وبلاگ

امروزه مشتریان انتظارات زیادی از بانک­ها برای ارائه خدمات متنوع دارند. آنها سطوح جدیدی از آسایش و انعطاف­پذیری همراه با قدرت و سهولت استفاده از محصولات و خدمات مدیرت مالی را خواستار هستند که بانکداری سنتی قادر به ارائه این خدمات در این سطح نمی ­باشد(تن و تئو[1]،2000) . بانکداری الکترونیکی در مقایسه با بانکداری سنتی انتخاب­های زیادی را برای استفاده از خدمات بانک در اختیار مشتری قرار داده و در کل می­توان گفت دامنه انتخاب مشتریان در بانکداری الکترونیکی زیاد شده است.

 

گسترش روزافزون استفاده از اینترنت و نوآوری­های مالی بسیار در بانکداری الکترونیکی، توجه محققان را به بانکداری اینترنتی جلب نموده است. بانکداری اینترنتی در سال­های اخیر به عنوان روشی برای حفظ وفاداری مشتریان و افزایش سهم بازار اوج پیدا کرده است. در گذشته به طور مرسوم اکثر تحقیقات در زمینه بانکداری اینترنتی معطوف به توسعه تکنولوژیکی بوده لیکن در حال حاضر توجه صاحب­نظران به سمت انجام تحقیقات در خصوص رفتار و نظرات کاربران مایل گشته است. گرچه میلیون­ها دلار صرف ساخت و پردازش سیستم­های بانکداری اینترنتی شده؛ گزارش­های موجود نشان­دهنده این واقعیت هستند که کاربران بالقوه علی­رغم دسترسی به این امکانات، تمایل به استفاده از این سیستم­ها ندارند(وانگ[2]، 2003).

 

این موضوع لزوم انجام تحقیقات جدید را برای شناسایی عوامل مؤثر بر پذیرش بانکداری اینترنتی از سوی کاربران را نشان می­دهد. از نظر موضوعی این  موضوع در مباحث اقتصادی در بحث اقتصا خرد در زمینه رفتار مصرف کننده قرار می­گیرد، همانطور که در مباحث رفتار مصرف کننده بحث می­ شود که رفتار مصرف کننده تحت تاثیر عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی و شخصیتی قرار دارد به طور مثال مقدار تقاضای یک مصرف کننده از یک کالا تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله قیمت خود کالا، قیمت سایر کالاها، درآمد، سلیقه، تبلیغات و ….. قرار دارد، تقاضای خدمات بانکداری اینترنتی نیز به عنوان یک خدمت تحت تاثیر عوامل مختلف اقتصادی و اجتماعی و رفتاری قرار دارد که این عوامل در تئوری­های پذیرش تکنولوژی بحث می­شوند و در هر تئوری برخی عوامل موثر بر تقاضای مصرف کنندگان از یک تکنولوژی جدید بررسی می­ شود مثلا بر اساس مدل پذیرش و استفاده از تکنولوژی، متغیرهای احساس کاربر نسبت به سهولت کاربری و سودمندی عوامل اصلی در پذیرش و استفاده از تکنولوژی اطلاعات هستند و تقاضای آن تحت تاثیر این دو عامل قرار دارد، و یا در مدل پیکاراینن تقاضای بانکداری اینترنتی تحت تاثیر شش عامل احساس کاربردی بودن، احساس سهولت کاربری، احساس لذت بخش بودن، آشنایی با بانکداری اینترنتی، امنیت و کیفیت ارتباط اینترنتی قرار دارد ولی به نظر می­رسد این نظریات نمی ­تواند به طور کامل رفتار کاربران و تقاضای کاربران نسبت به فناوری­های جدید و رو به گسترش در حوزه تکنولوژی اطلاعات بانکداری اینترنتی را توضیح دهد در این تحقیق سعی شده با تلفیقی از مدل­های مختلفی است که در فصل بعد به صورت روشن­تر توضیح داده می­ شود.

 

1-2تعریف موضوع و بیان مسئله

 

در سال­های اخیر فناوری اطلاعات اثرات قابل توجهی در صنعت بانکداری داشته است، که این امر در نحوه ارائه  خدمات جدید به مشتریان مؤثر بوده است. ارائه خدمات از طریق فناوری­هایی مثل اینترنت، رایانه­های شخصی و بانکداری تلفنی به بسیاری از مؤسسات مالی اجازه می­دهد تا خدمات گوناگونی را در اختیار مشتریان قرار داده و ضمن کاستن از هزینه­ های سربار بانک­ها، از هزینه­ های وارده بر مشتریان نیز بکاهند. بسیاری از بانک­ها سعی دارند توجه مشتریان را به این نکته جلب کنند که با بهره گرفتن از بانکداری اینترنتی، آنها می­توانند از نرخ­های بهتر در سپرده و وام­هایشان بهره­مند شوند. دسترسی بهتر به اطلاعات، سرعت انتقال پول، احساس کنترل کامل بر حساب­ها، کارایی و سهولت آن­ها، از خصوصیات خوشایند بانکداری اینترنتی برای مشتریان است( برانو[3]،2003؛ پلاسیک[4]،2009).

 

در طی سال­های اخیر رشد پذیرش خدمات بانکداری روی خط بسیار سریع بوده و در برخی کشورهای غربی مانند فنلاند بیش از 50 درصد مشتریان بانک­ها از خدمات بانکداری اینترنتی استفاده می­ کنند. از طرفی دیگر شواهدی وجود دارد که نشان می­دهد نسبتی از مشتریان تازه کار که برای اولین بار از خدمات بانکداری اینترنتی استفاده نموده ­اند، در ادامه به عنوان مشتریان فعال و دائمی از این کانال خدماتی استفاده نمی­ کنند. از این رو شناسایی عوامل مؤثر بر تصمیم و رفتار مصرف­ کنندگان، مورد توجه محققان قرار گرفته است و الگوهایی جدید برای تبیین عوامل مؤثر بر پذیرش خدمات یا تکنولوژی جدید ارائه شده است.

 

مدل پذیرش تکنولوژی[5] (دیویس[6]،1989) یکی از روش­هایی است که جهت بررسی عوامل مؤثر بر تمایل رفتاری افراد نسبت به پذیرش و استفاده از یک تکنولوژی جدید مورد استفاده قرار می­گیرد. مدل پذیرش تکنولوژی در اصل شامل توضیح و ارتباط بین عوامل درک از سهولت کاربری[7]، درک از کاربردی بودن[8]، نگرش نسبت به استفاده[9]، تمایلات رفتاری نسبت به استفاده[10]، و استفاده واقعی می­باشد. درک مشتری از کاربردی بودن و سهولت کاربری دو عامل تعیین کننده و اصلی در استفاده واقعی از سیستم و تمایل رفتاری نسبت به استفاده از آن می­باشند (وو و وانگ[11]، 2007). در واقع این دو درک و برداشت، پیش ­بینی کننده­ های نگرش نسبت به استفاده و پذیرش تکنولوژی هستند(ماتیسون[12] و همکاران، 2001).

 

گرچه مدل پذیرش تکنولوژی برای تکنولوژی­های متعددی قابل استفاده است اما این مدل به دلیل ناتوانی در فراهم نمودن اطلاعات کافی در مورد عقاید مشتریان در مورد تکنولوژی­های جدید مورد نقد واقع شده است(مون و کیم[13]، 2001). بنابراین ساختار این مدل باید با به کارگیری عوامل دیگر توسعه یابد.

