:
به طور کلی، آنچه در ادبیات علمی داخل و خارج کشور مغفول مانده ، نقش سازمان های ایمان محور ( سام ) در مدیریت و توسعه پایدار محله های شهری است . این سازمان ها که به دو دسته قدسی و غیر قدسی تقسیم می شوند به دلیل ظرفیت ایمانی اش دارای اثر بخشی مضاعف نسبت به دیگر سازمان ها هستند . سازمان های ایمان محور، به سازمان،گروه ، برنامه یا پروژه ای اطلاق می شود که خدمات انسانی را به وسیله عامل ایمان تنیده شده با خدمات ارائه می دهد . از یک طرف این سازمان ها همواره زمینه ساز و تقویت كننده هویت ، خاطره های معنوی و حس تعلق به مكان ، مشارکت و تقسیم کار در شهرها و محله های مختلف جهان می باشند و از طرف دیگر به دلیل گستردگی ابعاد و تغییر ماهیت مسائل شهری و محله ای و پیچیدگی این مسائل، جامع نگری و توجه به ابعاد و جنبه های مختلف مسئله به منظور حل پایدار آنها (از جمله توجه و آگاهی به اثرات عملكردی اجتماعی-اقتصادی، آموزشی و زیست محیطی این نوع سازمان های محلی)را اجتناب ناپذیر ساخته است.
در ایران نیز آنچه به طور قطع می توان از آن یاد کرد ، این است که استفاده از ظرفیت مشارکت محله ای ( با همکاری سازمان های محله محور ) همراه با ایمان می تواند بسیاری از مشکلات غیر قابل حل را جبران نماید . از این رو یکی از کارآمد ترین ابزار های اجرایی سیاست های دولتی ، سازمان های غیر انتفاعی هستند و سازمان های ایمان محور بارزترین جلوه این سازمان ها می باشند که به دلیل انگیزه های درونی و ایمانی شان به طور مضاعف ظرفیت اجرای خط مشی ها را دارند .
در این رساله هم ضمن استخراج دیدگاه های ایمان گرایی در حوزه سازمان های ایمان محور، به مهم ترین کارکردهای این سازمان ها در جهان و ایران و محلات منطقه یک شهر تهران و نیز سنخیت ، نقش و عملکرد سازمان های ایمان محور با سازمان های محله محور با بکار گرفتن این اصول ( عملکردها ) سعی شده است که نقش این سازمان ها در مدیریت و توسعه پایدار محله های شهری تحقق یابد.
نقش سازمان های ایمان محور در مدیریت و توسعه پایدار محله های منطقه یک شهر تهران بدین قرار است :
- از حیث مفهومی و عملکردی سازمان های ایمان محور با سازمان های محله محور در محله های منتخب منطقه یک شهر تهران قابل انطباق و سنخیت با همدیگر هستند و این امر موجب تقویت مدیریت و توسعه پایدار محله ای شده است .
- شناخت ،آگاهی ، تعلیم و توجه در زمینه های خدمات اجتماعی – آموزشی، زیست محیطی بویژه نیازهای اساسی ساکنان از مهمترین وجوه کارکردی سازمان های ایمان محور ( البته با سازمان های محله محور ) می باشند که باعث شکل گیری و تقویت مدیریت و توسعه پایدار محله ای در محدوده مورد مطالعه (محلات منطقه 1 تهران)گردیده است .
- سازمان های کامیونیتی محور و سازمان های ایمان محور در کاهش مشکلات ناشی از فقر شهری مؤثر می باشند.
- ناکافی بودن و نامشخص بودن سام ها، هم در ایران و هم در محدوده مورد مطالعه و در نتیجه عدم تشخیص دقیق این سازمان ها ازدیگر سازمان های کامیونیتی محور .
