایش شمار منابع اطلاعاتی احاطه شده‌ایم. موفقیتها و پیشرفتهای علمی‌‌در گرو یافتن اطلاعات معتبر و صحیح در زمان مورد نیاز که هدف اصلی هر پژوهشگر و جستجوگر در اینترنت است، میباشد. مطمئناً کتابداران و متخصصان اطلاع رسانی که سازماندهی اطلاعات از مهمترین وظایف آنها محسوب میشود از افراد مهمی‌هستندکه به ساماندهی حجم وسیع اطلاعات بویژه در محیط وب میپردازند که در این بین تعدیل و کنترل اضافه بار اطلاعاتی از وظایف مهم آنها محسوب میشود. آگاهی از نظرات و دیدگاه های این افراد در مورد مفهوم اضافه بار اطلاعاتی در وب ، عوامل موثر در ایجاد آن ، اثرات و پیامدهای آن، رفع و برطرف سازی ،کنترل و تعدیل اضافه بار اطلاعاتی وب منجر به برداشته شدن گامهای مهمی‌مانند برنامه ریزی و سیاستگذاری صحیح که این نیز به نوبه خود سبب پیشرفت در زمینه طراحی بسیاری از پایگاه های اطلاعاتی، وب سایت‌ها مانند وب سایتهای دانشگاه ها و سازمانهاو… ،دسترسی به اطلاعات مطلوب در زمان مطلوب ، بالا رفتن کیفیت تصمیم کاربران، کاهش هزینه‌های کاربران و مصرف کنندگان اطلاعات، جلوگیری از دوباره کاریها و… خواهد شد.
1-3 کاربرد نتایج تحقیق
از آنجاییکه اینترنت جای خود را در جوامع امروز باز كرده، باعث شده است که بسیاری از سازمانها، موسسات و شركتها تمایل به طراحی وب سایت سازمانشان و ارتباط با كاربران خود از طریق اینترنت داشته باشند.
- نتایج این تحقیق در طراحی انواع محیطهای وبی که درگاهی برای دسترسی به اطلاعات محسوب شده، مفید خواهد بود؛
- نتیجه این پژوهش منجر به ارتقاء درك متخصصین کتابداری و اطلاع رسانی از اضافه بار اطلاعاتی خواهد شد و از آنجاییکه آنان مدیران اطلاعاتی محسوب میشوند در امور مربوط به جمع آوری، سازماندهی، بازیابی، اشاعه و دسترس پذیری اطلاعات به نحو موثر و کارآمدی آنها را کمک میکنند.؛
- شناسایی نقاط ضعف و قوت متخصصین در درک اضافه باراطلاعاتی و انجام اقداماتی در جهت بهبود و تقویت آنها؛
- درک ابعاد اضافه بار اطلاعاتی میتواند به سازمانها برای درك بهتر آینده اضافه بار اطلاعاتی و تاثیرات آن بر روی كارمندان و تدبیر راه حلی برای كاهش مقابله با اثرات آن شامل زمان تلف شده و بهره وری ، مهار تصمیم گیری و ناراحتی‌های شخصی ( ناامیدی ، استرس و خستگی ) مانند برگزاری کارگاه های آموزشی کمک کند؛
1-4 اهداف تحقیق
1-4-1هدف اصلی
تعیین نظرات متخصصان کتابداری و اطلاعرسانی ایران در مورد اضافه بار اطلاعاتی در محیط وب
1-4-2 اهداف فرعی
1) تعیین عوامل مؤثر در ایجاد اضافه بار اطلاعاتی در محیط وب از دیدگاه متخصصین کتابداری و اطلاع رسانی ایران؛
2)تعیین اثرات اضافه بار اطلاعاتی بر کاربران در محیط وب از دیدگاه متخصصین کتابداری و اطلاع رسانی ایران؛
3) تعیین عوامل مؤثر در رفع اضافه بار اطلاعاتی در محیط وب از دیدگاه متخصصین کتابداری و اطلاع رسانی ایران؛
4) تعیین عوامل موثر در کنترل اضافه بار اطلاعاتی در محیط وب از دیدگاه متخصصین کتابداری و اطلاع رسانی ایران؛
5 ) تعیین عوامل فردی موثر در مواجه شدن با اضافه بار اطلاعاتی در محیط وب از دیدگاه متخصصین کتابداری و اطلاع رسانی ایران؛
6) تعیین راهکارهای موثر در تعدیل اضافه بار اطلاعاتی در محیط وب از دیدگاه متخصصین کتابداری و اطلاع رسانی ایران؛