 

در این تحقیق تلاش شده است با بهبود و بومی­سازی این مدل اثر عوامل دیگری از قبیل تبلیغات، هزینه، آشنایی با بانکداری اینترنتی، امنیت اطلاعات خصوصی و صرفه جویی در زمان و وجود زیرساخت­های مناسب را بر روی تمایل مشتریان نسبت به استفاده و پذیرش بانکداری اینترنتی در بانک تجارت مورد بررسی قرار گیرد. مدل تحقیق حاضر برگرفته از تحقیقات دیویس[14] (1996) و پیکارایتن(2004) و محمدی وکارخانه (1391) می باشد به طوری که تأثیر متغیرهای هزینه استفاده از اینترنت و صرفه جویی در زمان و کاربرد آسان از تحقیق دیویس و متغیرهای امنیت اطلاعات خصوصی و وجود زیرساخت­های مناسب وآگاهی نسبت به بانکداری اینترنتی از تحقیق پیکارایتن و متغیر تبلیغات از تحقیق محمدی وکارخانه گرفته شده است.  این مدل در شکل زیر نشان داده شده است:

 

-3 ضرورت و اهمیت:

 

 

 

با گسترش تجارت جهانی و ورود رقبای خارجی به بازارهای مالی و پولی کشور، بانک­های ایرانی نیز نیازمند توسعه خدمات خود در جهت تغییرات فناورانه هستند. بانکداری اینترنتی در سال­های اخیر در سطح بانک­های خصوصی و دولتی در حال گسترش می­باشد، ولی هنوز فرهنگ استفاده از این خدمات در کشور نهادینه نشده است و برخی افراد هنوز برای انجام مبادلات ساده به بانک­ها مراجعه می­ کنند، از طرفی بانک­ها برای رقابت وگسترش خدمات الکترونیکی و جذب مشتریان بیشتر نیاز به پذیرش این خدمات دارند. مطالعات و پژوهش بر روی استفاده از بانکداری اینترنتی و درک عقاید مشتری در مورد استفاده از بانکداری اینترنتی نشان می­دهد که چگونه این عقاید و طرز تفکرها بر رفتار مشتری در مورد استفاده از بانکداری اینترنتی تأثیر می­گذارد و از طرفی شناسایی عناصر مؤثر بر استفاده از بانکداری اینترنتی توسط مشتریان به مدیران بانک­ها کمک می­ کند، تا با بهبود ارائه خدمات و عملیات بانکی، فضای (بازار) ارائه خدمات بانکی را توسعه دهند و پاسخگوی نیازهای مشتریان باشند و از طرفی، با کاهش هزینه­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ها در جهت کسب منافع بیشتر حرکت نمایند و راهبردهای بازاریابی خود را برای ارتقای اشکال جدید سامانه­­های بانکداری الکترونیکی به کار گیرند.

 

1-4 اهداف تحقیق:

 

هدف از این پژوهش شناسایی عوامل مؤثر بر پذیرش بانکداری اینترنتی توسط مشتریان و ارائه راهکارهای گوناگونی است، که می ­تواند راهگشای مدیریت بانک­ها در ارائه و گسترش هرچه بیشتر خدمات بانکداری الکترونیکی و به خصوص  بانکداری اینترنتی باشد. از منظر بازاریابی، شناسایی بازار هدف و دستیابی هرچه سریع­تر و آسان­تر و دقیق­تر به مشتریان هدف، از اولویت­های برنامه ­ریزی مدیران بازاریابی مؤسسات است. یافته­ های این پژوهش در بخش توصیفی می ­تواند به مدیران بانک­ها در شناسایی بازار هدف و تدوین راهبرد مناسب در این خصوص یاری رساند. از سوی دیگر نتایج تحقیق می ­تواند مدیران را در شناسایی موانع گسترش بانکداری اینترنتی و ارائه راه حل برای برطرف کردن موانع کمک رساند. از طرفی این تحقیق برای طراحان خدمات بانکداری اینترنتی، جهت ارائه خدمات بهتر و سازگارتر برای استفاده مشتریان و استقبال بیشتر آنان از این خدمات قابل استفاده می­باشد.

 

1-5 قلمرو تحقیق:

 

1-5-1 قلمرو موضوعی:

 

این تحقیق از نظر موضوعی به بانکداری اینترنتی و بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش آن خواهد پرداخت.

 

1-5-2 قلمرو مکانی:

 

این تحقیق در سطح شعب بانک تجارت در استان یزد انجام خواهد شد.

 

1-5-3قلمرو زمانی:

 

این تحقیق به مدت پنج ماه(دی ماه  1393تا اردیبهشت 1394) انجام خواهد شد.

 

1-6 متغیرها:

 

1-6-1متغیرهای مستقل:

 

متغیرهای مستقل در این پژوهش عبارتند از: استفاده آسان، هزینه استفاده از اینترنت، تبلیغات، امنیت اطلاعات خصوصی، وجود زیرساخت­های مناسب، آگاهی نسبت به بانکداری اینترنتی و صرفه جویی در زمان.

 

1-6-2 متغیر وابسته:

 

در این تحقیق متغیر وابسته پذیرش بانکداری اینترنتی می­باشد.

 

1-7 سؤالات تحقیق:

 

1-7-1 سؤال اصلی:

 

1-عناصر مؤثر بر پذیرش و استفاده مشتریان از بانکداری اینترنتی چیست؟

 

1-7-2 سوالات فرعی:

 

1- آیا استفاده آسان بر پذیرش بانکداری اینترنتی تأثیر معناداری دارد؟

 

2- آیا هزینه استفاده از اینترنت بر پذیرش بانکداری اینترنتی تأثیر معناداری دارد؟

 

3- آیا تبلیغات بر پذیرش بانکداری اینترنتی تأثیر معناداری دارد؟

 

4 – آیا امنیت اطلاعات خصوصی بر پذیرش بانکداری اینترنتی تأثیر معناداری دارد؟

 

5-  آیا وجود زیرساخت های مناسب بر پذیرش بانکداری اینترنتی تأثیر معناداری دارد؟

 

6-  آیا آگاهی از بانکداری اینترنتی بر پذیرش بانکداری اینترنتی تأثیر معناداری دارد؟

 

7- آیا صرفه جویی در زمان بر پذیرش بانکداری اینترنتی تأثیر معناداری دارد؟

 

1-8 فرضیه ­های تحقیق:

 

1- استفاده آسان تأثیر معناداری بر پذیرش بانکداری اینترنتی دارد.

 

2-  هزینه­ استفاده از اینترنت تاثیر معناداری بر پذیرش بانکداری اینترنتی دارد.

 

3- تبلیغات تأثیر معناداری بر پذیرش بانکداری اینترنتی دارد.

 

4- امنیت اطلاعات خصوصی تأثیر معناداری بر پذیرش بانکداری اینترنتی دارد.

 

5- وجود زیرساخت های مناسب تأثیر معناداری بر پذیرش بانکداری اینترنتی دارد.

 

6- آگاهی از بانکداری اینترنتی تأثیر معناداری بر پذیرش بانکداری اینترنتی دارد.

 

7-  صرفه جویی در زمان اینترنتی تأثیر معناداری بر پذیرش بانکداری اینترنتی دارد.

 

1- 9 نوع روش تحقیق:

 

این تحقیق از نظر روش، توصیفی کاربردی بوده و به صورت پیمایشی میدانی در بانک تجارت انجام می­ شود.

 

1-10روش گردآوری اطلاعات:

 

1-10-1مطالعات کتابخانه­ای:

 

شامل کتب، مقالات ،مجلات، گزارشات تحقیقی، مدارک و اسناد موجود و استفاده از اینترنت می­باشد.

 

1-10-2 پرسشنامه:

 

که بر اساس مطالعات انجام شده و با کمک اساتید و کارشناسان بانکی تهیه خواهد شد.

 

1-11جامعه آماری، روش نمونه گیری و حجم نمونه:

 

در این پژوهش جامعه آماری شامل کلیه مشتریان بانک تجارت در استان یزد که دارای رمز عبور اینترنتی هستند می­ شود. از آنجا که جامعه آماری این پژوهش یعنی مشتریان بانکی، جامعه­ای نامحدود هستند و دسترسی به تعداد آنها غیر ممکن است لذا در این تحقیق از فرمول نمونه گیری جامعه نامحدود برای نمونه گیری استفاده شده است و از شیوه نمونه گیری قضاوتی استفاده شده است. حجم نمونه از فرمول کوکران به صورت زیر به دست می­آید(آذر، مومنی1381)

امروزه بخش عمده ای از فعالیت های  واحدهای تجاری را بخش بازاریابی وفروش به عهده گرفته اند وتولید كنندگان پیشرو سعی می‌نمایند كه از طریق ارضاء كردن عوامل پر‌اهمیت برای مشتریان به بهترین نحوه ممكن سود‌آوری خود را افزایش دهند. این نكته كلیدی‌ترین عامل  موفقیت آنها و بر پایه استراتژی وفاداری وماندگاری مشتری است. بعضی سازمانها به ارزشهای شخصی افراد توجه كمتری دارند.این تحقیق با هدف بررسی رابطه سازگاری ارزشی نامهای تجاری(برند ) بامولفه های  نگرشی تعهد عاطفی، وفاداری، رضایتمندی واعتماد از دیدگاه مصرف كنندگان (در فروشگاه های لوازم خانگی اسنوا )   شهرستان اهوازانجام گرفته است.این پژوهش یک مطالعه توصیفی و میدانی است،جامعه آماری شامل كلیه مشتریان فروشگاه های لوازم خانگی اسنوا شهرستان اهواز می باشد. وبرای تعیین نمونه ازنمونه گیری تصادفی ساده استفاده شده است وحجم نمونه 380 نفر تعیین شده است.روش‌ گردآوری داده ها میدانی و ابزار اندازه‌گیری پرسشنامه