کلید واژه ها : عملکرد ، سازمان های ایمان محور ، توسعه پایدار ، شهر تهران
فهرست جداول
جدول 1-1: تفاوت سازمان‌های رسمی و غیررسمی ………. 19
جدول 2-1: انواع طبقه‌بندی سازمان‌های مردم‌نهاد NGO… 29
جدول 3-1: تعریف و مفهوم مدیریت شهری با تأكید بر یكپارچگی 39
جدول 1-2: چارچوب نظری شكل‌گیری سرمایه اجتماعی …… 66
جدول 2-2: شاخص‌های مورد استفاده برای اندازه‌گیری سرمایه اجتماعی 67
جدول 3-2: تئوری سرمایه انسانی سازمان از دیدگاه فردی، اجتماعی و عاطفی 74
جدول 4-2: دیدگاه‌های زیربنایی شاخص‌های سرمایه انسانی 75
جدول 1-3: نسبت اندازه جمعیت تهران و حومه به درصد در دوره‌های مختلف سرشماری ………………………………………….. 130
جدول 2-3: مشخصات كاربری اراضی منطقه 1 تهران 1385.. .134
جدول 1-4: تعداد سازمان های غیردولتی اعم از سازمان های ایمان محور و سازمان های مردم نهاد برحسب
محدوده جغرافیایی فعالیت و استان………………………………………………………………………………………………………………..231
جدول 2-4: تعداد سازمان های غیردولتی اعم از سازمان های ایمان محور و سازمان های مردم نهاد و شبعه
های آن ها برحسب نوع فعالیت عمده‌ی سازمان و استان………………………………………………………………………………232
جدول 3-4: تعداد سازمان های غیردولتی اعم از سازمان های ایمان محور و سازمان های مردم نهاد و شبعه
های آن ها برحسب نوع فعالیت عمده‌ی سازمان و استان………………………………………………………………………………234
جدول 4-4: تعداد سازمان های غیردولتی اعم از سازمان های ایمان محور و سازمان های مردم نهاد و شبعه
های آن ها برحسب نوع فعالیت عمده‌ی سازمان و استان……………………………………………………………………………….235
جدول 5-4: تعداد سازمان های غیردولتی اعم از سازمان های ایمان محور و سازمان های مردم نهاد و شبعه
های آن ها برحسب نوع فعالیت عمده‌ی سازمان و استان……………………………………………………………………………….236
جدول 6-4: تعداد نیروی انسانی فعال در سازمان های غیردولتی اعم از سازمان های ایمان محور و سازمان
های مردم نهاد و شعبه‌های آن ها برحسب سطح تحصیلات و استان…………………………………………………………….237
جدول 7-4: تعداد نیروی انسانی فعال در سازمان های غیردولتی اعم از سازمان های ایمان محور و سازمان
های مردم نهاد و شبعه‌های آن ها بر حسب نوع همكاری، جنس و استان……………………………………………………238
جدول 8-:4 : فروانی تعداد سازمان های غیردولتی اعم از سازمان های ایمان محور و سازمان های مردم نهاد و
شعبه های آن ها برحسب دارا بودن امكانات و تجهیزات عمومی و استان………………………………………………………….240
جدول 9-4: فراوانی تعداد سازمان های غیردولتی اعم از سازمان های ایمان محور و سازمان های مردم نهاد و
شعبه‌های آن ها برحسب دارار بودن امكانات و تجهیزات عمومی و استان…………………………………………………………241
جدول 10-4: تعداد سازمان های غیردولتی اعم از سازمان های ایمان محور و سازمان های مردم نهاد و شبعه
های آن ها برحسب دارا بودن امكانات و تجهیزات عمومی و استان…………………………………………………………………….242
جدول 11-4: تعداد سازمان های غیردولتی اعم از سازمان های ایمان محور و سازمان های مردم نهاد غیردولتی
و شعبه‌های آن بر حسب وضعیت مكان سازمان و استان………………………………………………………………………………….243
