دانشگاه علم و صنعت ایران
دانشکده ریاضی
مدلهای تحلیل پوششی داده ها با حضور داده های نامطلوب
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد
در رشته ریاضی کاربردی گرایش تحقیق در عملیات
استاد راهنما:
دکتر محمدرضا علیرضایی
شهریورماه 1392
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست
فصل 1- پیشنیازها 2
1-1- مفهوم بهرهوری.. 3
1-1-1- بهرهوری 3
1-1-2- کارایی.. 3
1-1-3- اثربخشی 4
1-2- کوتاه بر DEA.. 4
1-2-1- تابع تولید 4
1-2-2- مجموعه امکان تولید. 5
1-2-3- اصول موضوعه. 6
1-2-4- بازده به مقیاس(RTS) 8
1-2-5- مستقل از واحد. 9
1-2-6- ماهیت مدل.. 9
1-2-7- مستقل از انتقال.. 10
1-3- ویژگیهای تحلیل پوششی داده‌ها 11
1-4- تعریف شاخص مالمکوئیست… 12
1-4-1- تابع فاصله 13
جمعبندی 17
فصل 2- مباحث پایهای در داده های نامطلوب و ادبیات موضوعی… 19
1-2- مباحث و تعاریف اولیه. 20
2-1-1- ورودی های نامطلوب… 20
2-1-2- خروجی نامطلوب… 20
2-1-3- اصول وارد بر خروجیهای نامطلوب… 21
2-1-4- مجموعه امکان تولید PPS. 23
2-2- نحوه برخورد با خروجیهای نامطلوب… 27
2-3- پیشینه: 28
جمعبندی: 30
فصل 3- بررسی مدلهای DEA با داده های نامطلوب… 32
3-1- مدل غیرخطی فار 34
3-1-1- اندازه کارایی خروجی هذلولوی افزایشی.. 35
3-1-2- اندازه کارایی تولید هذلولوی افزایشی.. 36
3-1-3- اندازه کارایی تولید هذلولوی معمولی.. 37
3-1-4- ویژگیها مدل فار 39
3-1-5- تبدیل به مدل خطی.. 39
3-2- شاخص عددی مالمکوئیستلیونبرگ… 40
3-3- مدلهای شعاعی.. 43
3-3-1- مدل شعاعی بر حسب مدلهای پایهای.. 43
3-3-2- مدل شعاعی بر حسب انتقال داده ها 46
3-4- مدلهای بر حسب متغیرهای کمکی.. 49
3-5- مدلهای جهتی.. 51
3-6- مدل راسل.. 52
جمعبندی 56
فصل 4- مطالعه موردی و رتبه‌بندی شاخص سلامت کشورها 59
4-1- شاخص توسعه انسانى.. 61
4-1-1- ضرورت تغییر نگرش در HDI 61
4-2- سلامت: 62
4-2-1- سازمان جهانی بهداشت WHO.. 63
4-2-2- جامعه تحت بررسی.. 64
4-3- داده های مورد استفاده 64
4-3-1- امید به زندگی.. 64
4-3-2- شاخص مرتبط… 65
4-3-3- نیروی انسانی خدمات دهنده در حوزه سلامت… 69
4-4- تعریف ورودی و خروجیها 70
4-5- مدلهای استفاده‌شده 70
4-6- نتایج حاصل.. 70
جمعبندی 73
فصل 5- نتیجه گیری و مطالعات آتی… 75
جمعبندی 75
پیشنهاد‌ها برای مطالعه آتی.. 76
مراجع 78
منابع فارسی.. 78
منابع انگلیسی.. 78
نمادهای به کار رفته. 82
واژهنامه انگلیسی به فارسی… 83
واژهنامه فارسی به انگلیسی… 86
فهرست جداول
جدول 2‑1: داده. 26
جدول 2‑2: کارایی.. 27
جدول 2‑3: با دسترسی ضعیف… 26
جدول 2‑4: با دسترسی قوی.. 27
جدول 3‑1 مقادیر بهین مدلهای فار. 39
جدول 3‑2: نتایج حاصل از مدلهای بخش 3-3-2. 45
جدول 3‑3: نتایج حاصل از مدل شعاعی بر حسب انتقال. 48
جدول 3‑4: نتایج حاصل از مدل SBM… 51
جدول 3‑5: نتایج حاصل از مدل جهتی.. 52
جدول 3‑6: نتایج حاصل از مدل ERM… 54