 می‌باشد.روایی آن با روش‌ محتوائی،سازه و صوری درحد قابل قبول تائید گردید ه است و پایایی اندازه‌گیری،از طریق فرمول‌ ضریب آلفای کرونباخ(914/0)تائید شده است.برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه استاندارد شده استفاده شده است ،برای  تجزیه وتحلیل اطلاعات، ابتدا به بررسی قابل قبول بودن مدل نظری از طریق نرم افزار لیزرل پرداخته شده است وسپس تجزیه وتحلیل داده ها به كمك ضریب مسیر وآزمون تی مشخص شده است،نتایج نشان می دهد كه مدل برای جامعه آماری قابل استفاده وبرازش مدل قابل قبول می باشد،نتایج تجزیه وتحلیل داده ها نشان می دهد. میان سازگاری ارزشی ورضایتمندی مصرف کنندگان رابطه معنی داری وجوددارد.میان سازگاری ارزشی واعتمادمصرف کنندگان رابطه معنی داری وجوددارد.میان سازگاری ارزشی وتعهدعاطفی مصرف کنندگان رابطه معنی داری وجوددارد.میان سازگاری ارزشی و وفاداری مصرف کنندگان رابطه معنی داری وجودندارد.میان رضایتمندی واعتماد مصرف کنندگان رابطه معنی داری وجوددارد.میان اعتمادوتعهد عاطفی مصرف کنندگان رابطه معنی داری وجودندارد.میان تعهد عاطفی ووفاداری مصرف کنندگان رابطه معنی داری وجوددارد. میان رضایتمندی و وفاداری مصرف کنندگان رابطه معنی داری وجودندارد.میان اعتماد و وفاداری مصرف کنندگان رابطه معنی داری وجودندارد .میان رضایتمندی وتعهد عاطفی مصرف کنندگان رابطه معنی داری وجودندارد.

 

 

 

 

در عصر کنونی تحولات شگرف دانش مدیریت وجود نظام ارزشیابی را اجتناب ناپذیر نموده است، بگونه ای که فقدان نظام ارزیابی در ابعاد مختلف سازمان اعم از ارزیابی در استفاده از منابع و امکانات، کارکنان، اهداف و استراتژی ها را به عنوان یکی از علائم بیماری­های سازمان قلمداد می­نماید. نظام ارزشیابی مناسب می ­تواند سازمان را از وضعیت جنبه­ های مختلف کاری خود آگاه سازد و برنامه ­ریزی­های آتی را برای مدیران سازمان آسان­تر و با نگرش بیشتر به وضعیت سازمان هدف ریزی نماید.

 

همواره در طراحی یک سیستم ارزیابی عملکرد[1] می بایست به این نکته توجه داشت که، سیستم ارزیابی عملکرد وقتی مناسب است که متوازن بوده و ابعاد مختلف را در فرایند های سازمان پوشش دهد. از این رو سیستم ارزیابی عملکرد مناسب می بایست علاوه بر شاخص های مالی شاخص های غیر مالی را نیز در بر بگیرد. در این حالت است که دید مناسبی از عملکرد سازمان و در پی آن عملکرد زنجیره تامین به دست خواهد آمد.

 

ابزارهای مختلفی در ابعاد مختلف ارزیابی عملکرد در مطالعات گذشته به کار برده شده­است. اکثر ابزارها به مدیران سازمان­ها این امکان را می­ دهند تا شاخص ­های مناسب را جهت اندازه ­گیری در پیکره سازمان خود جاری سازند. اما نگاه به آینده و برنامه ­ریزی استراتژیک یکی از الزاماتیست که در پی یک سیستم ارزیابی عملکرد قرار دارد.

 

در این فصل به معرفی کلی موضوع و دلایل انتخاب آن می­پردازیم. پس از مشخص شدن اهمیت موضوع، روش و متدولوژی تحقیق و کاربران این پایان نامه بیان می­ شود.

 

 

 

1-2- معرفی موضوع پایان نامه

 

این پایان نامه با عنوان “طراحی یک سیستم مدیریت عملکرد با بهره گرفتن از کارت امتیازدهی متوازن و تئوری بازی های تکاملی”  به منظور تعیین بهترین ترکیب استراتژی یک سازمان در راستای بهبود عملکرد خود در زنجیره تامین[2] انتخاب شده است. این استراتژی ها و شاخص های اندازه گیری در قالب 4 جنبه کارت امتیازی متوازن (BSC)[3] یعنی مالی[4]، مشتریان[5]، فرایند داخلی[6] و رشد و یادگیری[7] مورد بررسی قرار گرفته­اند. پس از بررسی زنجیره تامین مورد نظر و انتخاب بهترین گزینه­ های استراتژیک در هر یک از 4 جنبه مذکور به تعیین نوع رابطه علی و معلولی[8] بین هر یک از استراتژی­ های یک معیار BSC با استراتژی­ های معیار بعدی پرداخته شده است. در نهایت با بهره گرفتن از تئوری بازی های مشارکتی[9] و تئوری بازی های تکاملی[10] به بهترین ترکیب استراتژی دست خواهیم یافت. مطالعات میدانی مربوطه در این پایان نامه با بهره گرفتن از اطلاعات یک کارخانه بزرگ تولیدی صنایع غذایی انجام و این روش در آن کارخانه پیاده سازی شده است.

 

1-3- هدف از انتخاب موضوع

 

یکی از مباحثی که می ­تواند نقش بسزایی در موفقیت یک سازمان داشته باشد درک درست از عملکرد و در پی آن برنامه ­ریزی مناسب برای آینده آن سازمان می­باشد. ارزیابی و مدیریت عملکرد علاوه بر روشن ساختن وضعیت موجود یک سازمان می ­تواند برنامه استراتژیک آن سازمان برای آینده سازمان را نیز مشخص نماید.

 

با توجه به پویایی زنجیره تامین و افزایش روزافزون رقبا، سازمان­ها بیش از پیش به دنبال یک سیستم ارزیابی عملکرد اثربخش می­باشند. برنامه استراتژیکی که تمام جوانب را در نظر گرفته و به صورت پویا تدوین شده باشد می ­تواند راهگشای سازمان­ها در بهبود عملکرد هرچه بیشترشان در زنجیره تامین باشد.

 

در عصر کنونی تحولات شگرف دانش مدیریت وجود نظام ارزشیابی را اجتناب ناپذیر نموده است، بگونه ای که فقدان نظام ارزیابی در ابعاد مختلف سازمان اعم از ارزیابی در استفاده از منابع و امکانات، کارکنان، اهداف و استراتژی ها را به عنوان یکی از علائم بیماری­های سازمان قلمداد می­نماید.

 

تمامی نکات ذکر شده در فوق باعث انتخاب مبحث ارزیابی عملکرد با بهره گرفتن از کارت امتیازی متوازن گردید. همچنین به جهت پویایی اطلاعات و تضاد بین افراد در رابطه با تصمیم گیری در رابطه با اهداف سازمان و زنجیره تامین، تئوری بازی­ها جهت تحلیل مورد استفاده قرار گرفته است.

 

 

 

1-4- مروری کلی بر ادبیات موضوع

 

ارزیابی و مدیریت عملکرد یکی از مفاهیم شناخته شده در بین پژوهشگران و محققان می­باشد. کاربرد کارت امتیازی متوازن در بین ابزارهای گوناگون ارزیابی عملکرد نیز در بین مطالعات بسیار به چشم می­خورد. در این میان مطالعات چندانی در رابطه با بهره گرفتن از تئوری بازی­ها در مبحث ارزیابی عملکرد به چشم نمی­خورد. در این بخش کلیاتی از مطالعات انجام گرفته در رابطه با ارزیابی عملکرد و ابزارهای مختلف آن خدمتتان ارائه می­ شود.

 

از ابتدایی ترین مطالعات صورت گرفته در حوزه ارزیابی عملکرد مدل سینک وتاتل[11] (1989) می باشد، که در این مدل عملکرد یک سازمان ناشی از روابط پیچیده بین هفت شاخص عملکردی اثربخشی، کارایی، کیفیت، بهره وری، کیفیت زندگی کاری، نوآوری و سودآوری است.

 

کیگان[12] در سال 1989 ماتریس ارزیابی عملکرد را معرفی نمود. نقطه قوت این مدل آن است که جنبه های مختلف عملکرد سازمان، شامل جنبه های مالی و غیر مالی و جنبه های داخلی و خارجی به صورت یکپارچه مورد توجه قرار می گیرد. اما این مدل به خوبی روابط بین جنبه های مختلف عملکرد سازمانی را نشان نمی دهد.