جدول 12-4: تعداد سازمان های غیردولتی اعم از سازمان های ایمان محور و سازمان های مردم نهاد برحسب
بالاترین مرجع تصمیم‌گیری و استان…………………………………………………………………………………………………………………..244
جدول 13-4 : سازمان های مردم نهاد NGO) ) و سازمان های ایمان محور ( FBO ) در محله های منطقه 1 شهر تهران ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………246
جدول 14-4: تعداد فرزندان تحت پوشش خیریه بهنام دهش پور……………………………………………………………………..250
جدول 15-4: گزارش واحد تحقیق و بررسی صورت گرفته در مؤسسه همای رحمت « طی سال1389 » …..253
جدول 16-4 : کارهای عمرانی گروه بانوان نیکوکار در آسایشگاه خیریه کهریزک……………………………………………258
جدول جدول1-5 : جنسیت پاسخ دهندگان……………………………………………………………………………………………………..270
جدول2-5 : سن پاسخ دهندگان………………………………………………………………………………………………………………………….271
جدول3-5 : میزان تحصیلات پاسخ دهندگان……………………………………………………………………………………………………..272
جدول4-5 : وضعیت تاهل پاسخ دهندگان………………………………………………………………………………………………………….273
جدول5-5 : پاسخ های مربوط به سوال 1…………………………………………………………………………………………………………..274
جدول6-5 : پاسخ‌های مربوط به سوال 2……………………………………………………………………………………………………………275
جدول7-5 : پاسخ‌های مربوط به سوال 3………………………………………………………………………………………………………….276
ج جدول8-5 : پاسخ‌های مربوط به سوال 4……………………………………………………………………………………………………..277
جدول9-5 :آزمون فرض اول ………………………………………………………………………………………………………………………….278
جدول10-5 : پاسخ‌های مربوط به سوال 7……………………………………………………………………………………………………….279
جدول11-5 : آزمون فرض اول …………………………………………………………………………………………………………………………280
جدول12-5 : پاسخ‌های مربوط به سوال9 ……………………………………………………………………………………………………….281
جدول13-5 : پاسخ‌های مربوط به سوال 10…………………………………………………………………………………………………….282
جدول14-5 : پاسخ‌های مربوط به سوال 11………………………………………………………………………………………………….283
جدول15-5 : پاسخ‌های مربوط به سوال12………………………………………………………………………………………………………284
جدول16-5 : پاسخ‌های مربوط به سوال 13………………………………………………………………………………………………………………………..285
فهرست نمودار ها
نمودار 1-1: مدل H.Leavitt (هویت سازمانی با همه اركان آن) ………23
نمودار 2-1: مؤلفه‌های پنجگانه سازمان‌های مردم نهاد .. 25
نمودار 3-1: ورودی‌ها و خروجی‌های سیستم مدیریت شهری .. 40
نمودار 4-1: اجزای تشكیل‌دهنده تعریف واحد برنامه‌ریزی محله 45
نمودار 1-2: اجرای توسعه با مؤلفه پایداری ……… 107
نمودار 2-2: توسعه پایدار و مؤلفه‌های 3 گانه آن به همراه ا جرای مرتبط با آن ………………………………………….. 115
نمودار 3-2: چارچوب شاخص‌های توسعه پایدار شهری (تفكیک شاخص‌های كاربردی در شهر) ………………………………………….. 116
نمودار 4-2: نظریه توسعه پایدار در مقیاس محلی…. ..122
نمودار1-5 : جنسیت پاسخ دهندگان دهندگان …………………………………………………………………………………270
نمودار2-5 : سن پاسخ دهندگان………………………………………………………………………………………………………………………271
نمودار3-5 : میزان تحصیلات پاسخ دهندگان…………………………………………………………………………………………………272
