كوشش های اقتصادی انسان همواره معطوف بر آن بوده كه حداكثر نتیجه را با كمترین امكانات و عوامل موجود به دست آورد، این تمایل را می توان دستیابی به كارایی بالاتر نامید. كارایی مفهومی جامع است كه افزایش آن به منظور ارتقای سطح زندگی، رفاه، آرامش و آسایش انسان ها، همواره مد نظر دست اندركاران سیاست و اقتصاد بوده است، برخی بقا و تداوم یک نظام سیاسی و اقتصادی را نیز موكول به كارایی و بهره وری دانسته اند(ابطحی وهمکاران،2005).
بحث درباره کارایی درادبیات علمی از سابقه طولانی برخورداربوده ودرزمینه عمومی است که درهرکجا کاروفعالیتی وجود دارد، می توان ازآن اثراتی یافت. ازجمله دلایلی که برای این سابقه طولانی ووفور بحث درباره کارایی می توان برشمرد اهمیت این موضوع برای جامعه می باشد. چرا که درواقع بحث درباره کارایی وعوامل موثر برآن، بحث درباره این است که چگونه میتوان کار وفعالیتی که درحال انجام شدن است رابا هزینه وامکانات کمتر به نتایج بیشتری رساند، ازنیروهای موجودحداکثر استفاده استفاده رابرد، وازهدررفتن امکانات مادی وانسانی جلوگیری کرد ( امامقلی پورسفیددشتی،1381). توجه به ارتقای انتظارات عموم مردم از رفاه اقتصادی، تقاضا برای خدمات بهداشتی و درمانی روند صعودی داشته است. حال با توجه به محدودیت منابع و امكانات، حداكثر استفاده از امكانات موجود، یكی از مهمترین راه حل ها ی ممكن از دید اقتصاد سلامت ، جهت كاهش شكاف بین عرضه و تقاضا می باشد. كارایی، مهمترین و معمول ترین سازوكار جهت ارزیابی و اندازه گیری عملكرد یک بنگاه اقتصادی از جمله بیمارستان به شمار می رود، لذا در چند دهه گذشته بررسی عملكرد بخش های مختلف اقتصادی و یا بنگاه ها و واحدهای اقتصادی در سطح خرد از طریق سنجش و برآورد كارآیی، همواره مو رد توجه محققان رشته ها ی مختلف علوم اجتماعی به ویژه مدیریت و اقتصاد بوده است (یاساوارنگ،2005). [1]
تصمیم گیری مهمترین دغدغه هر مدیر در فعالیتهای حرفه ای است. به زعم بسیاری از دانشمندان حوزه مدیریت، تصمیم گیری معیار ارزیابی عملكرد هر مدیر است. هربرت سایمون[2] حتی گام را فراتر گذاشته و تصمیم گیری را معادل مدیریت دانسته است(شیردل ملاسرایی،1386). مدیران در اخذ تصمیم به اطلاعات گوناگونی نیاز دارند و مراحل مشخصی را برای دسترسی به اطلاعات طی می كنند. یكی از زمینه های كلیدی تصمیم گیری مدیران، ارزیابی عملكرد است كه آنان را در اخذ تصمیم هدایت می كند(غضنفری وهمکاران1379).
ارزیابی عملكرد سازمان از موضوعاتی است كه مدیران و محققین توجه زیادی به آن داشته اند و تا كنون در این زمینه، مقالات زیادی منتشر شده است(ماروهمکاران[3]،2003). وجود و یا عدم وجود نظام ارزیابی عملكرد كارآمد، با حیات و مرگ سازمان رابطه مستقیم دارد. بیمارستان ها به عنوان یكی از اصلی ترین سازمان های ارائه دهنده ی خدمات بهداشتی درمانی و به دلیل، حساسیت و اهمیت ویژه ای كه در سلامت جامعه دارند(ماسی،2007[4]). ضرورت ارزیابی عملكرد و بهبود كارایی را بیش از دیگران احساس می كنند(وردورث وهمکاران[5]،2005). افزایش هزینه های بخش بهداشت و درمان درایران و جهان همراه با رشد فزاینده ی تكنولوژی و تغییرات جمعیتی، ضرورت توجه به مفاهیم اقتصادی را در این بخش خاطر نشان می سازد در بخش بهداشت و درمان، به لحاظ اهمیت نوع خدمات و سروكار داشتن با سلامت و جان انسان ها، اعتلای کیفیت و تضمین آن برای نظام بهداشت و درمان و مردم به طور فزاینده مورد توجه قرار گرفته است. مردم از یک سو با پرداخت حق بیمه،مالیات و تحمل هزینه های گزاف بهداشت و درمان و در كنار آن افزایش آگاهی، انتظارات فزاینده ای از بیمارستان و دیگر بنگاه های ارائه دهنده ی خدمات بهداشتی و درمانی دارند. از سوی دیگرسرمایه گذاری كلان جهت بهره گیری از تكنولوژی نوین درمان وافزایش هزینه های پرسنلی و به کارگیری نیروهای تخصصی و فوق تخصصی موجب گرانترشدن خدمات بهداشتی ودرمانی گردیده است.[6]
از آنجا كه بهبود بهره وری و كارایی یكی از منابع مهم توسعه اقتصادی است ، لذا این مقوله باید در بخش بهداشت ودرمان مورد بررسی و
تحلیل قرار گیرد .محاسبه كارایی فنی و شناخت عوامل مؤثر در افزایش كارایی بیمارستان ها، اقدامی مكمل در جهت توسعه كمی و كیفی آن است. با رفع عوامل دخیل در عدم كارایی بیمارستان، می توان كارایی را بدون اضافه كردن عوامل تولید افزایش داد و توان خدمت دهی را بالا برد. همچنین مدیران بیمارستان را در تصمیم گیری بهتر، وا قعی تر وكاراتر یاری كرد. در نتیجه انتظار می رود مدیران و برنامه ریزان با آگاهی از روند كارایی و شناخت عوامل مؤثر درآن، در جهت تخصیص بهینه منابع و افزایش بهره وری وكارایی گام بردارند(مردانی 2003).