 

چارچوب «نتایج و تعیین کننده ها» در سال 1991 توسط فیتزگرالد و همکارانش[13] معرفی شد که مشکل ماتریس عملکرد را بر طرف می کند. این چارچوب بر این فرض استوار است که در هر سازمانی دو نوع شاخص عملکرد پایه وجود دارد. شاخص هایی که به نتایج مربوط می شوند و آنهایی که بر تعیین کننده های نتایج تمرکز دارند.

 

در سال 1991 مدل دیگری به نام مدل هرم عملکرد توسط لینچ کراس معرفی شد، که چگونگی ایجاد این رابطه را نشان می دهد. هدف هرم عملکرد ایجاد ارتباط بین استراتژی سازمان و عملیات آن است.

 

یکی از چارچوب های مطرح ارزیابی عملکرد، مدل تعالی سازمان (EFQM)[14] (1992) است که شامل عواملی است که به دو گروه اصلی «توانمندسازها» و «نتایج» تقسیم می شود.

 

 

نیلی و همکارانش[15] در سال 1995 مرور بسیار خوبی در زمینه ارزیابی عملکرد ارائه داده اند و تحقیقات بسیاری به آن ارجاع شده است؛ از جمله ملاحظات کلیدی مدنظر در این مطالعات به شرح زیر است:

 

• فاکتور های موثر در پیاده سازی موفقیت آمیز سیستم های ارزیابی عملکرد چیست؟

 

• فاکتورهای شکل دهنده ارزیابی سیستم های اندازه گیری عملکرد کدامند؟

 

• نحوه حمایت و پشتیبانی از سیستم های ارزیابی عملکرد در هر زمان به گونه ای که با محیط های پویا و استراتژی های متغیر مطابق باشد، چگونه است؟

یکی از مشهورترین و شناخته شده ترین مدل های سیستم اندازه گیری عملکرد، که در این پایان نامه نیز از آن استفاده شده است، مدل کارت امتیازدهی متوازن می باشد که در سال 1992 توسط کاپلان و نورتن[16] مطرح و سپس گسترش و بهبود یافت. این مدل پیشنهاد می کند که برای اندازه گیری عملکرد هر سازمانی از یک سری شاخص های متوازن در چهار بعد سازمان استفاده شود که عبارتند از مالی، مشتریان، فرایند داخلی و رشد و یادگیری.

 

مدل SCOR[17] (2005) یک مدل مرجع فرایندی است که توسط انجمن زنجیره تامین (SCC)[18] برای مدیریت و ارزیابی پیکره زنجیره تامین توسعه یافته است. این مدل برنامه های عملیاتی و شاخص های فراوانی را جهت برآوردن اهداف استراتژیک سازمان در اختیار مدیران قرار می دهد. پنج فرایند اصلی این مدل عبارتند از: برنامه ریزی، منابع، تولید، تحویل و بازگشت.

 

علاوه بر مطالعات و مدل های نام برده شده، مدل های دیگری نیز مطرح شده اند، که ازجمله آنان می توان به مدل های فرایند کسب و کار (1996)، مدوری و استیپل (2000)، تحلیل ذی نفعان 2001، مالکوم بالدریچ (1988)، اندازه گیری عملکرد یکپارچه (1997) و منشور عملکرد (2002) اشاره نمود. تمامی مدل های مذکور به بررسی و تبیین شاخص های عملکردی می پردازند و برای تحلیل شاخص ها می بایست از روش ها و تکنیک های تصمیم گیری بهره برد.

 

فرایند تحلیل مسیر[19] که در این پایان نامه از آن بهره گرفته شده است یک روش تحلیل چند متغیره می­باشد که برای بررسی یک مجموعه از روابط که به صورت شکل مدل علیتی خطی نمایش داده می­شوند، استفاده می­گردد. از کاربردهای این مفهوم در رابطه با ارزیابی عملکرد و تعین روابط علی و معلولی میان معیارهای کارت امتیازدهی متوازن می­توان به مطالعلت آقایان کانجی و سا[20] اشاره نمود. کانجی و سا درسال 2002 تحلیل مسیر را برای تحلیل کارت امتیازی کسب و کار ارائه شده توسط کانجی مورد استفاده قرار دادند. به علت اینکه آنها از داده ­های جزئی متقاطع استفاده کرده بودند، روش آنها قادر نیست تا روابط داخلی بین هر چارچوب موجود را تعیین کند. برنی و همکارانش[21]در سال 2009 روش چند متغیره تحلیل مسیر با داده ­های طولی را برای تحلیل عوامل سازمانی مورد استفاده قرار داده­اند. آنها در این رویکرد پس از شناسایی مؤلفه­ های مؤثر، ترسیمی از روابط علی و معلولی را مورد نظر قرار داده و سپس در قدم اول با بررسی همبستگی[22] میان عوامل، روابط را با فرض­های آماری تحت آزمون t دوطرفه مورد سنجش قرار داده و در نهایت به کمک رگرسیون مقادیر ارتباط را مورد نظر قرار داده­اند.

 

در سال 2013 جعفری و همکارانش[23] با بهره گرفتن از تحلیل مسیر و تئوری بازی­های مشارکتی به تعیین روابط علیتی شاخص ­های توسعه­ای علم و فناوری در بخش خصوصی صنعتی پرداختند. در این مطالعه پس از تعیین شاخص ­های مورد نظر در قالب کارت امتیازی متوازن و تعیین روابط علی میان آنها توسط فرایند تحلیل مسیر بهترین ترکیب شاخص ها را با بهره گرفتن از ارزش شیپلی[24] که یک مفهوم مهم در تئوری بازی­های مشارکتی می­باشد، تعیین نمودند.

 

در سال 2011 دکتر نایینی و همکارانش[25] با تلفیق تئوری بازی­های تکاملی و کارت امتیازی متوازن یک روش جدید را در ارزیابی عملکرد معرفی نمودند. در این مقاله این روش در یک زنجیره تامین محیطی اجرا گردید.

 

 

 

1-5- جنبه­ های نوآوری موضوع

 

• تلفیق ابزارهای مختلف در کنار کارت امتیازی متوازن جهت تعیین بهترین استراتژی­ها

این ابزارها شامل فرایند تحلیل مسیر، تئوری بازی­های مشارکتی و تئوری بازی­های تکاملی می­باشند. هر یک از این ابزار­ها به نحوی ما را در رسیدن به ترکیب استراتژیک مناسب یاری می­نمایند. الگوریتم ارائه شده در این پژوهش برای اولین بار می­باشد که مورد استفاده قرار می­گیرد.

 

• مشخص نمودن مسیر­ها و ترکیب­های نا مناسب استراتژیک قبل از ورود به مراحل تصمیم ­گیری با بهره گرفتن از فرایند تحلیل مسیر

تعیین میزان همبستگی و نوع همبستگی میان شاخص ­ها در ارزیابی عملکرد پیشینه زیادی دارد. اما استفاده از این موضوع به وسیله تحلیل مسیر و پیرو آن استفاده از تئوری باز­ها یک ابتکار جدید در این مطالعه به حساب می­آید. مسیرهایی که ارتباط معنا داری بین مؤلفه­ های آن وجود ندارد، باعث طولانی تر شدن اجرای الگوریتم تئوری بازی­های تکاملی برای پیدا کردن جواب بهینه می­گردند. با بهره گرفتن از تحلیل مسیر این مسیر­ها پیدا شده و حذف می­شوند.

 

• استفاده از مقادیر ارزش شیپلی به عنوان ورودی در تئوری بازی­های تکاملی

در تنها مطالعه پیشین که از تئوری بازی­های تکاملی استفاده شده بود، مقادیر ورودی در طرح مربع لاتین داده هایی جمع آوری شده از سطح نخبگان بود، اما در این مطالعه از مقادیر شیپلی استفاده شده است. این امر دقت الگوریتم را در رسیدن به جواب بهینه بیشتر می­نماید.

 

• پیاده سازی روش ارائه شده در یک کارخانه تولیدی صنایع غذایی

تمامی مراحل این الگوریتم در یک کارخانه صنایع غذایی پیاده سازی شده­است. تمام داده ­ها و اطلاعات مورد استفاده از یک مطالعه موردی واقعی بدست آمده­اند.

 

 

 

1-6- کاربران نتایج

 

کاربران تحقیق در وهله اول مدیران و سازمان­های مختلف می­باشند که در پی ارزیابی عملکرد و برنامه ریزی استراتژیک هستند. همچنین روش ارائه شده و موضوعات متعدد مطرح شده در این پژوهش می ­تواند مورد بررسی و مطالعه محققین زنجیره تامین و ارزیابی عملکرد قرار گیرد.