نمودار4-5 : وضعیت تاهل پاسخ دهندگان……………………………………………………………………………………………………..273
نمودار 5-5 : پاسخ‌های مربوط به سوال 1…………………………………………………………………………………………………………………………274
نمودار6-5 : پاسخ‌های مربوط به سوال2…………………………………………………………………………………………………………275
نمودار7-5 : پاسخ‌های مربوط به سوال 3………………………………………………………………………………………………………..276
نمودار8-5 : پاسخ‌های مربوط به سوال 4……………………………………………………………………………………………………….277
نمودار 10-5 : پاسخ‌های مربوط به سوال 7……………………………………………………………………………………………………279
نمودار12-5 : پاسخ‌های مربوط به سوال 9………………………………………………………………………………………………………281
نمودار13-5 : پاسخ‌های مربوط به سوال10……………………………………………………………………………………………………282
نمودار14-5 : پاسخ‌های مربوط به سوال 11………………………………………………………………………………………………….283
نمودار 15-5 : پاسخ‌های مربوط به سوال12 ………………………………………………………………………………………………….284
نمودار 16-5 : پاسخ‌های مربوط به سوال 13……………………………………………………………………………………..285
نمودار 17-5 : پاسخ های مربوط به سوال 14……………………………………………………………………………………286
نمودار 18-5 : پاسخ های مربوط به سوال 15 …………………………………………………………………………………..286
نمودار 19-5: پاسخ های مربوط به سوال 16 ……………………………………………………………………………………287
فهرست نقشه ها
نقشة شماره 1-3: محدودة شهر تهران …………….. 127
نقشه شماره 2-3: وضعیت توپوگرافی شهر تهران …….. 128
نقشه شماره 3-3: پراكندگی فعال‌ترین گسل‌های استان تهران و شهر تهران 129
نقشه شماره 4-3: سازمان فضایی و كالبد شهر تهران … 131
نقشه شماره 5-3: نقشه موقعیت منطقه 1 شهر تهران …. 133
نقشه شماره 6-3: نقشه نواحی 10 گانه منطقه 1 شهر تهران 133
نقشه شماره 7-3: نقشه كاربری اراضی منطقه 1 شهر تهران 135
نقشه شماره 8-3: نقشه محله دركه ………………. 141
نقشه شماره 9-3: نقشه محله زعفرانیه …………… 145
نقشه شماره 10-3: نقشه محله دربند …………….. 149
نقشه شماره 11-3: توزیع فضای بازار در محله تجریش .. 157
نقشه شماره 12-3: توزیع فضای اماكن مذهبی در محله تجریش 158
نقشه شماره 13-3: نقشه محله دارآباد …………… 160
نقشه شماره 14-3: نقشه محله سوهانك ……………. 166
نقشه شماره 15-3: نقشه محله اراج ……………… 175
نقشه شماره 16-3: نقشه محله ازگل (كاربری اراضی) … 182
نقشه شماره 17-3: نقشه محله گلابدره…………….. 190
نقشه شماره 18-3: نقشه محله نیاوران (كاربری اراضی) 197
نقشه شماره 19-3: نقشه محله باغ فردوس …………. 205
نقشه شماره 20-3: نقشه محله حصار بوعلی ………… 210
1-1 بیان مسئله :
بی شک رشد و توسعه شهرنشینی و افزایش بی سابقه جمعیت شهری در دهه های اخیر تأثیرات مهمی در شكل گیری وكاركردهای سازمان های ایمان محور( سام ) مانند همه تشکل ها و موسسات فرهنگی و اجتماعی که در امور اقتصادی-اجتماعی و فرهنگی شهرها، بویژه مدیریت و توسعه پایدار آنها نقش هایی ایفا می کنند، بطوری كه این روند، لزوم توجه و شناخت علمی اثرات توسعه ای این سازمان ها را دو چندان نموده است، برای مثال، نقش سازمان های ایمان محور درتوسعه اجتماعی- اقتصادی اجتماعات کوچک محلی درکانادا، استرالیا، مصر ،آمریکا