عدم آشنایی مدیران بیمارستان ها و مسؤولین بهداشتی و درمانی به شاخص های اقتصاد بهداشت از یک طرف و مالکیت دولتی بیمارستان ها واستفاده از بودجه ی عمومی از طرف دیگر ، باعث شده كه مسؤولین و مدیران انگیز های برای انتخاب تر کیبی از نهاد ه ها كه هزینه ها را حداقل كند وانتخاب بهترین عوامل تولید كه ضایعات را به حداقل و كارایی را به حداكثر برساند وجود نداشته باشند(حاتم، 2001: 23).
با توجه به اهمیت موضوع، روش های گوناگونی برای ارزیابی عملكرد و افزایش كارایی سازما نها ارائه شده است. برای ارزیابی سازما نها به داشتن استاندارد و نظارت نیاز است. در خدمات بیمارستانی، استاندارد به معنی تعیین سطح لازم و قابل قبول در ارائه ی هر یک از خدمات اداری، پزشكی و پیراپزشكی است. با توجه به اینكه در بسیاری از موارد، استاندارد هماهنگ برای ارزیابی مراكز آموزشی درمانی در ایران وجود ندارد (خلیلی2009). یكی از ابزار های كارآمد در این زمینه تحلیل پوششی داده ها می باشد. با بهره گرفتن از این روش، واحدهای مورد بررسی با یک سطح استاندارد از قبل تعیین شده، مقایسه نمی شوند و كارایی واحدها با توجه به كارایی واحدهای دیگر سنجیده می شود.
“سلامت حق مردم است ” این مسأله در كنفرانس بین المللی مراقبت های اولیه بهداشتی در آلماتا به عنوان واقعیتی انكارناپذیر پذیرفته شده است. بدیهی است كه تحقق آن، نیاز به تلاش در بخش بهداشت و بسیاری از بخش های اجتماعی و اقتصادی دیگر دارد.
توجه به بهداشت و سلامت در سطح آحاد جامعه یكی از اهداف اصلی برنامه های جمهوری اسلامی می باشد. در اثبات این گفته می توان به مواردی چون قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اشاره نمود كه ضمن محوری برشمردن سلامت كامل و جامع انسان، بهداشت و درمان را از جمله نیازهای اساسی می شناسد و دولت را مكلف كرده است تا تمامی منابع، امكانات و ظرفیت های خود را جهت تأمین، حفظ و ارتقای سطح سلامت افراد كشور بسیج كند. از این رو، یكی از ابعاد تجلی بخش مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی در كشور، ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به اقشار مختلف جامعه می باشد(صادقی و همکاران، 2005: 151) و در این راستا می توان به توجه خاصی كه در برنامه های توسعه كشور به بخش بهداشت و درمان شده است، اشاره كرد.
دراین میان بخش بهداشت امروز شاید از مهمترین بخش های خدماتی ویکی از شاخص های توسعه و رفاه اجتماعی تلقی می گردد. بنابراین بازشناخت اقتصادی این بخش از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بیمارستان به عنوان یکی از سازمان های اصلی ارائه دهنده خدمات بهداشتی درمانی ، حساسیت و اهمیت ویژه ای در اقتصاد بهداشت دارد(حسن زاده، 1386: 2) .
بهداشت و درمان یکی از نیازهای اساسی هر جامعه است.از آنجا که توجه به بهداشت و درمان و سرمایه گذاری دراین زمینه باعث افزایش بهره وری نیروی کار و افزایش تولید می گردد، لذا تخصیص منابع کافی و به کارگیری مطلوب منابع دراین بخش از اهمیت به سزایی برخوردار است( احمدکیادلیری، 1384: 22).
بدیهی است كه در راستای تحقق این امر مهم، وجود امكانات و استفاده صحیح از آن ، امری ضروری و اجتناب ناپذیرمی باشدو با توجه به این كه حفظ و تأمین سلامتی مردم از اولویت های توسعه ای هر كشور به شمار می آید، دست اندركاران بخش سلامت همواره در تلاشند تا با بهره گیری از منابع در دسترس خود، بهترین و كیفی ترین مراقبت ها و خدمات بهداشتی درمانی را به جامعه ارائه نمایند( سجادی و همکاران، 2008: ص 228).
بیمارستان به عنوان یکی ازسازمان های اصلی ارائه دهنده خدمات بهداشتی درمانی، حساسیت واهمیت ویژه ای دراقتصاد بهداشت دارد. این ویژگی، به خصوص درکشورهای درحال رشد، باتوجه به زیرساخت های اقتصادی وآسیب پذیری شدید آنهادررویارویی بانوسانات بازارهای پول وکالادوچندان می شود. زیرا سیرصعودی تقاضا برای دریافت کالاهاوخدمات بهداشتی ودرمانی همواره بامحدودیت منابع روبرومی باشد، به طوری که پاسخگویی کامل به نیازمصرف کنندگان این بخش حتی در پیشرفته ترین کشورهای دنیا نیز عملا دورازدسترس به نظرمی رسد(خالصی، 2001:27). ازطرفی سلامت، محورتوسعه پایداراجتماعی، اقتصادی، سیاسی وفرهنگی کلیه جوامع بشری است ودارای اهمیت ویژه ای درزیرساخت بخش های مختلف جامعه می باشد. ارتقاء سلامت، صرف نظرازیک وظیفه اخلاقی، مقوله ای اجتماعی واقتصادی است وهرنوع برنامه ریزی خدمات بهداشتی درمانی بایدجزئی ازنگرش جامع سیاست بهداشتی بوده ودرنهایت بخشی ازطرح یکپارچه توسعه پایدار را تشکیل می دهد(مردانی، 1998: 2)، همچنین بیمارستان به عنوان مهمترین واحدهای مصرف کننده منابع در بخش بهداشت و درمان درنظر گرفته می شوند (داکت، 2003). ازآنجایی که کارایی وبهره وری مهمترین ومعمول ترین ساز وکار جهت ارزیابی و اندازه گیری عملکرد یک بنگاه اقتصادی ازجمله بیمارستان به شمارمی رود، درچند دهه گذشته بررسی عملکرد بخش های مختلف اقتصادی ویا بنگاه ها و واحد های اقتصادی درسطح خرد ازطریق سنجش وبرآوردکارایی، همواره موردتوجه محققان رشته های مختلف علوم بویژه مدیریت واقتصاد بوده است(یاساوارنگ، 2002).