 

 

 

1-7- روش و متدلوژی تحقیق

 

از آنجا که مقالات موجود در ابزارهای مختلف ادبیات موضوع از اهمیت خاصی برخوردار هستند، در فصل دوم این پایان نامه به مرور موضوع و ابزارهای استفاده شده در این پژوهش پرداخته شده است. در این فصل مروری بر ادبیات موضوعی ارزیابی عملکرد صورت می­گیرد پس از آن تعاریف و مفاهیم ارزیابی عملکرد به صورت مفصل مرد بحث قرار خواهد گرفت. در ادامه تعریف و قواعد کلی تحلیل مسیر را ارائه خواهیم داد. همچنین به طور گسترده کاربرد تحلیل مسیر در مطالات پیشین را مورد بررسی قرار می­دهیم. سپس تعاریف و مباحث کلی تئوری بازی­ها را تشریح می­نماییم. در ادامه ارزش شیپلی که از آن در این مطالعه استفاده شده­است را مطرح می­نماییم و در نهایت تئوری بازی­های تکاملی را به همرا روابط آن تشریح خواهد شد. در فصل سوم روش کلی مورد استفاده و محاسبات لازم در هرمرحله ارائه شده است. بدیت ترتیب که پس از معرفی الگوریتم کلی این روش هر مرحله را به صورت جداگانه توضیح داده و مورد بررسی قرار می­دهیم. در فصل چهارم روش مطرح شده با بهره گرفتن از داده های یک شرکت تولیدی صنایع غذایی مورد ارزیابی قرار می­گیرد. در این فصل تمام مقادیر محاسباتی از جمله محاسبات مربوط به تحلیل مسیر و ارزش شیپلی و تئوری بازی­های تکاملی آورده شده است و نتایج ارائه می­گردد. در فصل پنجم نتایج حاصل از این پایان نامه ارئه می­گردد.

 

 

 

1-8- جمع بندی

 

در این فصل به اهمیت موضوع ارزیابی عملکرد و این که در دنیای امروز یک جز جدا نشدنی هر سازمان می­باشند اشاره گردید. پس از معرفی موضوع پایان نامه به ضرورت انتخاب این موضوع پرداخته شد. سپس مروری کلی بر مطالعات پیشین انجام شد که شامل ارائه برخی مفاهیم و ابزارهای استفاده شده در این مطالعه می­باشد. سپس به جنبه­ های نوآوری و کاربران این مطالعه اشاره گردید. درنهایت چارچوب کلی این مطالعه و نمایی از فصول آینده این مطالعه که شامل 5 فصل می­باشد ارائه گردید.

مصرف بی­رویه کودهای تجاری (کود شیمیایی) به منظور افزایش تولیدات کشاورزی به ویژه در بخش زراعی، موجب بروز صدمات زیست­ محیطی و اختلال در حاصل­خیزی خاک می­ شود. افزایش یون­های نیترات و نیتریت در خاک و آب­های جاری و زیرزمینی، کاهش مزه و بوی طبیعی میوه، سفت و قلیایی شدن خاک و کاهش حاصل­خیزی آن و طغیان علف هرز و آفات و بیماری­های گیاهی از پیامدهای عدم توجه به آثار مخرب کاربرد نامحدود این دسته از کودها می­باشد. استفاده از کودهای سبز و آلی یکی از از راه­های موثر در اصلاح و افزایش حاصل­خیزی خاک می­باشد. تغذیه صحیح گیاهان یکی از فاکتورهای اساسی در کیفیت محصول به شمار می ­آید و می ­تواند سود دهی یک محصول را تحت تاثیر قرار دهد. از طرفی تغذیه صحیح گیاهان تاثیر مستقیم بر روی سلامت انسان و دام دارد. از این رو در جهت تولید محصولات ارگانیک و سالم نیاز به خاک مناسب، مبارزه بیولوژیک و تغذیه پاک می­باشد. به دنبال ضرورت توسعه و دستیابی به تولید انبوه کودهای آلی بیولوژیک تولید ورمی­کمپوست به عنوان گزینه برتر می ­تواند تمام نیازهای گیاهان را برای رشد فراهم کند. ورمی­کمپوست حاصل فعالیت بیولوژیک نوعی کرم خاکی با نام علمی آیزنیا فوتیدا (Eisenia fetida) می­باشد که این کرم­ها با تغذیه از مواد آلی موجود در طبیعت، آنها را به کود آلی مغذی تبدیل نموده به گونه­ ای که در حال حاضر این کود به عنوان یکی از غنی­ترین کودهای بیولوژیک در دنیا شناخته شده می­باشد.
1-1 تاریخچه ورمی­کمپوست
((اولین بار فرایند تشکیل ورمی­کمپوست از طریق مواد آلی با بهره گرفتن از کرم توسط داروین در سال 1881 انجام و کشف شد. در سال 1942 آقایان الیور و بارت پیشنهاد نمودند که از این کرم خاکی و موادی که آن­ها از آن تغذیه می­ کنند برای بهبود خاک­های کشاورزی استفاده شود. آغاز تولید ورمی­کمپوست در سال 1970 در کشور کانادا با ظرفیت تولید هفتاد و پنج تن در هفته می­باشد. شرکت کرم آمریکا (AEC) در سال 79-1978 با ظرفیت تولید 500 تن در ماه آغاز شد. طبق گزارشات موجود در کشور ژاپن تحقیقات گسترده­ای از دهه هفتاد بر روی کرم­های خاکی از جمله آیزنیا فوتیدا انجام شده و کاربردهای مختلف آن را بررسی نموده ­اند. همچنین کتاب­هایی در مورد مطالعات مربوط به کرم خاکی توسط ساشل و مارتین و ارنس همولی (1981-1984-1985) انتشار یافته که مطالب مربوط به کشت کرم خاکی در آن ­ها به طور خلاصه ذکر شده است.)) (م زارعی، 1392)
در ایران کارهای متعددی در حد پایان نامه دانشجویی به انجام رسیده است اما تنها مرکزی که اقدام به پرورش کرم­های خاکی به صورت انبوه می­نماید یکی از کارگاه­های پرورش ماهی شهید بهشتی (سد سنگر) است که از سالیان قبل جهت تغذیه بچه ماهیان خاویار اقدام به پرورش نوعی کرم سفید رنگ کرده بودند. هم اکنون این فعالیت ادامه دارد و دیگری شرکت کشت و صنعت مغان است که جهت تبدیل زائدات کود گاوی خود با بهره گرفتن از کرم خاکی کار وسیعی شروع نموده ­اند.
1-2 ورمی­کمپوست چیست؟
ورمی­کمپوست فناوری استفاده از انواع خاصی از کرم­های خانواده آیزنیا فوتیدا به منظور تجزیه مواد زائد آلی و زباله می­باشد. این نوع کرم به دلیل توان رشد و تکثیر بسیار سریع و توانایی فوق­العاده جهت تجزیه مواد زائد آلی مورد توجه می­باشند. ورمی­کمپوست در خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک تاثیر به سزایی دارد. این کود اصلاح کننده خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک بوده و علاوه بر وزن مخصوص کم، فاقد هرگونه بو، میکرو ارگانیسم­های پاتوژن، باکتری­ های غیر هوازی، قارچ­ و علف هرز می­باشد. ورمی­کمپوست علاوه­بر قابلیت جذب آب با حجم بالا، شرایط مناسب جهت دانه­بندی و قدرت نگهداری مواد غذایی مورد نیاز گیاهان را فراهم می­نماید. ورمی­کمپوست حاوی عناصر غذایی بسیار غنی به ویژه ازت بوده که به تدریج در اختیار گیاه قرار می­دهد. این کود در مقایسه با سایر کودهای آلی میزان عناصر اصلی غذایی بالاتری را دارا می­باشد. ورمی کمپوست علاوه بر عناصر ماکرو مانند ازت، فسفر و پتاسیم که در فعالیت گیاه نقش اساسی دارند حاوی عناصر میکرو مانند آهن، مس، روی و منگنز نیز می­باشد. علاوه بر این با داشتن موادی مانند ویتامین ، اکسین و عامل محرک رشد گیاه را فراهم می­آورند. (پی کی گوپتا 12013، تی وی ساتی 22006 ، م زارعی)
1-3 تفاوت میان کمپوست و ورمی­کمپوست
مهدی زارعی در 1392، تبدیل باقیمانده­ی مواد آلی زباله به همراه با فضولات انسانی را کمپوست نامید. کمپوست به معنی مخلوط و یا مرکب است که از این رو به آن کود آمیخته نیز گفته می­ شود. در تولید کمپوست فرایند تجزیه بیولوژیکی است در نتیجه مواد آلی در شرایط ویژه­ای به مواد پایداری مانند هوموس و غیره تبدیل می­ شود. ورمی­کمپوست نتیجه­ هضم طبیعی غذا سبک وزن، ترد، تمیز و بدون بوست و ظاهری کم و بیش شبیه به قهوه­ای گرانوله دارد و می­توان آن را در کیسه و یا در قوطی­هایی به اندازه­ های مختلف بسته­بندی نموده و به بازار عرضه کرد.
1-4  تشریح موضوع و بیان مساله
این تحقیق در رابطه با مکانیزه کردن بخشی از فرایند تولید ورمی­کمپوست است که مربوط به جداسازی نهایی کود آماده شده از بسترهای اولیه است.
1-4-1 اهمیت ورمی­کمپوست در کشاورزی
ورمی­كمپوست در اصلاح بافت فیزیكی خاك، نقش به سزایی دارد و موجب سبك شدن آن می‌شود. بنابراین ضریب حفظ رطوبت در خاك افزایش می­‌یابد و آب به مقدار بیشتری در بافت خاك نگهداری می‌شود. در این حالت ورمی­كمپوست موجب رها شدن تدریجی آب از خاك

