معماری از کهن‌ترین هنرها است که همواره با انسان، افکار، عقاید و ادیان وی همراه بوده‌است. در همان کهن‌ترین بازمانده‌های تاریخی می‌توانیم ردپایی از تمایل انسان‌ها در تزئین و آراستن محیط زندگی را ببینیم. در این رهگذر سرزمین ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده. فرهنگ، هنر و اندیشه اسلامی سیمای تازه‌ای به هنر ایرانی بخشید، بدون آنکه هویّت و روح آن را تغییر دهد. از ویژگی‌های معروف هنرمعماری اسلامی آن است که تعداد قابل توجهی از اجزایی که در اصل مورد استفاده ساختمانی داشته‌اند را تغییر شکل داده و مبدّل به وسایل صرفاً تزئینی کرده، به این صورت در ترکیب‌های تزئینی وسیع نقشی به آنها داده‌اند.
ابنیه غیرمذهبی کاشان نیز دارای تزئیناتی است که معماران با ساده‌ترین مصالح مانند سنگ، آجر، گچ، کاشی و نقاشی جذاب‌ترین طرح‌ها را ارائه داده‌اند که الهام‌بخش تمدّن و فرهنگ اصیل ایرانی است. این نقوش از نظر کاربرد، فرم و روش ساخت چه انواعی دارند؟ در این نوشتار در فصل نخست به کلیات پژوهش و مبانی نظری که شامل تعاریف و مختصر تاریخچه در مورد نقوش و تزئینات معماری است، می‌پردازیم و پس از آشنایی با تزئینات معماری ایران در فصل دوم با کاشان و معرفی ابنیه غیرمذهبی شاخص و به‌جای مانده از این شهر تاریخی به جمع آوری نقوش گیاهی به‌کار رفته در پوسته بنا به مجموعه‌ای از این نقوش دست می‌یابیم و در فصل سوم با اطلاعات گردآوری شده به تحلیل نقوش گیاهی و طبقه‌بندی آنها از لحاظ: شیوه گسترش نقش، سبک، بیان فرم، نقوش ترکیبی، فن اجرا و گزینش‌های رنگی
پرداخته می‌شود. بنابراین با شناخت صحیحی از این نقوش می‌توان با استفاده آگاهانه از آن و جنبه‌های کاربردی در زیباسازی فضای شهری در زمینه نقاشی دیواری به احیاء و استمرار این نقوش زیبا و اصیل ایرانی کمک شایانی کرد.
فصل نخست
1-1 معرفی کلیات پژوهش
1-1-1 بیان مسأله
بناهای تاریخی هر کشور بخشی از شناسنامه و کارنامه مردمی است که در آن زندگی می‌کرده‌اند و برای شناخت یک قوم و فرهنگ آن ملّت باید به سراغ بنیادهای فرهنگی آن قوم رفت. در تزئینات معماری ایران‌زمین، هر نقشی متناسب با وام‌گیری از طبیعت و محیط اطراف خود، بیانگر ارزش‌ها و عقاید نهفته شده‌ایست که در نهایت، به عقیده و آرمان حاکم بر فضای فکری جامعه حکایت دارد. امروزه با نقوش متعدّدی مواجه هستیم، یک دسته نقوشی هستند که ریشه در تمدّن و فرهنگ ایرانی دارند، گرچه در طول زمان دستخوش دگرگونی‌ها و تحوّلاتی شده‌اند، اما هویّت ایرانی آن ها حفظ گردیده‌است و دسته دیگر نقوش وارداتی هستند که از فرهنگ‌های دیگر وارد می‌شوند و بدون هیچ شناختی مورد استفاده قرار می‌گیرند. با افزایش طراحی‌های غربی و گرته‌برداری بی‌تناسب این نقوش در حیطه‌های مختلف کشور، لزوم بازگشت به نقوش اصیل و مأنوس ایرانی بیش‌ازپیش احساس می‌شود. ثمره این بازگشت احیاء طرح‌های بومی و تزئین فضای شهری بی‌روح امروز با بهره گرفتن از این نقوش زیبا و غنی است. همچنین با توجه به از بین رفتن این گنجینه‌ها، شایسته است تا با تحقیق و پژوهش در این موضوع، این فرم‌ها و نقوش را دوباره احیاء کنیم و با بهره گرفتن از این نقوش زیبا به طرح‌هایی جدید برگرفته از هنر و فرهنگ ایرانی دست یابیم. این پژوهش با بررسی تزئینات معماری ابنیه غیرمذهبی کاشان، نقوش را از دل این ابنیه بیرون می‌کشد و همچنین با مطالعه موردی به طبقه‌بندی و تحلیل نقوش پرداخته می‌شود. چهارچوب این پژوهش، حاضر بر پاسخ به این پرسش است که نقوش گیاهی بکار رفته در ابنیه غیرمذهبی کاشان از لحاظ کاربردی، فرم و روش ساخت دارای چه انواعی هستند؟ و از سوی دیگر، جایگاه این نقوش در تزئینات معماری چیست؟
کاشان تنها فرش و گلاب نیست، حکایت مردمانی است که درخت نشاندند و خانه برپا کردند، خانه‌هایی که مزّین به نقوشی است منحصر به فرد و به هنر و صنعت کوشیدند. ابنیه غیرمذهبی کاشان شامل: خانه‌های مسکونی، حمّام‌ها، باغ‌ها، بازارها، آب‌انبارها، کاروانسراها و تیچه‌ها است. اکثر این بناها مربوط به دوره قاجار است که با همکاری شهرداری و میراث فرهنگی کاشان تعدادی از آن ها طبق نقشه اصلی مورد مرمّت و بازسازی قرارگرفته و در فهرست آثار ملّی ایران ثبت گردیده‌است. بیشتر این آثار دارای تزئینات معماری بی‌نظیری هستند و از آن‌جایی که در میان تزئینات گوناگون شهرها در دورانهای مختلف تاریخ، نقش‌ونگار ابنیه کاشان، متمایز و قابل قبول است و از طرفی هیچ مجموعه مدوّن و قابل قبولی از این نقوش موجود نیست، پرداختن موشکافانه به این نقوش در حقیقت توجیه علمی دارد. در این پایان‌نامه مصوّر، مزیّن به نگاره‌ها، نقوش گیاهی پوسته بنا که بنیاد فرهنگ کاشان می‌باشد، مورد مطالعه و بررسی قرار می‌گیرد و سعی گردیده صرفاً نقوش گیاهی بکار رفته در تزئینات قسمت‌های مختلف بنا، اعم از گچبری، نقاشی، آیینه‌کاری و … استخراج گردد و در بخش پروژه عملی کاربرد آن در زیباسازی فضای شهری در بحث نقاشی دیواری مطرح گردد.
فرم در حال بارگذاری ...