در این پژوهش، با بهره گرفتن از روش تحلیل پوششی داده ها به محاسبه کارایی نسبی بیمارستان های دولتی در استان ایلام اقدام شده است. به این امید که نتایج تحقیق بتواند با شناسایی واحدهای کارا و ناکارا، و سوق دادن واحدهای ناکارا به مرز کارایی، زمینه ارائه خدمات بهداشتی و درمانی مطلوب تر به شهروندان را فراهم نماید.
:
یکی از پدیدههای انتقال حرارت، جابجایی آزاد یا طبیعی است. تغییر چگالیای که بواسطهی گرادیان دما ایجاد می شود منجر به جاری شدن سیال میگردد. حرکت سیال در جابجایی آزاد در مجاورت یک سطح در نتیجه نیروهای شناوری است که به واسطه گرادیان دما اعمالی بر سیال در نزدیکی سطح و تغییرات چگالی سیال میباشد. نیروهای شناوری که موجب جریانهای جابجایی آزاد میشوند را نیروهای حجمی[1] میگویند. تاریخچهی تحقیقات اولیهی که این جریان را در نظر گرفتند، به یک صده قبل باز میگردد. از آن زمان تاکنون داده ها، روابط و تحلیلهایی که بر این جریان حاکم میباشند با رشد فوقالعادهی افزایش پیدا کرده اند. علاقه بیشماری که بشریت به این پدیده نشان میدهد، بازتاب نیاز فوقالعادهی است که بشر به این پدیده جالب و حیاتی احساس میکرده است. اهمیت و تنوعی که در بکارگیری این پدیده در صنعت و محیط اطراف به چشم میآید، نشان بر کاربرد گستردهی این پدیده دارد. این پدیده گاه به تنهایی و گاه با ترکیب شدن با سایر پدیدههای انتقال در انتقال حرارت و جرم بکار گرفته شده است.
از طرفی با توجه به اینکه سیستمهای واقعی فیزیکی یا مسائل مهندسی که بواسطه این پدیده ایجاد میشوند به کمک معادلات پارهای توصیف میشوند، در اکثر حالتها، حل بستهی[2] آنها فوقالعاده سخت است. بدین سبب، روشهای تقریبی عددی به صورت گستردهای برای حل این معادلات، مورد استفاده قرار میگیرند. بیشترین روشهای عددی که برای حل اینگونه مسائل به کار گرفته میشوند، روشهای المان محدود[3]، تفاضل محدود[4] و حجم محدود[5] میباشد این سه روش جز روشهای مرتبهی پایین طبقه بندی میشوند. روشهای مرتبهی پایین برای بدست آوردن دقت کافی در محاسبات نیازمند تعداد گرههای محاسباتی بالایی هستند. در مسایلی که چند بعد محاسباتی دارد نیاز به ظرفیت محاسباتی بالا برای حفظ دقت محاسبات بیشتر نمود پیدا می کند. بنابراین محققین تلاش هایی به منظور دستیابی به روشهایی که با تعداد گرههای محاسباتی کم، منجر به نتایجی با دقت بالا گردند را آغاز کردند. از این روشها تحت عنوان روشهای مرتبهی بالا یاد می شود. از جمله ماحصل این تلاشها میتوان به روشهای طیفی[6] و مربعات دیفرانسیل[7] اشاره کرد. همانگونه که گفته شد یکی از مزایای این روش دستیابی به دقت محاسباتی مناسب در عین کم بودن تعداد گرههای محاسباتی است.
روش مربعات دیفرانسیل برای اولین بار توسط ریچارد بلمن و همکارنش در اوایل دهه 70 میلادی به کار گرفته شده است. روش مربعات دیفرانسیل برگرفته شده از روش انتگرالگیری مربعی[8] میباشد. در این روش مقدار مشتق تابع در هر نقطه را با بهره گرفتن از مجموع حاصلضرب مقادیر تابع در مقادیر وزنی مرتبط در طول راستای مورد نظر تقریب میزنند. نکتهی کلیدی در بکار بردن این روش، تعیین ضرایب وزنی است. بدلیل محدودیتهایی که در اعمال روشهای اولیهی تعیین ضرایب وزنی وجود داشت، این روش تا سالهای متمادی کمتر مورد استفاده قرار گرفت. تا اینکه پژوهشهایی که محققین در اواخر دهه80 و اوایل دهه 90 به منظور پیدا کردن ضرایب وزنی سادهتر انجام دادند، منجر به معرفی این روش به عنوان ابزار عددی قدرتمندی در دو دهه اخیر شد.
با افزایش استفاده از این روش در سالیان اخیر محققین بنا به نیازی که احساس میکردند، روشهای دیگری را از روش مربعات دیفرانسیل استخراج کردند که یکی از این روشها مربعات دیفرانسیل تکهای[9] است. این روش در مسایلی که تغییرات گرادیان متغییری شدید و یا در مسایلی با شرایط مرزی متغیر، کارایی بالایی دارد. ایده روش مربعات دیفرانسیل تکهای در سال 2006 در مدلسازی امواج در آبهای کم عمق بکار گرفته شد. اصول این روش بر پایه تکه تکه کردن دامنه محاسباتی بر زیر دامنهها و اعمال روش مربعات دیفرانسیل بر هر زیر دامنه است.
در این پایان نامه جریان جابجایی آزاد گذرا حول کره با ترکیب دو روش مربعات دیفرانسیل و مربعات دیفرانسیل تکهای مورد بررسی قرار گرفته شده است.
2.1- مروری بر کارهای گذشته:
جابجایی آزاد بدلیل کاربرد گستردهی که در صنعت و در محیط پیرامون بشر دارد بسیار مورد توجه قرار گرفته است. از طرفی با توجه به معادلات پارهای حاکم بر این پدیده و مشکل بودن ارایهی یک حل تحلیلی برای معادلات حاکم بر این جریان، بشر مجبور به استفاده از روشهای عددی برای حل این جریان شده است. از طرفی، حل عددی معادلات حاکم بر جابجایی آزاد دارای پیچیدگیهایی است. علت این امر
وابسته بودن معادله مومنتم به معادله انرژی از طریق نیروی بویانسی است و بنابراین میبایست معادله انرژی و مومنتم باید همزمان حل شوند. از طرفی یکی از عوامل اثر گذار در پیچیدهتر شدن معادلات هندسهی است که جریان بر روی بررسی می شود. به عنوان مثال جریان بر روی کره نسبت به جریان برروی هندسههای چون صفحات اعم از افقی، عمودی یا مایل و حتی استوانههای با همین وضعیت پیچیدهتر میباشد.