جدول 4‑1: امید به زندگی در منطقه. 65
جدول 4‑2: داده‌های شاخص مرتبط.. 68
جدول 4‑3: داده های مربوط به نیروی انسانی خدمات دهنده. 69
جدول 4‑4: نتایج حاصل از اجرای مدلهای DEA.. 70
جدول 4‑5: نتایج بدست آمده از اجرای مدلها 71
جدول 4‑6: نتایج حاصل از دستهبندی.. 73
فهرست اشکال
شکل 1‑1: مجموعه امکان تولید. 5
شکل 1‑2: اشعه بیکران. 6
شکل 1‑3: اصل محدبی.. 6
شکل 1‑4: اصل دسترسی آزاد. 7
شکل 1‑5: مرز CCR.. 8
شکل 1‑6: تابع فاصله ورودیمحور. 14
شکل 1‑7: تابع فاصله خروجیمحور. 14
شکل 1‑8: شاخص مالمکوئیست… 17
شکل 2‑1: اصل دسترسیپذیر ضعیف… 22
شکل 2‑2: اصل دسترسیپذیر قوی.. 23
شکل 2‑3: مجموعه امکان تولید با اصل دسترسی قوی.. 24
شکل 2‑4: مجموعه امکان تولید با اصل دسترسی ضعیف… 25
شکل 2‑5: تفاوت دو اصل.. 25
شکل 3‑1: مجموعه امکان تولید با دو اصل دسترسیپذیر. 35
شکل 3‑2: نمودار تغییرات خروجی مطلوب به نامطلوب با بهره گرفتن از مدل غیرخطی فار. 37
شکل 3‑3: مجموعه امکان تولید ساخته شده با مدل شعاعی سیفورد. 47
فصل اول
پیشنیازها
فصل 1- پیشنیازها
بشر از ابتدا به دنبال سود بیشتر در کارهایش بوده و لذا هیچگاه به دنبال کم کردن ورودی عملیات خود نبوده است، ولی در گذر زمان سازمانهای مختلف کارهای مشابه هم انجام میدادند، در نتیجه سازمانها برای سودآوری بیشتر و ایجاد رفاه در جامعه و همچنین باقی ماندن در فضای رقابت به دنبال کم کردن ورودی و افزایش خروجیها بودند، با گذشت زمان روشهای اندازه‌گیری بهرهوری به وجود آمد. در روشهای اولیه با بهره گرفتن از نسبت خروجیها بر روی ورودی ها میزان کارایی و بهرهوری را اندازه گیری می‌کردند (کوپر و همکاران، 2007)، اما در این نوع روشها شاخص های عددی از قبل برای هر ورودی و خروجی در نظر گرفته‌شده و با بهره گرفتن از شاخص های عددی و روشهای رگرسیون آماری به محاسبه کارایی و بهرهوری میپرداختند. در ادامه این پیشرفتها روشهای جدیدی برای محاسبه دو شاخص کارایی و بهرهوری ابداع شد که یکی از این روشها، روشهای تحلیل پوششی داده ها (DEA)[1] میباشد. فارل در سال 1957 در نظریهای برای اولین بار با بهره گرفتن از داده ها روش ناپارامتریک تحلیل پوششی داده ها را مطرح کرد، (فارل، 1957) تحلیل پوششی داده ها با بهره گرفتن از اطلاعات واحد تحت بررسی (DMU)[2] و مدلهای ریاضی به محاسبه شاخص های عددی می پردازد، سپس با بهره گرفتن از همان شاخص های بدست آمده دو شاخص کارایی و بهرهوری را محاسبه مینماید و با توجه به ارزیابی امکان برنامه ریزی را برای ما فراهم مینماید. در مدلهای DEA هدف کاهش ورودی و افزایش خروجی و در نتیجه افزایش کارایی[3] میباشد.
1-1- مفهوم بهرهوری[4]
1-1-1- بهرهوری
واژه بهرهوری به معنی باروری و سودمندی و استعداد تولیدی میباشد. اولین بار این واژه در مقالهای از كِس‌نی[5] در سال 1766 استفاده شده است و در سال 1833 میلادی فردی به نام لیتره[6] بهرهوری را قدرت تولید تعریف كرد(آذری، 1391ه.ش).