سازمان های ایمان محور، به سازمان،گروه ، برنامه یا پروژه ای اطلاق می شود که خدمات انسانی را به وسیله عامل ایمان تنیده شده با خدمات ارائه می دهد.عامل ایمان، بخش جدایی ناپذیرسازمان است که از طریق رهبران، نیروی کار و داوطلبان آن ابراز می گردد و به خدمات آن ها گره خورده است ( رهبر ،احسان؛ 1391: صص 90-87).سازمان های ایمان محور در محله هایی شکل پیدا می کنند که در آنها فعالیت ها و امور مختلف زندگی روزمره انسانی، از مذهب و اعتقادات دینی متأثر می شوند. دسته اول سازمان هایی هستند که اساس تشکیل آنها بر اساس ایمان است مثل کلیسا ها، مسجدها و دیگر مکان هایی که خدا را عبادت می کنند. دسته دوم سازمان هایی هستند که اساس تشکیل آنها ایمان نیست و هدف آنها کسب سود هم نیست، اما به سازمان های ایمانی وابسته اند مثل بنیاد ها و مؤسسه های خیریه و انجمن های حمایت از بانوان بی سرپرست. از یک طرف سازمان های ایمان محور به مفهوم عام خود، همواره زمینه ساز و تقویت كننده هویت،خاطره های معنوی و حس تعلق به مكان در شهرهای مختلف جهان می باشند. از طرف دیگر به دلیل گستردگی ابعاد و تغییر ماهیت مسائل شهری و پیچیدگی این مسائل، جامع نگری و توجه به ابعاد و جنبه های مختلف مسئله به منظور حل پایدار آنها (از جمله اثرات عملكردی اجتماعی-اقتصادی و زیست محیطی این نوع سازمان های محلی)را اجتناب ناپذیر ساخته است. پژوهش ها و مطالعات زیادی در دو دهه اخیر در مورد انواع آثار كاركردی این سازمان ها در محیط شهری، صورت گرفته که همه به نوعی سیاست گذاری برنامه ریزی و مدیریت شهری را از خردترین واحد یعنی محله در شهر هدف قرار داده اند (madanipour,2003 ). در عصر جهانی شدن که در آن اغلب جوامع بشری درحال دور شدن از معنویت و شخصی شدن دین و جدا کردن آن از زندگی روزمره انسانی است، سازمان های ایمان محور سعی دارند نقش هایی را در استخوانبندی و هویت بخشی به شهرها و حتی محلات ایفا کنند. سازمان های ایمان محور در طول تاریخ صرف نظر از کارکرد اصلی خود که همانا برگذاری مراسم آیینی بوده، کارکردهایی به طور مستقیم و غیرمستقیم برعهده داشته اند.
شهر تهران نیز با قرار گرفتن در مسیرتحولات شدید جمعیتی و شهر نشینی و به تبعیت از رویه ی حاکم بر نظام برنامه ریزی کشور، باید اصول مربوط به همخوانی این مراکز حیاتی با نیاز های جمعیتی شهر و حوزه نفوذ را روشن کرده و در جهت رفع نارسایی ها وکاستی های موجود، پیشنهاد و راهکار مناسب ارائه نماید. محله های منطقه 1 شهر تهران نیز از این مقوله جدا نیستند و حامل بناهای فرهنگی ، مذهبی و دینی می باشند. با این وصف این مسئله در ذهن ایجاد می شود که وجود این سازمان های ایمان محور در محله های منطقه 1 تهران چه نقشی درتاًمین و یا تعدیل نیاز های جمعیتی و دستیابی به اصول و معیارهای مدیریت و توسعه پایدار محله ای دارند؟ در این پایان نامه تلاش می گردد تا با یک بررسی، وضعیت كاركردی سازمان های ایمان محور را از نظر سنخیت با سازمان های محله محور و ایفای نقش آنها در تحقق برخی از شاخص های پایداری شهری، بویژه در نیاز های اساسی شهروندان و در نتیجه كمك به تحقق مدیریت پایدار محله ای مورد تحلیل قرار گیرد.