در ادامه تعدادی از تحقیقاتی که جریان بر روی هندسههایی چون کره را بررسی کرده اند، معرفی میشوند. گارنر و گرفتن ]1[ به بررسی اثر انتقال جرم بر روی کرهی غیر متخلخل پرداختند. آماتو و چی ]2[ به بررسی اثر جابجایی آزاد اطراف کرهی غوطهور در آب پرداختند. برومهام و میهو]3[ جریان جابجایی آزاد هوا را بر روی کره بررسی کردند. گیولا و کورنیش ]4[ با بهره گرفتن از روش عددی تفاضل محدود[10] به بررسی جریان و انتقال حرارت اطراف کره پرداختند. سینگاه و حسن ]5[ به بررسی جریان جابجایی آزاد در اطراف کره با گراشفهای پایین پرداختند. هیوانگ و چن ]6[با بهره گرفتن از روش عددی تفاضل محدود اثر مکش و دمش بر روی کره را بررسی کردند. چن و چن ]7[جریان جابجایی آزاد سیال غیرنیوتنی اطراف کره و استوانه با بهره گرفتن از روش رانگ کوتا[11] مرتبهی چهار مورد مطالعه قرار دادند. جعفرپور و یووانوویچ ]8[ با بهره گرفتن از سریها یک حل نیمه تحلیلی برای جریان جابجایی آزاد بر روی کرهی همدما ارائه دادند. جیا و گوگس ]9[ جریان جابجایی آزاد اطراف کرهی همدما را بررسی کردند. نظر و همکاران ]10[جریان جابجایی آزاد سیال میکروپولار[12] در اطراف کره با شار ثابت مطالعه کردند. ایشان با استفاده روش عددی کلرباکس[13] به حل این مساله پرداختند. نظر و همکاران ]11[ در ادامه کار قبل جریان جابجایی آزاد سیال میکروپولار در اطراف کرهی همدما با بهره گرفتن از همان روش قبل بررسی کردند. مولا و همکاران ]12[ به بررسی اثر تولید حرارت بر جریان جابجایی آزاد در میدان مغناطیسی اطراف کره پرداختند. چنگ ]13[ انتقال حرارت و انتقال جرم جریان جابجایی آزاد اطراف کره در مجاورت سیال میکروپولار را با بهره گرفتن از روش جمعآوری اسپیلاین مکعبی[14] بررسی کرد. بگ و همکاران ]14[ به بررسی اثر جذب و تولید حرارت بر جابجایی آزاد اطراف کره درون میدان مغناطیسی که در محیط متخلخلی قرار دارد، پرداختهاند.
تمامی تحقیقات بیان شده، جریان جابجایی آزاد اطراف کره در حالت دایم را بررسی کرده اند. با توجه به اهمیت جریان در مدت زمانی که جریان به حالت دایم برسد و واقعیتر بودن جریان گذرا این جریان مورد توجه پژوهشگرانی واقع شد. از جمله تحقیقاتی عددی یا آزمایشگاهی که جریان خارجی گذرا بر روی هندسههای مختلف بررسی کرده اند، میتوان به کارهای ]15-23[ اشاره کرد. از جمله پژوهشهایی که به بررسی جریان جابجایی آزاد گذرا اطراف هندسههایی همچون کره پرداختهاند میتوان به کارهای پژوهشگران زیر اشاره کرد. اینگهام و همکاران ]24[ به بررسی جریان جابجایی آزاد گذرا اطراف سطوح همدمای سه بعدی در گراشفهای بالا پرداختند. یان و همکاران ]25[ به بررسی جریان جابجایی آزاد گذرا اطراف کره در محیط متخلخل دارسی پرداختند و از روش تفاضل محدود برای مدلسازی خود استفاده کردند. سانو و مکینزو ]26[ جریان جابجایی گذرا را اطراف کره در محیط متخلخل در پکلتهای پایین بررسی کردند. تخر و همکاران ]27[ به بررسی جریان جابجایی آزاد گذرا اطراف کرهی چرخنده در سیال پرداختند و برای حل این مساله از تفاضل محدود کمک گرفتند. سلوتی و همکاران ]28[ به بررسی جریان جابجایی آزاد گذرا اطراف نقطهی سکون جسم سه بعدی که توسط سیالی خنک میگردد، پرداختند. نیازمند و رینکسیزبولیت ]29[ به بررسی اثر دمش بر روی کرهی چرخنده در سیال پرداختند. آنان از حجم محدود برای حل مسالهی مذکور استفاده کردند. چن ]30[ به بررسی جابجایی آزاد گذرا در مابین کرهی هم مرکز و خارج از مرکز با بهره گرفتن از روش تفاضل محدود پرداخت. سم اس و ازترک ]31[ به مدلسازی جریان جابجایی اجباری اطراف قطرات سوخت در حالت گذرا پرداختند. ایشان در این مدلسازی قطرات را با کرههای همدما مدل کردند و با کمک سریها این مساله را حل کردند. ینگ و همکارن ]32[ به بررسی جریان جابجایی آزاد گذرا اطراف کرهی همدما پرداختند، ایشان برای حل این مساله از روش حجم محدود استفاده کردند. سایتو و همکاران ]33[ به بررسی جریان جابجایی آزاد گذرا اطراف کره با شار ثابت پرداختند و از روش حجم محدود برای مدلسازی استفاده کردند. ژو و همکاران ]34[ با بهره گرفتن از روش هام[15] به ارایهی جوابی نیمه تحلیلی برای برای جریان جابجایی آزاد گذرا اطراف سطوح خمیدهی سهبعدی پرداختهاند.