7) شناسایی رابطه بین نظرات متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی در مورد اضافه بار اطلاعاتی وب و مشخصات دموگرافیک آنان مانند( سن، جنس، سابقه کار، گرایش تحصیلی ، میزان تحصیلات، محل کار…)؛
1-5 سوالات پژوهش
1-5-1 سوال اصلی
نظرات متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی در باب اضافه بار اطلاعات چیست؟
1-5-2 سوالات فرعی
1) عوامل مؤثر در ایجاد اضافه بار اطلاعاتی از نظر متخصصین کتابداری و اطلاع رسانی چیست؟
2)عوامل مؤثر دررفع اضافه بار اطلاعاتی از نظر متخصصین کتابداری و اطلاع رسانی چیست؟
3) عوامل مؤثر در کنترل اضافه بار اطلاعاتی از نظر متخصصین کتابداری و اطلاع رسانی چیست؟
4)چه عوامل فردی در مواجه شدن با اضافه بار اطلاعاتی از نظر متخصصین کتابداری و اطلاع رسانی موثر است؟
5)راه های موثر در تعدیل اضافه بار اطلاعاتی از نظر متخصصین کتابداری و اطلاع رسانی چیست؟
6)اضافه بار اطلاعاتی چه تاثیری بر کاربران آن، از نظر متخصصین کتابداری و اطلاع رسانی دارد؟
7)بین نظرات متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی نسبت به اضافه بار اطلاعاتی و مشخصات دموگرافیک آنان مانند ( سن، جنس، سابقه کار، گرایش تحصیلی و…) چه ارتباطی وجود دارد؟
1-6 تعاریف مفهو‌می‌و عملیاتی تحقیق
1-6-1 تعاریف مفهومی
1-6-1-1 مفهوم اضافه بار اطلاعاتی در وب
برای درک بهتر این مورد، باید تعریفی واضح از اصطلاح اطلاعات ارائه بدهیم. به طور کلی، اطلاعات پدیده ای است که در سیستم ((گیرنده)) اش تغییر به وجود می‌آورد و بنابر این هر قدر این سیستم، پیچیده تر باشد، برای ایجاد تغییر در آن، به اطلاعات دقیقتری نیاز است. به دنبال این تعریف سرریز اطلاعات یا اضافه بار اطلاعاتی هنگا‌می‌به وجود می‌اید که اطلاعات تبدیل به مانعی برای تغییر شود تا اینکه یک کمک به حساب آید( بایدن[9]، هلتمن[10] و کورتنی[11] ،, 1999). این به معنی ناتوانی از خلاصه کردن اطلاعات مورد نیاز و جداسازی آنها از حجم وسیعی از اطلاعات موجود است، که البته این امر به دلایل متفاوتی میتواند اتفاق بیفتد. وورمان[12] معتقد است که سرریز اطلاعات در مواردی رخ میدهد که:
ـ فرد اطلاعات موجود را نمی‌فهمد؛
ـ فرد نمی‌داند که آیا اطلاعات مورد نیاز او وجود دارد یا خیر؛
ـ فرد نمی‌داند که اطلاعات مورد نیاز خود را از کجا باید به دست آورد؛
ـ فرد می‌داند که اطلاعات مورد نیاز را از کجا باید به دست آورد ولی توان کسب آن را ندارد.
هر چند معضلات بسیار در زمینه‌ی وضع ناگوار سرریز اطلاعات وجود دارد (آرنلسون, 1382)
همانطور که گفته شد اضافه‌بار اطلاعاتی هنگا‌می‌به وجود می‌آید که فرد قادر به کنترل اطلاعات به دست امده نباشد و نتواند به جداسازی اطلاعات مفید از غیرمفید بپردازد. در این صورت با اطلاعات فراوانی روبه رو شده که در روند تصمیم گیری و حل مساله توسط وی اختلال ایجاد میکند. این مشکل در محیطهایی مانند اینترنت و وب که دسترسی به اطلاعات با سرعت و سهولت بیشتری انجام میپذیرد به صورت حادتری بروز پیدا کرده است. اضافه بار اطلاعاتی وب به تبیین و درک مواردی در وب میپردازد که به دنبال حجم وسیع اطلاعات در وب موجب عدم دسترسی دقیق و صحیح کاربر به اطلاعات مطلوب میشود و باعث اختلال در روند تصمیم گیری وی نسبت به دریافت و کاربرد اطلاعات موجود میشود.