 شده است و از تبخیر سطحی و یا نفوذ سریع آب به داخل عمق خاك (عمق دور از دسترس گیاه) جلوگیری می‌كند. ورمی­كمپوست به حل شدن مواد مغذی خاك نیز كمك می‌كند. ورمی­كمپوست در ایجاد تعادل ما بین مواد معدنی به مواد مغذی در خاك نیز نقش مهمی را ایفا می­ کند و با داشتن تركیباتی چون نیتروژن، پتاسیم، كلسیم، منیزیم و غیره یک كود بسیار غنی به شمار می‌رود. در تركیب شیمیایی ورمی­كمپوست مقدار قابل توجهی چربی یافت می‌شود كه آن را تبدیل به یک كود كامل می‌كند، به همین دلیل در غنی­سازی گیاه از نظر مواد غذایی و احتیاجات متابولیكی، بسیار موثر است.

1 – p k gupta 2013
2 -t.v.sati 2006
به طور معمول، این مواد در سایر كودهای استاندارد تجاری یافت نمی‌شوند. زمانی كه ورمی­كمپوست با سایر كودها مخلوط شده و در زمین به­كار رود، حلالیت مواد مغذی كود به تاخیر می‌افتد و مدت زمان پایداری آن افزایش می‌یابد. در این حالت، ورمی­كمپوست با رها كردن تدریجی مواد مغذی خود در خاك در تداوم طولانی مدت فعالیت كود، سهم به ­سزایی دارد. همین ویژگی موجب می‌شود كه در طول دوران كاشت و داشت گیاه، هیچ‌گونه نیازی به افزودن مجدد کود به خاك نبوده و در این دوره فقط یک بار استفاده از كود در زمین كافی خواهد بود همچنین خواص فیزیكی و شیمیایی خاك هم­ زمان با هم بهبود می‌یابد، بنابراین این تركیب در تشدید اثرهای مطلوب و عملكرد كود تاثیر می‌گذارد. ارزشمندترین ویژگی ورمی­كمپوست در عملكرد آنزیم‌ها، میكرو ارگانیسم‌ها و هورمون‌های مختلف موجود در آن است. ورمی­كمپوست دارای آنزیم‌­هایی نظیر پروتئاز، آمیلاز، لیپاز، سلولاز و كتیناز است كه در تجزیه مواد آلی خاك و در نتیجه در دسترس قراردادن مواد مغذی مورد لزوم گیاهان نقش موثری دارد. ویژگی یاد شده موجب می‌شود تا ورمی­كمپوست به عنوان بهترین و اساسی­ترین كود برای احیای زمین‌های بایر غیرقابل كشت به شمار ‌رود. ورمی­كمپوست، سرشار از عناصر پرمصرف و كم­ مصرف و به شكل قابل استفاده برای گیاه است. براساس گزارش‌های موجود، فضولات كرم‌های خاكی از نظر عوامل شیمیایی دارای مقادیر زیادی مواد آلی و عناصر قلیایی قابل تبادل، شامل سدیم، پتاسیم، كلسیم، منیزیم، فسفر و منگنز قابل استفاده برای گیاه نسبت به خاك اطراف است و همچنین مقدار محسوسی آهن و مس در تركیبات خود دارد كه در اسید هیومیک و منابع دیگر خاك، همانند آنها یافت می‌شود.
ورمی­كمپوست یک كود %100 آلی است كه به صورت مستقیم جذب ریشه گیاهان می‌شود. ورمی­كمپوست، غنی‌ترین محیط برای حیات موجودات ذره‌بینی خاك بوده، ولی با وجود این، بدون بو و عاری از آلودگی است. (گوپتا 2013، ویوکا و همکاران 12005  و هاشمی مجد، 1387)
1-4-2 مدیریت زباله با بهره گرفتن از تولید ورمی­کمپوست
نقش مدیریت پسماندهای شهری به عنوان یکی از ارکان اصلی مدیریت شهری بر هیچ­کس پوشیده نیست. امروزه انسان قرن بیست­و­یکم پسماندهایی کاملا متفاوت با پسماندهای انسان قرن هجده و قبل از آن تولید می­ کند و بدیهی است که در چنین شرایطی روش­های مدیریت پسماند شهری در قرن حاضر باید با روش­های معمول قرون
1 – Viveka  et al 2005
گذشته که مشتمل بر جمع­­آوری و دور کردن آن از محل زندگی انسان­ها از طریق دپو کردن آن در گودال­ها و یا سوزاندن آن بوده است، تفاوت اساسی داشته باشد. مواد زائد آلی را می­توان با نوعی کرم خاکی مخلوط نموده که بعد از مدتی تبدیل به کودی غنی برای مصرف کشاورزی رساند. ( زارعی 1392)
مدیریت مطلوب زباله­های شهری و صنعتی با توجه به حجم بالای تولید روزانه آن­ها در تمامی کشورها از اهمیت ویژه­ای به خصوص از دیدگاه زیست محیطی و بهداشتی برخوردار است. با توجه به محدودیت مکان­های مناسب دفع انواع زباله­ها و از سویی اثرات نامطلوب دفن زباله و سایر روش­های حذف و یا کنترل زباله­ها بر سلامت عمومی و محیط زیست، حرکت در جهت مدیریت بهینه پسماندها با نگاهی به توسعه پایدار از اهداف اصلی جوامع توسعه یافته و در حال توسعه می­باشد. در همین راستا بازیافت زباله­ها در راس برنامه ­های مدیریت زیست محیطی، نقش مهمی در تولید مواد آلی و جایگزینی کودهای پر مخاطره شیمیایی و نیز رهایی اکوسیستم­­های آبی و خاکی از آلودگی زباله­های تولیدی دارد. در این راستا با بهره گرفتن از کرم خاکی و ایجاد ورمی­کمپوست تولید کمپوست به طریق بیوتکنولوژی از کلیه منابع آلی از جمله زباله­های خانگی، ضایعات کشاورزی، لجن تصفیه فاضلاب و غیره صورت می­گیرد. در فرایند تولید ورمی­کمپوست از زباله­ها، یک کود آلی بسیار مغذی تولید می­گردد که علاوه بر نداشتن خطرات زیست محیطی آن، روند باز گردش آن­ها را به طبیعت به صورت کود مصرفی تسریع می­نماید.
در فرایند تولید ورمی­کمپوست روزانه امکان تبدیل 500 کیلوگرم زباله در هر مترمربع با ضریب تبدیل 90 درصد به ورمی کمپوست وجود دارد. بنابراین از آنجا که بیش از 80 درصد از زباله­های تولید شده در شهرها، مواد آلی و قابل تبدیل به کمپوست است، اهمیت اقتصادی این فرایند بدیهی می­نماید. (میشرا و همکاران 12014، سلیمانی ساردو 1391 و فاتحی 1389)
1-4-3  تاثیر ورمی کمپوست بر روی خاک
مواد حاصل از تغذیه کرم خاکی بعد از دفع، خاکدانه­ های مستحکمی را تشکیل می­دهد که یکی از پایدارترین انواع خاکدانه­ها و همچنین بهترین نوع خاکدانه یعنی خاکدانه کروی را تشکیل می­دهد. ورمی­کمپوست کودی است که به عنوان اصلاح­کننده خصوصیات فیزیکی و شیمیایی و بیولوژیکی خاک به کار برده می­ شود.
1- Mishra et al,2014
علاوه­­بر این، وزن مخصوص کم، فاقد بو و میکرو ارگانیسم­های پاتوژن و باکتری­ های غیر هوازی و قارچ و همچنین علف هرز می­باشد. نکته­ای که در مورد ورمی­کمپوست بایستی به آن اشاره کرد قابلیت جذب آب با حجم بالا، شرایط مناسب جهت دانه­بندی و قدرت نگهداری مواد غذایی مورد نیاز گیاه را فراهم می­ کند که باعث حاصل­خیزی خاک می­ شود. ورمی­کمپوست همچنین مواد غذایی و هورمون­های محرک رشد گیاهان را فراهم می­ کند. (زارعی 1392،  گوپتا 2013)
1-4-4  مزایای ورمی­کمپوست در یک نمای جامع
ورمی­کمپوست یکی از غنی­ترین کودهای آلی و بیولوژیک شناخته شده در دنیا می­باشد. ورمی­کمپوست مزایای
بسیاری دارد که مهمترین موارد به شرح زیر می­باشد.
1- سبک و فاقد هرگونه بو می­باشد.
2- عاری از هرگونه علف هرز و یا بذر علف هرز می­باشد.
3- حاوی میکرو ارگانیسم­های هوازی مفید مانند ازتوباکتر می­باشد.
4- در این کود میزان عناصر اصلی غذایی و قابلیت جذب آن در مقایسه با سایر کودها بیشتر است.
5- حاوی مقادیر مناسبی از عناصر ماکرو و میکرو مانند ازت، فسفر، پتاسیم، کلسیم، آهن، مس، روی و منگنز می­باشد.
6- مواد محرکه رشد نظیر هورمون­ها و ویتامین­ها به ویژه ویتامین  در این کود قابل توجه است.
7- قابلیت بالای نگهداری آب و مواد غذایی را دارا می­باشد.
8- عاری از هرگونه باکتری غیر هوازی، قارچ­ها و میکرو ارگانیسم­های پاتوژن می­باشد.
9- اصلاح­ کننده مناسب خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک می­باشد.
10- امکان تهیه سایر فرآورده ­های کشاورزی از جمله کود مایع (چای کمپوست) در آن وجود دارد.
11- قابل مصرف در پرورش کلیه محصولات کشاورزی می­باشد.
12- هوا دهی بهتر خاک با ایجاد خلل و فرج و ایجاد پوکی در خاک­های متراکم.
13- ورمی­کمپوست دارای حداقل مواد سمی و سنگین همچون جیوه، کادمیم و سرب است که در کشت­های گلخانه­ای بسیار حائز اهمیت است.
14-ورمی­کمپوست دارای خاصیت اسیدی است و در جذب بعضی از مواد غذایی غیرمحلول نقش اساسی داشته و از فرسایش خاک جلوگیری می­ کند.
15- استفاده از ورمی­کمپوست موجب افزایش مقاومت گیاهان در مقابل امراض می­گردد.
16- ورمی­کمپوست علاوه بر کمیت، در ارتقای کیفیت محصول نیز نقش اساسی را ایفا می­ کند. ( گوپتا 2013 و ساتی 2006، منیوچی و همکاران 12013، زارعی، 1390)
1-4-5  مزایا و کاربرد کرم
از جمله مزایا و کابرد کرم می­توان به مدیریت کود در مزارع پرورش گاو، اسب و خرگوش و استفاده از فضولات کرم (ورمی­کمپوست) در بهبود و اصلاح خاک مزارع و گلخانه­ ها و به تبع آن افزایش کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی اشاره نمود. تولید پروتئین کرم به عنوان جیره غذایی آبزیان و طیور با بهره گرفتن از پودر کردن لاشه بدن کرم مسن امکان­ پذیر می­باشد. می­توان از پرورش کرم به منظور استفاده در زمین­های کشاورزی و همچنین برای مصرف خوراکی انسان استفاده کرد. پرورش جهت خشک کردن و استفاده در صنایع بهداشتی و آرایشی از دیگر کاربردهای این گونه از کرم­ها می­باشد.( گوپتا 2013)
1-4-6  مقایسه ورمی کمپوست با کودهای موجود در بازار
کودهایی که در بازار یافت می­شوند به سه دسته تقسیم ­بندی می­شوند که شامل کود شیمیایی، کود دامی و کود سبز است. مزایا و معایب این کودها در مقابل همدیگر به صورت جدول 1-1 مشاهده می­ شود