از طرفی اثر جریان جابجایی آزاد تحت میدان مغناطیسی مورد توجه پژوهشهای بسیاری با گرایش ژیوفیزیک واخترفیزیک شده است. چنین مسالهی در بررسی فرمولهای ژیوفیزیکی، اکتشاف و استحصال نفت، مراکز نگهداری زبالههای زیر زمینی و … میباشد. از طرفی جریانهای مگنتوهیدرودینامیک[16] در مسایل مهندسی مثل سرمایش ژنراتورها، طراحی مبدلهای حرارتی، سرمایش راکتورهای هستهی با سدیم مایع، جریان سنجهای القایی که بر اساس تفاضل پتانسیلی عمود بر جهت حرکت جریان در سیال و میدان مغناطیسی کار می کنند،کاربرد دارند. پژوهشگران ]35-38[ از جمله پژوهشگرانی هستند که اثر میدان مغناطیسی بر جریان دایم روی هندسه های مختلف را بررسی کرده اند. در زمینه اثر میدان مغناطیسی بر جابجایی آزاد گذرا میتوان به کارهای زیر اشاره کرد. هلمی]39[ به مطالعه جریان جابجایی آزاد گذرا در محیط متخلخل بر روی صفحهی عمودی با دمای ثابت با بهره گرفتن از روش تفاضل محدود پرداخت. تخر ]40[ به مطالعه جریان جابجایی مرکب بر روی مخروط چرخنده با سرعت زاویهی متناسب با زمان در حضور میدان مغناطیسی پرداخت. وی از تفاضل محدود برای حل عددی خویش استفاده کرد. گانسن و پلانی ]41[ جریان جابجایی آزاد بر روی صفحهی نیمه بی نهایت عمودی درمیدان مغناطیسی را با بهره گرفتن از تفاضل محدود بررسی کردند. گانسن و پلانی ]42[ مساله انتقال حرارت و انتقال جرم جریان جابجایی آزاد گذرنده از روی یک صفحهی شیبدار با بهره گرفتن از تفاضل محدود را بررسی کردند. روی و انیکامور ]43[ به بررسی جابجایی مرکب گذرا از مخروط دوار که سرعت زاویهی آن متناسب با زمان تغییر می کند، پرداختند و در این حل از روش عددی تفاضل محدود کمک گرفتند. جردن ]44[ اثر اتلافات ویسکوز و تشعشع بر جریان جابجایی آزاد گذرا از روی صفحهی نیمه بینهایت عمودی مورد مطالعه قرار داد. وی از روش شبیهسازی شبکه[17] استفاده کرد. ژو و همکاران ]45[ جریان و انتقال حرارت گذرای درون لایهی مرزی سیال بر روی صفحهی تحت میدان مغناطیسی بررسی کردند. ایشان با بهره گرفتن از روش هام برای ارایهی یک حل نیمه تحلیلی در رابطه با این مساله کمک گرفتند. الکبیر و همکاران ]46[ به بررسی جریان جابجایی آزاد از روی سطح شیبدار درمحیط متخلخل تحت میدان مغناطیسی با بهره گرفتن از تحلیل لای گروپ[18] که یک روش نیمه تحلیلی برای حل معادلات پارهی است، پرداختند. دیناروند و همکاران ]47[ اثر نیروی بویانسی و میدان مغناطیسی را بر جریان گذرای لایهی لزج اطراف نقطهی سکون کرهی چرخنده بررسی کردند. ایشان از روش هام برای حل این مساله کمک گرفتند.
اثر تولید حرارت در جریان سیال دارای حرکت در برخی از فرایندهای فیزیکی از اهمیت شایانی برخوردار است که از آن جمله می توان به فرایندهای که حاوی واکنش های شیمیایی می باشند اشاره کرد. این اثر بر روی توزیع دما و نرخ ته نشینی ذرات اثر میگذارد. که کاربرد این اثر را میتوان در کاربردهای مرتبط با راکتورهای هستهای، مدلسازی احتراق، چیپهای الکترونیکی و… مشاهده کرد. واجراولو و هاجینیکلو ]48[ اثر اتلافات ویسکوز و تولید حرارت داخلی بر انتقال حرارت درون لایهی مرزی دایم بر روی صفحهی بینهایت را مورد مطالعه قرار دادند. در این تحقیق ایشان نرخ انتقال حرارت حجمی را به صورت تابع خطی با دما تقریب زدند.
به عنوان یکی از شاخههای وسیع و پرکاربرد هوش مصنوعی[1]، یادگیری ماشین[2] به تنظیم و اکتشاف شیوهها و الگوریتمهایی میپردازد که بر اساس آن ها رایانهها و سامانههای اطلاعاتی توانایی تعلم و یادگیری پیدا میکنند. طیف پژوهشهایی که در مورد یادگیری ماشینی صورت میگیرد گسترده است. در سوی نظری آن پژوهشگران بر آناند که روشهای یادگیری تازهای به وجود بیاورند و امکانپذیری و کیفیت یادگیری را برای روشهایشان مطالعه کنند و در سوی دیگر عدهای از پژوهشگران سعی میکنند روشهای یادگیری ماشینی را بر مسائل تازهای اعمال کنند. البته این طیف گسسته نیست و پژوهشهای انجامشده دارای مؤلفههایی از هر دو رویكرد هستند. امروزه، دادهكاوی[3] به عنوان یک ابزار قوی برای تولید اطلاعات و دانش از دادههای خام، در یادگیری ماشین شناختهشده و همچنان با
سرعت در حال رشد و تكامل است. به طور كلی میتوان تکنیکهای دادهكاوی را به دو دسته بانظارت[4] و بدون نظارت[5] تقسیم كرد [29, 46].
در روش بانظارت ما ورودی (داده یادگیری[6]) و خروجی (كلاس[7] داده) یک مجموعه داده را به الگوریتم هوشمند میدهیم تا آن الگوی[8] بین ورودی و خروجی را تشخیص دهد در این روش خروجی كار ما مدلی[9] است كه میتواند برای ورودیهای جدید خروجی درست را پیشبینی[10] كند. روشهای طبقهبندی[11] و قوانین انجمنی[12] از این جمله تكنیكها میباشد. روشهای با نظارت كاربرد فراوانی دارند اما مشكل عمده این روشها این است كه همواره باید دادهای برای یادگیری وجود داشته باشد كه در آن به ازای ورودی مشخص خروجی درست آن مشخص شده باشد. حال آنكه اگر در زمینهای خاص دادهای با این فرمت وجود نداشته باشد این روشها قادر به حل اینگونه مسائل نخواهند بود [29, 68]. در روش بدون نظارت برخلاف یادگیری بانظارت هدف ارتباط ورودی و خروجی نیست، بلکه تنها دستهبندی ورودیها است. این نوع یادگیری بسیار مهم است چون خیلی از مسائل (همانند دنیای رباتها) پر از ورودیهایی است که هیچ برچسبی[13] (كلاس) به آن ها اختصاص داده نشده است اما به وضوح جزئی از یک دسته هستند [46, 68]. خوشهبندی[14] شاخصترین روش در دادهكاوی جهت حل مسائل به صورت بدون ناظر است. ایده اصلی خوشهبندی اطلاعات، جدا کردن نمونهها از یكدیگر و قرار دادن آن ها در گروههای شبیه به هم میباشد. به این معنی كه نمونههای شبیه به هم باید در یک گروه قرار بگیرند و با نمونههای گروههای دیگر حداكثر متفاوت را دارا باشند [20, 26]. دلایل اصلی برای اهمیت خوشهبندی عبارتاند از:
اول، جمع آوری و برچسبگذاری یک مجموعه بزرگ از الگوهای نمونه میتواند بسیار پركاربرد و باارزش باشد.