1-2 سؤالات تحقیق :
1 ) آیا سازمان های ایمان محور از حیث مفهومی و کارکردی با سازمان های محله محور قابل انطباق هستند؟
2) این سازمانها در شکل گیری و تقویت مدیریت و توسعه پایدار محله ای در محدوده مورد مطالعه (خصوصاً محلات منطقه 1 تهران) چه کارکردی می توانند داشته باشند؟
1-3 فرضیه های تحقیق :
در منطقه مطالعاتی ( خصوصاً محلات منطقه 1 تهران) ، سازمان های ایمان محور و محله محور، از حیث کارکردی قابل انطباق هستند.
مهمترین وجوه کارکردی این سازمانها در سطح مدیریت و توسعه محله، شناخت ،آگاهی ، تعلیم و توجه در زمینه های خدمات اجتماعی – آموزشی، زیست محیطی بویژه نیازهای اساسی ساکنان است.
1-4 اهداف تحقیق :
اهداف اساسی این رساله دستیابی به موارد زیر می باشد :
- شناخت کارکردها و نقش های سازمان های ایمان محور محله ای در کشورهای مختلف جهان در نحوه و تقویت مدیریت و توسعه پایدار محله ای.
- بررسی کارکردها و فعالیت های این سازمانها در کاهش بحران ها، فقر و مشکلات مردم در سطح محله های شهری.
- دستیابی به الگویی تلفیقی از این سازمانها برای تسهیل فعالیت های مدیریتی و جلب مشارکت های بیشتر مردم در سطح محلات شهری.
1-5 بهره وران تحقیق :
مدیریت شهری تهران ، مراکز برنامه ریزی شهر تهران ، دانشگا هها ، اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهر تهران ، مراکز و سازمان های ایمان محور و محله محور ( کلیسا ها ، مساجد ، معابد ، کنیسه ها ، تکیه ها ، شهرداری ها ، شوراهای شهری ، سراهای محلات ، سازمان های غیردولتی بین المللی، مؤسسات خیریه، متنفذین محلی ، هیئت های مؤسسان احزاب سیاسی در سطح محله و … ) بنابر اهداف فوق ، با آگاهی از نتایج این پایان نامه و برآورده نمودن نیاز های جمعیتی ، مدیریت و مشخص کردن این مراکز در جهت رفاه حال شهروندان ، بهره وران اصلی این طرح خواهند بود .
1-6 جنبه جدید بودن تحقیق
تا کنون طرح و پژوهشی در این زمینه، که اختصاصاً به نقش سازمان های ایمان محور محله ای در مدیریت و توسعه پایدار محله های شهر پرداخته باشد برای هیچیک از مناطق شهر تهران تهیه نشده است .
1-7 روش تحقیق
روش تحقیق در این رساله از نوع اکتشافی و با محتوا و ماهیت تحلیلی- توصیفی می باشد که در آن علاوه بر مطالعات کتابخانه ای (با بهره گرفتن از منابعی از قبیل کتاب، مقاله، پایان نامه، اطلاعات سازمان ها ، ادارات و … ) ، از بازدید میدانی(پیمایش) و تکمیل پرسشنامه به منظور گردآوری جدید ترین آمار و اطلاعات از مراکز وسازمان های ایمان محور و محله محور و ضرورت تحلیل های مرتبط با اهداف تحقیق استفاده خواهد شد . همچنین نوع تحقیق حاضر، کاربردی-توسعه ای می باشد.
مراحل انجام کار نیز در این رساله به صورت زیر می باشد :
طرح تحقیق رساله.
بررسی چارچوب نظری رساله.
بررسی ویژگیهای تاریخی، طبیعی، انسانی و کالبدی محلات منطقه 1 تهران.
بررسی اهمیت و انواع کارکردهای سازمان های ایمان محور محله ای در مدیریت و توسعه پایدار محله های شهر، بویژه در سطح محله های منطقه 1 شهر تهران.
آزمون فرضیه های پژوهش، نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات
1-8 تکنیک کار/ ابزار گردآوری اطلاعات :
پرسشنامه 2 ) مصاحبه 3 ) بازدید میدانی (پیمایش)
فرم در حال بارگذاری ...