:

 

زمانبندی در اوایل قرن گذشته با مطالعات صورت گرفته توسط هنری گانت و سایر پیشگامان در کانون توجه قرار گرفت.با این وجود سالها به طول انجامید تا اولین تحقیقات در حوزه زمانبندی انتشار یابد.در سالهای آغازین دهه پنجاه میلادی مطالعاتی در زمینه توالی عملیات که انگیزه آنها از زمانبندی تولید ناشی  می شد منجر به ارائه الگوریتمهای مهمی چون قاعده جانسون برای مسئله سیستم کارگاه جریانی ، قاعده زودتر موعد تحویل برای کمینه سازی زمان تاخیر بیشینه و قاعده کوتاه ترین زمان پردازش با هدف کمینه سازی زمان جریان میانگین شد.در طول دهه شصت با پدید آمدن مسائل پیچیده تر تعداد قابل ملاحظه ای از تحقیقات به روش های دقیق چون برنامه ریزی خطی و برنامه ریزی پویا معطوف شد.پس از انتشار مقاله مشهور ریچارد کارپ]1[در زمینه نظریه پیچیدگی ،محققان دریافتند که الگوریتم دقیق در مدت زمان معقول قادر به یافتن جواب بهینه در مسائل پیچیده نیستند و در نتیجه در طول دهه هفتاد میلادی بخش عمده تحقیقات بر روی سلسله مراتب پیچیدگی مسائل زمانبندی متمرکز شد

 

اخیرا مطالعه در زمینه جریمه دیر کرد و زود کرد در مدلهای زمانبندی، بطور وسیعی مورد توجه محققان بوده است. تحقیق های گذشته بیشتر بر روی معیارهای منظم مانند حداکثر زمان تکمیل، حداکثر دیر کرد و یا میانگین دیر کرد، متمر کز بوده اند. ولی امروزه به دلیل جریمه های حاصل از زود کرد، این معیار نامنظم، نیز مورد توجه محققان علم زمانبندی قرار گرفته است. همه تولید کنندگان برای مقابله با فشارهای رقابتی بطور افزاینده ای خودشان را با عقیده JIT و حداقل هزینه موجودی، مطابقت می دهند که این مستلزم در نظر گرفتن زود کرد کارها می باشد. در واقع در JIT زود کرد کارها به اندازه دیر کرد آنها اهمیت دارد. گرچه فرض بر این است که موعد تحویل یک متغیر خارجی بوده و کنترل آن خارج از عهده مدیران است، ولی اهمیت تحویل در موعد به خوبی روشن است. کانوی[10]، برای اولین بار این نظریه را مطرح کرد که موعد تحویل قسمتی از مسأله زمانبندی است. از کسانی که در این زمینه مطالعه کردند می توان از وبستر و بیکر[11]، راگاتز و مابرت[12]، کریستی و کانت[13]، نام برد. مطالعات زیادی در زمینه مسائل زمانبندی مختلف با معیارهای دیر کرد و زود کرد (E/T) ، صورت گرفته است. وبستر، بیکر و جاگ[14]، مسأله تک ماشینه  (E/T)  را با در نظر گرفتن موعد تحویل یکسان و نامعین به عنوان یک متغیر تصمیم، برای دو حالت زمان های آماده سازی مستقل و وابسته به توالی با روش الگوریتم ژنتیک حل کرده اند. کریستوفر بک و فیلیپ رفالو[15]، یک روش ترکیبی با بهره گرفتن از برنامه ریزی خطی و برنامه ریزی مفید برای مسأله زمانبندی با معیار هزینه زود کرد و دیر کرد ارائه کردند. سوریا د.لیمان، شریکانت س.پالواکر و سانسرن دونگمی[16]، مسأله زمانبندی تک ماشینه با موعد تحویل محدود شده به یک فاصله و زمان پردازش قابل کنترل را ارائه کردند. آنها جریمه کلی که شامل جریمه های زود کرد، دیر کرد، زودترین موعد تحویل، طول فاصله مربوط به موعد تحویل و مقدار واقعی کاهش زمان پردازش می باشد را با یک روش ابتکاری کمینه می کنند.