دوم، میتوانیم از روشهای خوشهبندی برای پیدا کردن و استخراج ویژگیها[15] و الگوهای جدید استفاده كنیم. این كار میتواند كمك به سزایی در كشف دانش ضمنی[16] دادهها انجام دهد.
سوم، با خوشهبندی میتوانیم یک دید و بینشی از طبیعت و ساختار داده به دست آوریم كه این میتواند برای ما باارزش باشد.
چهارم، خوشهبندی میتواند منجر به كشف زیر ردههای[17] مجزا یا شباهتهای بین الگوها ممكن شود كه به طور چشمگیری در روش طراحی طبقهبندی قابل استفاده باشد.
در عصر حاضر ،گردشگری و اقتصاد گردشگری در حال تبدیل شدن به یکی از سریع ترین صنایع رو به رشد جهان، ابزاری برای ایجاد درآمد ملی ،از اصلی ترین ارکان اقتصادی جهان و نیز از مفاهیم ، اشکال و ارکان توسعه پایدار قلمداد می شود.(راتناسوونگچی[1]، 1998، 2) این در حالی است که با آنکه مفاهیم توسعه پایدار از سال 1980 به بعد در نوشتارهای توسعه جهان به طور گسترده مورد توجه صاحبنظران واقع شده ،اما توجه به گردشگری پایدار از دهه 1960 با شناسایی تاثیر بالقوه گردشگری انبوه و توجه به تاثیر فعالیتهای گردشگری بر اقتصاد ،محیط زیست و فرهنگ مقاصد گردشگری (میزبان)،آغاز شد (چویی[2]، 2003، 7). این روند در سال 1970 با شکل گیری و پیدایش مفهوم گردشگری سبز ادامه یافت و بیشتر بر حفاظت از منابع طبیعی و فرهنگی و سایر منابع گردشگری بر استفاده دائم نسل فعلی و نسل های آینده معطوف گردید.
در بحث سرمایه اجتماعی جوامعی که در آنها سرمایه اجتماعی به عنوان مولفه اساسی نقش دارد نسبت به سایر جوامع دارای پیشرفت و عملکرد بهتری در گردشگری پایدار می باشند. چرا که سرمایه اجتماعی از نوع سرمایه هایی است که در ارتباط با دیگران شکل می گیرد و همانطور که می دانیم گردشگری یک صنعت خدماتی است و افراد و ارتباطات آنها به عنوان بازیگران اصلی مطرح می شوند. بر این اساس سرمایه اجتماعی با ایجاد اعتماد متقابل و در گیر کردن افراد در شبکه های انسانی موجب بهبود روابط انسانی / پایبندی مردم به هنجارهای اجتماعی شده در نتیجه در جوامعی که از سرمایه اجتماعی بالاتر برخوردار هستند میزان بزهکاری و جرایم اجتماعی کاهش یافته در نتیجه
افزایش امنیت جامعه را به همراه داشته که این خود زمینه جذب گردشگر را فراهم می کند.
در این راستا در این پژوهش محقق در نظر دارد با بهره گرفتن از شاخص های سرمایه اجتماعی ، میزان دستیابی به توسعه پایدار را در روستای ابیانه به عنوان یکی از مقاصد مهم گردشگری روستایی کشور بررسی کند.
2-1- بیان مسئله
با کاهش صنایع سنتی روستایی[3] مانند کشاورزی، استخراج معدن، جنگلبانی در طی چند دهه گذشته ، بسیاری از جوامع روستایی نیازمند اشکال جایگزین برای تقویت پایه های اقتصادی خود شدند . بنابراین جوامع روستایی در پی یافتن صنایعی برای تقویت و متنوع ساختن اقتصاد خود بر آمدند. گردشگری روستایی به عنوان یکی از اولین صنایعی که می تواند به تنوع اقتصادی جوامع محلی کمک کند شناخته شد. توسعه گردشگری همواره با آسیب رساندن به محیط زیست همراه بوده است و این تخریب ها می تواند منجر به از دست دادن منابع و سبب تضاد منافع بین ذینفعان مختلف شود .
زمانی که ساکنان جامعه در فرایند برنامه ریزی مشارکت کنند ، توسعه گردشگری به شکل مناسب توسط جامعه محلی پذیرفته می شود. مطالعات مختلف نشان می دهند که سرمایه اجتماعی توسعه گردشگری را تحت تاثیر قرار می دهد .از جمله یون[4] (2009) بیان کرده است که بیشتر اشکال سرمایه اجتماعی نگرش ساکنان و میزان حمایت آنان از توسعه پایدار گردشگری را تحت تاثیر قرار می دهند.
مکبث و همکاران [5](2004) بیان کردند که توسعه گردشگری به سطح مشخصی از سرمایه اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی نیاز دارد تا بتواند یک ابزار موفق توسعه روستایی باشد و اینکه جوامع روستایی را پایدار نگه دارد.
همچنین پژوهش های قبلی که در این زمینه انجام شده است نشان می دهد که حسن انجام کار و همکاری ساکنان در جامعه میزبان از اولین اجزای اساسی توسعه پایدار هستند. و در طی زمان تجربیات نشان داده است که بدون همکاری ، حمایت و مشارکت جامعه محلی نمی توان صنعت پایدار گردشگری را ایجاد کرد ( چو و جمال[6]، 2009).