به عبارتی، بهرهوری یعنی: قدرت تولیدی و باروری و مولد بودن (آذری، 1391ه.ش).
در اوایل قرن بیستم، بهرهوری را نسبت خروجی به یکی از عوامل تولید تعریف نمودند که این تعریف ساختار کاربردیتری نسبت به تعاریف موجود داشت، در سال 1900 فردی به نام ارلی بهرهوری را ارتباط بین بازده و وسایل بكار رفته ،برای تولید این بازده عنوان كرد. همچنین در 1950 سازمان همكاری اقتصادی اروپایی (OEEC)[7] تعریف كاملتری از بهرهوری به این شرح ارائه داد و بهرهوری را خارج قسمت بازده، به یكی از عوامل تولید دانست. بدین ترتیب با توجه به این كه بازده سازمان در ارتباط با سرمایه، سرمایه‌گذاری یا مواد خام و غیره مورد بررسی قرار گیرد؛ می‌توان از بهرهوری سرمایه، بهرهوری سرمایه‌گذاری، بهرهوری مواد خام و … استفاده نمود (آذری، 1391ه.ش).
1-1-2- کارایی
از دیدگاه صنعتی، نسبت بازده واقعی به دست آمده به بازدهی استاندارد و تعیین شده (مورد انتظار) كارایی یا راندمان است؛ در واقع نسبت مقدار كاری كه انجام می‌شود، به مقدار كاری كه باید انجام شود را کارایی و راندمان می نامند. دیدگاه تحلیل پوششی داده ها در مورد کارایی متفاوت است؛ در دیدگاه تحلیل پوششی داده ها کارایی یعنی نسبت خروجیها، به ورودی های واحد تحت بررسی. (رضائیان، 1383 ه.ش و مهرگان، 1388ه.ش و کوپر و همکاران، 2007).
1-1-3- اثربخشی[8]
اثر بخشی به معنی درجه و میزان نیل به اهداف تعیین شده است. به بیان دیگر، اثر بخشی نشان می‌دهد با وجود تلاشهای انجام شده چه میزان از نتایج مورد نظر، حاصل شده است (رضائیان، 1383 ه.ش و مهرگان، 1388ه.ش).
در نهایت، می‌توان اینگونه تعریف کرد که، بهرهوری برابر است با اثر بخشی به همراه كارایی یا اجرای كارهای درست به همراه اجرای درست كارها. برای مثال فرض کنید شما صاحب یک کارخانه تولید لوازم خانگی هستید، در یک دوره از زمان شما با کارایی حداکثری یعنی با بازده یک، ماشین لباس‌شویی تولید میکنید این در حالی است که بازار نیاز به ماشین لباس‌شویی ندارد، در نتیجه شاید شما کارا عمل کرده باشید ولی اثربخشی را با خود به همراه نخواهید داشت، لذا بهرهوری کارخانه شما نمی تواند حداکثر شود، حال ممکن است شما در یک دوره زمانی با کارایی پایین ولی با توجه به نیاز جامه تولید داشته باشید در این صورت باز به خاطر کارایی کم، شما به حداکثر بهرهوری نخواهید رسید لذا زمانی به بهرهوری حداکثر خواهید رسید که هم کارا و هم اثربخش باشید (رضائیان، 1383 ه.ش و مهرگان، 1388ه.ش).
1-2- کوتاه بر DEA
همان طور که قبلاً اشاره شد DEA، علمیست که بر اساس مدلهای ریاضی، به ارزیابی کارایی سازمانها، کارخانهها، سازمانهای مالی و… می پردازد. لذا با توجه به اینکه هر علمی برای خود تعاریف، اصول و زیر ساختارهایی به همراه دارد، در این بخش کوتاه برای آگاهی هرچه بیشتر خواننده از تحلیل پوششی داده ها ارائه شده است (کوپر و همکاران، 2007).
[1] – Data Envelopment Analysis
[2] – Decision Making Unit
[3] – Efficiency
[4] – Productivity
[5] – Quesnay
[6] – Littre
[7] – Organization for European Economic Cooperation
[8] – Effectiveness
فرم در حال بارگذاری ...