 

ون-کیانگ زایو و چانگ لانلی[17]، به بررسی  روش های تقریبی برای تخصیص موعد تحویل مشترک به کارها و زمانبندی آنها در مسأله ماشین های موازی پرداختند. هدف، تخصیص موعد تحویل کارها می باشد، بطوریکه مجموع وزنی موعد تحویل، کل زود کرد و کل دیر کرد کمینه گردند.

 

زایو کینگ کی و زایان زو[18]، مسأله زمانبندی تک ماشینه با زمان پردازش احتمالی با توزیع نمایی و موعد تحویل احتمالی، با هدف کمینه کردن مجموع هزینه های وزنی دیر کرد و زود کرد را بررسی کرده اند. در این مسأله خرابی ماشین[1] جزو فرضها بوده و مسأله با روش برنامه ریزی پویا حل شده است.

 

محسن الحافی[19] مسأله زمان انتظار[2] بهینه را در سیستم های تولیدی جزء به جزء[3]، با معیار هزینه های زود کرد و دیر کرد را بررسی کرد. مسأله مذکور شامل N مرحله است که زمان انتظار پشت هر مرحله احتمالی است. هدف در اینجا پیدا کردن زمان های انتظار

 بهینه بوده، بطوریکه هزینه های دیر کرد و زود کرد کمینه شوند. سانجی رادها کریشنان و جزی ا.ونتورا[20]، مسأله زمانبندی ماشین های موازی با معیار هزینه زود کرد و دیر کرد با زمان های آماده سازی وابسته به توالی با رویکرد فراابتکاری پازپخت شبیه سازی شده حل کرده اند.

 

شریکانت س.پالواکر و سوریا د.لیمان[21]، مسأله زمانبندی با n کار که هر کدام شامل یک عملیات بر روی هر ماشین بوده را با معیار هزینه های دیر کرد و زود کرد بررسی کرده اند. در این مسأله شکستگی کار مجاز نبوده و پارامترهای موعد تحویل و زمان پردازش معین می باشند. هدف در اینجا تعیین تعداد ماشین ها می باشد، بطوریکه هزینه های زود کرد و دیر کرد کمینه گردد.

 

2-2- مروری بر رویکرد و اصول سیستم تولیدی JIT

 

امروزه با پیشرفت روز افزون تکنولوژی، متنوع شدن نیازها و خواسته های مشتریان حرکت به سوی ساخت و تولید بر اساس سفارش مشتری، محیط رقابتی را در بین شرکت های تولیدی ایجاد و بالطبع مشکلاتی را گریبان گیر آنها نموده است. تولید کنندگان به دنبال سیستم های تولیدی هستند که نیازهای مشتریان نظیر کاهش قیمت، تنوع محصولات، دقت و کیفیت بالا را برآورده سازند. موفق بودن JIT بستگی زیادی به میزان ضایعات ایجاد شده طی فرایند تولید دارد؛ اگر در مرحله ای از تولید ضایعاتی رخ دهد، فرایند های بعدی با مشکل روبرو خواهند شد و کل سیستم دچار اختلال خواهد شد. لذا لازمه ی این سیستم این است که خود کارگران اصلاح کننده سیستم باشند و ضایعات را در حین تولید کشف کرده و نسبت به اصلاح سیستم چه مربوط به ماشین آلات باشد و چه مربوط به کارگران اقدام نمایند[22].

 

• سرعت تولید یک عامل بسیار مهم در سیستم تولید JIT است که هم از لحاظ رویکرد موجودی ها و هم از لحاظ رویکرد کیفیت حائز اهمیت است به عبارتی همیشه اقدام به تولید زیاد و وجود داشتن تعداد زیادی محصول طی فرایند تولید باعث می شود که قسمتی از محصول تکمیل و قسمتی به عنوان کار در جریان ساخت باقی بماند “رویکرد موجودی ها” از طرفی اقدام به تولید زیاد و به جریان انداختن محصولات زیاد باعث می شود که اگر یک نقص در ابتدای فرایند تولید وجود داشته باشد و این نقایص در مراحل بعد کشف شود مقادیر زیادی از محصولات تولید شده مشمول این نقص شود.

 

• تقاضا برای تولید یک عامل بسیار مهم دیکر در سیستم تولید JIT است. تولید زمانی انجام خواهد شد که سفارش از مشتری گرفته شود به همین خاطر این سیستم تولید را اصطلاحا سیستم کشش تولید “تقاضا” نیز نامیده اند، زیرا تا مشتری تقاضا نکند تولیدی انجام نمی شود و لذا عکس سیستم تولیدی سنتی است که در آن مواد تا حد ممکن به فرایند تولید تزریق می شود و فرایند نیز تا حد ممکن تولید می کرد. زیرا هدف این است که مواد خام و قطعات تولیدی فقط در زمان مصرف این مواد و قطعات در فرایند تولید، از فروشندگان تحویل گرفته می شود.

 

• میزان موجودی ها اعم از مواد اولیه، موجودی های نیمه ساخته، کالا و مواد ساخته شده باید تا حد ممکن در سطح بسیار پایین “حتی در حد صفر” نگه داشته شود. مواد فقط زمانی که به آن نیاز است از فروشندگان مواد دریافت شود. میزان اقدام به تولید به نحوی انتخاب می شود که از به وجود آمدن کار در جریان ساخت جلوگیری شود. سیستم تولید JIT بر این اساس بوده که در تولید یک محصول یکسری فعالیتهایی وجود دارد که هیچ گونه ارزشی به محصول تولید شده نمی دهند بلکه فقط هزینه های آن را بالا می برند و از طرفی بعضی از فعالیتها هستند که از ابتدا تا انتها در جهت افزایش ارزش محصول هستند، فعالیتهای غیر ارزشی مثل هزینه های انبارداری، هزینه های راه اندازی دستگاه ها و ماشین آلات، فعالیتهای مربوط به بازرسی مواد و کنترل کیفیت محصول، زمانی که کارگران و ماشین آلات بیکار هستند و فعالیتهای ارزشی همان فعالیتهایی است که مستقیما بر روی محصول و در جهت پردازش و تکمیل آن انجام می شود. این فعالیتها اگر انجام نشود محصول نیز به وجود نخواهد آمد، در صورتیکه در خصوص فعالیتهای نوع اول “غیر ارزشی” وجود یا حذف آن اثری بر به وجود آمدن یا نیامدن محصول ندارد.

 

• رویکرد پایانی که می خواهیم به آن اشاره کنیم، رویکرد مدیریت کیفیت در سیستم JIT است. این رویکرد بر این امر اشاره دارد که سیستم تولیدی JIT صرف نظر از سایر رویکردهایش گامی اثر بخش در کنترل هزینه های محصول است بدون اینکه از کیفیت محصول کاسته شود. این امر تا حدی از طریق ارتباط دائمی با تعدادی محدود از فروشندگان منتخب میسر می شود. این ارتباط از این جهت مهم است که برای رسیدن به کیفیت بالا و بلند مدت، لازم است مواد با کیفیت و بدون نقص دریافت شود حتی اگر قیمت خرید این مواد کم ترین نباشد. بنابراین اگر کیفیت مطرح است هزینه مواد خام نباید فاکتور مهم و تعیین کننده ای در انتخاب فروشندگان مواد اولیه باشد. در حقیقت قیمتهای خرید بالاتر، در بلند مدت باعث بهبود کیفیت و صرفه جویی در هزینه ها می شود. برای نمونه اگر یک فروشنده مواد اولیه توانایی تحویل مواد با کیفیت را به طور دائمی تضمین کند از این بابت تولید کننده می تواند زمان صرف شده و به تناسب آن هزینه هایش در بازرسی و آزمایش مواد را کم کند. از طرفی بالا بردن کیفیت علاوه بر برقراری ارتباط با فروشندگان، با عامل مهمتری همچون استقرار موفق سیستم JIT نیز بستگی دارد.

به طور کلی، توابع هدفی که محققان در ادبیات تولید بهنگام به کار می برند را می توانیم به دو دسته اصلی تقسیم کنیم؛ مدل کلاسیک و مدل غیر کلاسیک. بعضی از محققان این تقسیم بندی را به این صورت توضیح داده اند که اگر در محیط JIT، حین انجام کارها، شکست در کارها مجاز نباشد(زمانبندی بدون قطعی کار) مدل مربوطه جزو مدلهای کلاسیک به حساب می آید و اگر شکست در کار مجاز باشد، این مدل از زمانبندی جزو مدلهای غیر کلاسیک به حساب می آید.

 

در زیر تعدادی از تابع هدف هایی که در محیط کلاسیک JIT، محققان از آن استفاده کرده اند، آورده شده است.