شبکه های اجتماعی محلی هم می توانند بصورت افقی و عمودی خود را گسترش دهندو شبکه های اجتماعی افقی در خانواده ها و شبکه های اجتماعی عمودی در سازمان ها ، مناطق و کشور ها به وجود می آیند. جامعه ای که از شبکه های اجتماعی افقی قوی تشکیل شده است از سرمایه اجتماعی لازم برای ایجاد فرصت های جدید مانند توسعه گردشگری برخوردار خواهد بود . همچنین جامعه ای که دارای شبکه های اجتماعی عمودی قوی است، در برابر گردشگری ذهنیتی روشن تر و بازتر دارد (مکبث ، 2004، 502-522).
در همین راستا محقق در نظر دارد به بررسی امکان دستیابی به توسعه پایدار از طریق تقویت سرمایه اجتماعی افراد جامعه محلی بپردازد . چرا که هر جا سرمایه اجتماعی بالاتری وجود دارد می توان انتظار داشت سطح بالاتری از عملکرد تحقق یابد .
فناوریهای نوین با سرعتی سرسامآور در حال پیشرفت هستند، به طوری كه جوامع به صورت عام و بازار به صورت خاص با شتابی وصف ناپذیربه دنبال ترفندهایی میگردند كه بقایشان را در این عرصه آشفته و متلاطم تضمین كنند. سازمانها باید بپذیرند كه فلسفه حیاتشان تغییركرده است و دیگر زنده بودن به معنای رسیدن به وضعیت سوددهی مداوم نمی باشد و باید به دنبال رقابت و ابزار آن باشند، چرا كه امروزه كمتر شركتی در این عرصه به صورت سنتی و به دور از قواعد جدید بازی كسب و كار میكند و برای اینكه بتواند پا به پای رقبا باقی ماند یا شاید به سختی و با مهارت بسیـار بتـواند یک قدم از آنها پیش گرفت، میبایستی به قواعد بازی كاملاً مسلط بوده تا شاید روزی بتوان خود یک قاعده جدید انگاشت. بنابراین تسلط بر فناوریها وابزارهای جدید در كسب و كار یک الزام و ضرورتی اجتناب ناپذیر تلقی شود (باقری 1389، 5).
یكی از ابزارهای بینظیر و جدید به منظور بقا در میان رقبای خویش استفاده از هوش سازمان میباشد. هوش سازمانی به عنوان راهبردی مهم و ضروری برای حفظ مزیت رقابتی سازمانها و صنایع توسعه یافته و به عنوان یک ضرورت برای دستیابی به بهرهوری بیشتر در سازمانها و صنایع كوچك و بزرگ مطرح شده است. شناسایی هوش سازمانی این امکان را به سازمان میدهد که بتواند نیاز به تغییرات را تشخیص دهد و امکان بهینه سازی فرایند و بهبود عملکرد خود و زیر مجموعه وابسته را فراهم سازد و با به کارگیری راه حلهای هوش سازمانی می تواند میزان تعهد کارکنان نسبت به سازمان را افزایش داده و زمینه مناسبی جهت شکوفایی استعدادهای بالقوه کارکنان و افزایش بهرهوری در سازمان را فراهم نمایند. بررسی های محققان نشان داده است که هوش سازمانی تحت تأثیر یک سری عوامل تعیینکننده مانند مدیریت دانش، فرهنگ، استراتژی های سازمانی و ساختار سازمانی میباشد، که توجه به آنها می تواند گامی مهم در جهت بهبود کارایی و اثر بخشی و افزایش هوش سازمانی در سازمان باشد (کهنسال 1388، 12).
همانگونه که بیان شد یکی از عوامل مؤثر و تأثیرگذار بر هوش سازمانی، مدیریت دانش میباشد.
مدیریت دانش از طریق اطلاعات و دانش به برنامه ریزی، هدایت و تصمیم گیری صحیح درسازمان كمك میكند. دانش می تواند در سازمان توزیع شود و مهمتر آنكه برای اتخاذ تصمیمات مناسب باشد و از این طریق منجر به كسب رقابتی برای سازمان گردد و در نهایت میزان هوش سازمانی را به صورت چشمگیر افزایش دهد .
هوش سازمانی سبب می شود كه سازمانها آگاهتر در بازار رقابتی ظاهر شوند و همانند انسانها كه از طریق هوش خود با محیط به ارتباط می پردازد و از دانش وتجربه خود برای حل مشكلات استفاده میكنند. سازمانها نیز در كسب و كار از طریق ابزارها، چهارچوبها و روشهای هوش سازمانی به صورت هوشمندانه به تطبیق با محیط، حل مشكلات، كاهش هزینهها و افزایش سود می پردازد. سرمایه گذاری در این زمینه سبب كسب مزیت رقابتی برای سازمان می شود. از سوی دیگر مدیریت دانش به عنوان فرایندی منسجم دانش ضمنی و صریح را برای نیل به این هوشمندی فراهم میسازد واین تعامل به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم حاصل میگردد. مدیریت دانش از طریق گامهای خود به صورت متمایز با چرخه هوشمندی سازمان ارتباط برقرار میكند و از طریق ایجاد و كسب دانش به هدایت و برنامه ریزی بهتر و دقیقتر هوشمندی كمك میكند. در این مسیر، دانش صریح از كل سازمان گردآوری و در اختیار برنامه ریزان و هدایتگران سازمانی قرار
میگیرد. این دانش میتوان در قالب الكترونیكی به عنوان ورودی برای ابزارهای سازمان باهوش مورد استفاده قرار گیرد (بیک زاده و همکاران 1389، 19).
دانش و تجربه افراد در كنار هم ، بویژه در تنظیمات سازمانی موجب توسعه هوش سازمانی میگردد. هدف كلیدی هوش سازمانی نگهداشتن سازمان در وضعیت مناسب اطلاعاتی و ایجاد آمادگی برای سازمان در مقابل چالشها است. اتحاد و هم افزایی میان هوش سازمانی و مدیریت دانش به تعیین جریان دانش و شكافها برای ارزیابی بهتر موقعیتی كه سازمان در آن قرار دارد، آنچه لازم است بداند و آنچه بهتر است دنبال كند، كمك میكند. مدیریت دانش از طریق مدیریت بهتر ایدهها، افزایش توانمندی و بهرهوری كاركنان و رهبری مؤثر دانش می تواند منجر به افزایش هوش سازمانی گردد. بنابراین مدیریت دانش از طریق تزریق اطلاعات و دانش در سازمانها به هوش سازمانی در فرایند تصمیمگیری، برنامه ریزی، هدف گذاری كمك میكند (طاهری 1389، 23). بنابراین هدف از تحقیق حاضر بررسی ارتباط بین مؤلفه های مدیریت دانش و هوش سازمانی در کارکنان هیآتهای ورزشی استان کرمان بود.
دانش سازمانی به زعم غالب مدیران موفق دنیا، یکی از مهمترین سرمایه شرکتهای سده بیست و یکم محسوب می شود که مدیریت بهینه آن موجب ارتقا سطح کیفی سازمان میگردد(شاهین 1390، 19). مدیریت دانش فرایندی است که به سازمانها در شناسایی، انتخاب، سازماندهی، انتشار و انتقال اطلاعات مهم و مهارت هایی که بخشی از سابقه سازمان هستند و عموماً به صورت ساختار نیافته در سازمان وجود دارند، یاری میرساند (ستاری قهفرخی 1386، 8). در واقع مدیریت دانش”فرایند نظاممند و یکپارچه هماهنگی در سطح سازمانی به منظور دستیابی به اهداف سازمانی است”، که هدف از فعالیتهای آن در سازمان، اطمینان از رشد و تداوم فعالیتها در جهت حفظ دانش حیاتی در تمام سطوح، به کارگیری دانش موجود در تمام چرخهها، ترکیب دانش در جهت هم افزایی، کسب مداوم دانش مربوطه و توسعه دانش جدید از طریق یادگیری مداوم است که به وسیله تجارب درونی و دانش بیرونی ایجاد می شود (کان یی وونگ 2005، 13). از طرفی دیگر امروزه صحبت از انواع مختلف هوش است. در هر مورد، هوش به توانایی دریافت، درك و كاربرد نمادها و سمبلها كه نوعی توانایی انتزاعی است، اشاره دارد. امروزه هوش، پیشوند بسیاری از مفاهیم مدیریتی شده است و این نشان دهنده تغییر نگاه سازمانها و متفكران سازمانی از هوش تستی بر رویكردهای نوین به مقوله هوش است. یكی از انواع هوش، هوش سازمانی است. هوش سازمانی یعنی داشتن دانشی فراگیر از همه عواملی كه بر سازمان مؤثر است. داشتن دانشی عمیق نسبت به همه عوامل مثل مشتریان، رقبا، محیط اقتصادی، عملیات و فرایندی سازمانی كه تأثیر زیادی بر كیفیت تصمیمات مدیریتی در سازمان میگذارد، وما را برای تصمیم گیری سازمانی توانمند میسازد(ابرزی 1385، 30). ایده و مفهوم هوش سازمانی مهم است چرا که پارادایم های جزیی دیگری همچون مدیریت دانش را در بر میگیرد. تمرکز اصلی هوش سازمانی بر دانش میباشد، تا آنجایی که هوش سازمانی درحقیقت قابلیت یک سازمان درافزایش اطلاعات، نوآوری، دانش عمومی و عمل مؤثر بر پایه ایجاد دانش است (یالس 2005، 52).
در سالهای اخیر مدیریت دانش به موضوعی مهم و حیاتی برای موفقیت سازمانها تبدیل شده است. به گونه ای که اثربخشی آنها در گرو ایجاد، ذخیرهسازی، انتقال و بکارگیری به هنگام دانش میباشد. با این وجود بسیاری از سازمانها آمادگی لازم را برای بهره گیری موفقیتآمیز از استراتژی مدیریت دانش ندارند(ستاری قهفرخی 1386، 21). امروزه با اطمینان كامل میتوان ادعا كرد كه شناسایی و استفاده از هوش سازمانی می تواند قدرت رقابت پذیری یک سازمان را افزایش دهد و از دیگر سازمانها متمایز نماید. ضرورت بررسی هوش سازمانی در حال حاضر پاسخ به شرایط فعلی و نیاز مدیران است. سازمان با بهره گیری از هوش سازمانی، اثربخشی استفاده از ساختارهای اطلاعاتی موجود را در راستای اهداف خویش افزایش داده و اطلاعات از حالت عملیاتی و محدود شده به استفاده در لایه های اجرایی سازمان برای استفاده مدیران توسعه داده می شود. با توجه به اینكه مدیران در سازمانهایی فعالیت میكنند كه متأثر از محیط داخلی و خارجی خود میباشند و در مقابل پاسخگویی به مسایل و مشكلات خود مثل انسانها نیازمند قدرت یادگیری هستند. بنابراین مسئله هوش سازمانی می تواند در این مهم كمك شایانی به مدیران كرده و آنها را قادر سازد تا با توجه به حافظة سازمانی خود پاسخگوی نیازها و مشكلات و عكس العمل به موقع به تغییرات محیطی باشند. بنابراین مدیران برای پیشبرد اهداف سازمانی و دستیابی به آنها نیاز به هوش سازمانی دارند كه بتوانند با اتكای به آن عملكرد خود را بهبود بخشند(بیک زاده و همکاران 1389، 48). امروزه صنعت ورزش به عنوان یکی از پردرآمدترین و تأثیرگذارترین صنایع در چرخه اقتصاد یک کشور شناخته شده است که حتی در روزهای رکود شدید اقتصادی، نسبت به دیگر صنایع از رکود کمتری برخوردار بوده است. از این رو سازمانهای ورزشی باید بکوشند تا در این محیط پر تلاطم از یکدیگر عقب نیفتند تا مشتریان خود که همانا تماشاگران، سهامداران، ورزشکاران، مربیان هستند را از دست ندهند. هیـأتهای ورزشی هر استان نیز تلاش می کنند با ارتقا و بهبود دائم سطح عملکرد خود بتوانند به نحو مؤثرتری در نیل به اهداف خود گام بردارند. یکی از مهمترین استراتژی هایی که می تواند در شرایط کنونی تاثیر بسزایی در این زمینه داشته باشد، مدیریت دانش است. ایجاد زمینه و پیش شرطهای سازمانی مناسب از جمله هوش سازمانی مناسب، اولین اقدامی است که باید برای پیادهسازی موفقیتآمیز این استراتژی انجام شود.
بنابراین پژوهش حاضر به منظور فراهم سازی شواهدی از رابطه بین زیر سیستم مدیریت دانش و هوش سازمانی انجام خواهد گرفت و به دنبال تحقق اهداف زیر است: