وبلاگ

(بیان مسئله)………………………………………………………………………………………………………………………..2

 

1-  2 اهداف پژوهش (هدف کلی و اهداف ویژه)………………………………………………………………………………………6

 

1- 3 فرضیه پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………..7

 

1-4 تعاریف علمی واژه ها………………………………………………………………………………………………………………………7

 

1-5 تعاریف عملی واژه ها………………………………………………………………………………………………………………..8

 

1-6 پیش فرض ها……………………………………………………………………………………………………………………………9

 

1-7 محدودیت های پژوهش……………………………………………………………………………………………………………..9

 

 

 

فصل دوم: زمینه و پیشینه تحقیق

 

2-1 چهارچوب پژوهش………………………………………………………………………………………………………………….11

 

2-2 مروری بر مطالعات انجام شده ………………………………………………………………………………………………27

 

 

 

فصل سوم: روش اجرای تحقیق

 

1-3 روش پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………42

 

2-3 نوع پژوهش……………………………………………………………………………………………………………………………42

 

3-3 جامعه پژوهش…………………………………………………………………………………………….42

 

3-4 نمونه گیری……………………………………………………………………………………………….42

 

3-5 روش نمونه گیری……………………………………………………………………………………….42

 

3-6 مشخصات واحدهای مورد پژوهش……………………………………………………………………43

 

3-7 محیط پژوهش…………………………………………………………………………………………….43

 

3-8 ابزار گرد آوری داده ها………………………………………………………………………………….43

 

3-9 اعتبار علمی یا روایی ابزار………………………………………………………………………………44

 

3-10 روش کاربردآوری داده ها…………………………………………………………………………….44

 

3-11 روش های تجزیه وتحلیل آماری داده ها…………………………………………………………….45

 

3-12 ملاحظات اخلاقی………………………………………………………………………………………..47

 

 

 

فصل چهارم:نتایج پژوهش:

 

4-1 یافته های پژوهش………………………………………………………………………………………..49

 

4-2جداول و نمودارها…………………………………………………………………………………………50

 

 

 

فصل پنجم: بحث وبررسی یافته ها

 

5-1 تجزیه وتحلیل یافته ها…………………………………………………………………………………..79

 

5-2 نتیجه گیری نهایی………………………………………………………………………………………..87

 

5-3 کاربرد یافته ها……………………………………………………………………………………………89

 

5-4 پیشنهادات برای پژوهش های بعدی……………………………………………………………………90

 

5-6 منابع ومأخذ……………………………………………………………………………………………….91

 

پیوست ها

 

فهرست جداول فصل چهار

 

جدول 4-1 : توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب سن……………………………………………….50

 

جدول 4-2 : توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب جنس……………………………………………..50

 

جدول 4-3 : توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب BMI …………………………………………….51

 

جدول 4-4 : توزیع واحدهای مورد پژوهش برحسب تشخیص بیماری…………………………………51

 

جدول 4-5 : توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب مد دستگاه ونتیلاتور……………………………52

 

جدول 4-6 : میانگین وانحراف معیار واحدهای مورد پژوهش بر حسب طول مدت بستری ، SOFA و          متغیر های فشاری :…………………………………………………………………………………………… 53

 

جدول 4-7 : میانگین وانحراف معیارIAP واحدهای مورد پژوهش بر حسب زوایای مختلف سر تخت                 به تفکیک دفعات اندازه گیری …………………………………………………………………………………54

 

جدول 4-8 : تغییرات IAP در سه وضعیت صفر ، 15 و30 درجه بر اساس درجه بندی هیپرتانسیون

 

داخل شکمی …………………………………………………………………………………………………….56

 

جدول 4-9 : مقایسه میانگین وانحراف معیارIAP بر حسب گرو های سنی به تفکیک وضعیتهای             مختلف­سرتخت……………………………………………………………………………………………………….58

 

جدول 4-10 : مقایسه تغییرات IAP بین زوایای 15-0 و 30-0 بر حسب سن واحدهای مورد پژوهش…60

 

جدول 4- 11 : مقایسه میانگین وانحراف معیار IAP بر حسب جنس به تفکیک زوایای مختلف سر تخت..61

 

جدول 4- 12 : مقایسه متوسط تغییرات IAP بین زوایای 15-0 و 30-0 بر حسب جنس …………………63

 

جدول 4- 13 : مقایسه میانگین وانحراف معیار IAP بر حسب گروه های BMI به تفکیک زوایای مختلف

 

سرتخت……………………………………………………………………………………………………………….64

 

جدول  4-14: مقایسه متوسط تغییرات IAP بین زوایای 15-0 و 30-0 سر تخت بر حسب گروه های          BMI………………………………………………………………………………………………………………….66

 

جدول 4 – 15 : مقایسه اختلاف IAP در سه زوایه مختلف سر تخت بین گرو های BMI ………………..67

 

جدول  4 – 16 : مقایسه میانگین وانحراف معیار IAP بر حسب تشخیص بیماری به تفکیک زوایای مختلف سرتخت……………………………………………………………………………………………………………….68

 

جدول 4- 17 : مقایسه متوسط تغییرات IAP بین زوایای 15- 0 و 30 – 0 سر تخت بر حسب تشخیص      بیماری………………………………………………………………………………………………………………..70

 

جدول 4 – 18: مقایسه میانگین وانحراف معیار IAP بر حسب مد دستگاه ونتیلاتور به تفکیک زوایای مختلف  سر تخت……………………………………………………………………………………………………71

 

جدول 4 -19 : مقایسه تغییرات IAP بین زوایای 15- 0 و 30 -0 بر حسب مد دستگاه ونتیلاتور ………73

 

جدول 4 – 20 : ضریب همبستگی پیرسون متغیرهای IAP و تغییرات آن در زوایای مختلف سر تخت….74

 

جدول 4 – 21 : محدوده توافق و میزان خطای IAP  بین زوایای مختلف سر تخت………………………..75

 

فهرست نمودار های فصل چهار :

 

نمودار 4- 1 : تغییرات فشار داخل شکمی از زاویه صفر درجه به سمت زاویه 30 درجه …………………55

 

نمودار 4- 2 : تغییرات فشار داخل شکمی بر اساس درجه بندی هیپرتانسیون داخل شکمی در سه زاویه صفر ، 15 و 30 درجه …………………………………………………………………………………………….57

 

نمودار4_3 : روند  و مقدار تغییرات فشار داخل شکمی در زوایای مختلف سر تخت بر حسب گروه های سنی واحدهای مورد پژوهش……………………………………………………………………………………..59

 

نمودار 4_4 : روند ومقدار تغییرات فشار داخل شکمی  در زوایای مختلف بر حسب جنس واحدهای مورد پژوهش……………………………………………………………………………………………………………….62

 

نمودار 4 _ 5 : : روند ومقدار تغییرات فشار داخل شکمی در زوایای مختلف سر تخت بر حسب گروه های BMI واحدهای مورد پژوهش……………………………………………………………………………………65

 

نمودار 4 _ 6 : : روند ومقدار تغییرات فشار داخل شکمی در زوایای مختلف سر تخت بر حسب تشخیص  بیماری واحدهای مورد پژوهش………………………………………………………………………………….69

 

نمودار 4 _ 7 : روند ومقدار تغییرات فشار داخل شکمی در زوایای مختلف سر تخت بر حسب مد دستگاه  ونتیلاتور …………………………………………………………………………………………………………….72

 

نمودار 4 – 8 : محدوده توافق و میزان خطا بین زوایای 15 و 0 درجه سر تخت …………………………..76

 

نمودار 4 – 9 : محدوده توافق و میزان خطا بین زوایای 30 و 0 درجه سر تخت …………………………..77

 

بیان مسئله :

 

فشار داخل شکمی (  [1](IAPبه شکل فزاینده ای به عنوان یک عامل مهم  فیزیولوژیکی در بیماران بخش مراقبت ویژه مورد توجه قرار گرفته است (2،1). افزایش فشار داخل شکمی یک فرایند خاموش بالینی است که تا وقتی به طور کامل پیشرفت نکند تشخیص داده نمی شود .انجمن جهانی سندرم کمپارتمان شکمی (WSACS)[2] میزان بروز هیپرتاسیون داخل شکمی [3](IAH)در بیماران بخش­های مراقبت­ ویژه از               18درصد  تا8/58 درصد و در بیماران بدحال داخلی وجراحی 65 – 4/54 درصد بیان کرده است (2 ) . این دامنه

 وسیع در محیط های بالینی مختلف( جراحی یا داخلی ) ، وضعیت بیمار ( تروما ، سوختگی، بیماران بعد از عمل )  ، تنوع روش های اندازه گیری IAP و نیز عددی که برای تعریف هپیرتاسیون داخل شکمی انتخاب می شود ( 25-12 میلی مترجیوه ) متفاوت است (3).  از این رو  IAHبه عنوان یک سندرم دیسترس حاد تنفسی ((ARDS[4]  شکمی شناخته می شود(4). افزایش فشار داخلی شکمی نتایج و اثرات مختلف و مخربی برروی بافتهای اطراف و ارگانهای دیگر بدن دارد . اثر ایسکمیک وقتی IAP به 10 میلی متر جیوه و یا بیشتر برسد رخ می دهد .اما وقتی فشار به 20 میلی متر جیوه و بالاتر رسید ، آسیب ارگانی غیر قابل برگشت رخ می دهد سندرم کمپارتمان شکمی ایجاد می گردد (4،2) .

 

تحقیق رین تام[5] و همکاران نشان داد که میزان مرگ و میر درروز بیمارن مبتلا به IAH   بستری در بخش مراقبت ویژه در مقایسه با بیماران بدون ابتلاء به IAH در طی 28 روز  به ترتیب 9/37 در مقابل  1/19 و در طی 90 روز 7/53 در مقابل 8/35 بود ، IAH اولیه به عنوان عامل  خطر مستقل مرگ و میر شناخته شده است (5).

 

مطالعات نشان داده است که با پایش IAP در بیماران بستری در بیمارستان وبه بخصوص بیماران بستری در بخش های مراقبت ویژه طول مدت بستری بین 10 تا 13 روز کاهش پیدا می کند و بدنبال آن روازانه 2000 دلار صرفه جویی در هزینه های درمان می گردد. با درمان  و مراقبت به موقع و زود هنگام در بیماران  مبتلاء به IAH  به ازای هر بیمار مبتلاء 10000 تا 20000 دلار صرفه جویی خواهد شد (2).

 

 

یافته­ ها در مطالعه کربز[6] نشان داد  که در بیماران تحت تهویه مکانیکی، تنظیم دستگاه تهویه  مکانیکی بخصوص ([7](PEEP باید با توجه به اثرات فشار داخل شکمی برروی قفسه سینه و کمپلیانس ریه ها انجام شود(6). از طرف دیگرفشار داخل شکمی افزایش یافته می تواند یک عامل پیش بینی کننده نارسایی ارگانی و میزان مرگ و میر در این بخش ها باشد (7،3).

 

اکثر بیماران بخش های مراقبت ویژه تحت تاثیر مانیتورینگ های مختلف همودینامیک مانند (CVP ([8] و ((CO[9] می باشند چیزی که اغلب به آن توجه نمی گردد این مسأله است که اندازه گیری های مختلف همودینامیک تحت تاثیر عوامل دیگری مثل تهویه مکانیکی وIAP می باشند (9،7،8 ) . علیرغم شیوع بالای IAH و اهمیت ACS و کنترل آن در بیماران بستری در بخش های مراقبت ویژه ، اندازه گیری فشار داخل شکمی کمتر مورد توجه قرار گرفته است و این در حالی است که  اگر سندرم کمپارتمان شکمی و عوارض شدید آن رخ دهد تنها درمان جراحی برای کاهش فشار داخل شکمی کاربرد دارد . بنابراین تشخیص زود رس برای مداخله کافی و کنترل آسیب ضروری می باشد ( 3 ) .

 

بررسی و اندازه گیری فشار داخل شکمی همانند سایر بررسی های پارامترهای همودینامیک از وظایف پرستار بخش مراقبت ویژه است. کسب مهارت های پرستاری به منظور تشخیص بیماران در معرض خطر IAH اساسی و ضروری می باشد تا با مداخلات غیر جراحی زود هنگام به کاهش IAP و جلوگیری از بروز ACS کمک نماید. تحقیقات نشان داده است که  در 60-40 درصد  موارد معاینات بالینی در تشخیص  IAHدر مقایسه با اندازه گیری فشار داخل شکمی موفق نبوده است(10،11) . اندازه گیری سریال IAP  برای تشخیص و درمان IAH/ACS ضروری است زیرا حساسیت معاینه بالینی تنها 60درصد             می باشد (13،12).

 

به دلیل اهمیت IAH ، پرستاران باید به طور ویژه ای از فرایند اندازه گیری فشار داخل شکمی و جنبه های مختلف آن آگاه باشند . از طرفی اگر به این امر توجه نشود منجر به بروز اشتباه در سایر اندازه گیری همودینامیک خواهد شد  ( 16،14،15).

 

 

 

از این رو طبق توصیه انجمن جهانی سندرم کمپارتمان شکمی ، اندازه گیری روتین در بیماران دارای دو یا چند عامل خطر مثل اتصال به تهویه مکانیکی ، ترانسفوزیون خون بیش از 10 واحد در 24 ساعت ، دریافت مایعات بیش از 5 لیتر در 24 ساعت ، پنومونی[10] ، سپسیس[11] و … باید هر 6-4 ساعت تا زمان حذف عامل خطر انجام شود(17) .

 

معمولاً وضعیت استاندارد مورد استفاده برای اندازه گیری فشار داخل شکمی صفر درجه می باشد.اما برای بیماران بستری در بخش مراقبت ویژه این وضعیت می تواند عواقب  جبران ناپذیری از جمله پنومونی ، دیسترس تنفسی و … داشته باشد بخصوص وقتی که این اندازه گیری بصورت مداوم صورت گیرد. لذا چالشی که اغلب پرستاران بخش مراقبت ویژه با آن روبرو هستند این مسئله است که هنگام مانیتورینگ همودینامیک بیمار از جمله IAP نیاز است که بیمار حتماً در وضعیت طاقباز قرار گیرد؟(14)

 

پیشبرد راحتی و آسایش بیمار از طریق مداخلات پرستاری یک جزء جدایی ناپذیر از مراقبت پرستاری در بخش های ویژه است و از وظایف پرستاران می باشد. یکی از جنبه­ های راحتی وآسایش بیمار برقراری وضعیت مناسب و راحت برای بیمار می باشد (18 ) .

 

شواهدی در مقالات درباره تاثیر وضعیت بدن  برروی اندازه گیری فشار داخل شکم وجود دارد ، اما تاثیر درجه ای که معمولاَ برای وضعیت های مختلف زاویه سرتخت در بیماران بخش های مراقبت ویژه استفاده می شود برروی فشار داخل شکم روشن نیست(19). اندازه گیری فشار داخل شکم در وضعیت صفر درجه که وضعیت مطلوب در بیماران بخش مراقبت ویژه نمی باشند ، باعث  می شود که فشار داخل شکم کمتر از میزانی که اغلب اوقات بیماران با آن روبرو هستند ،اندازه گیری گردد( 1،13،15 ).

 

از سوی دیگر عدم تحمل این وضعیت دربیماران با شرایط خاص منجر به افزایش کاذب IAP خواهد شد (12،11). تحقیقات در زمینه این بیماران، که تحمل چنین وضعیتی را ندارند همانند بیماران مبتلا به نارسایی قلبی ، سندرم دیسترس تنفسی ، سپسیس یا جراحی به اندازه کافی در دسترسی نمی باشد(13). علاوه بر آن قرار گرفتن بیمار در وضعیت خوابیده به پشت بدون بالا آوردن سرتخت حتی برای مدت کوتاه با هدف اندازه گیری فشار داخل شکمی خطر پنومونی­ آسپراسیون را افزایش می­دهد. این وضعیت برخلاف خط مشی­های توصیه شده مرکز کنترل بیماریها برای پیشگیری از این عارضه می باشد در اصول توصیه شده در بیماران بخش های مراقبت ویژه تاکید می­ شود تادر صورت عدم ممنوعیت درهمه­زمان ها حداقل30 درجه ­افزایش سرتخت وجود داشته باشد . علت این امر شواهد­ی­ از کاهش پنومونی وابسته به ونتیلاتور است واینکه این وضعیت میزان بروز زخم های فشاری را کاهش می دهد  (14). بنابراین درک تاثیر وضعیت بدن بر اندازه گیری فشار داخل شکمی مهم است بطوریکه اندازه های فشار داخل شکمی می تواند به شکل مناسبی تفسیر گردد (20) .

 

برخی از مطالعات نشان داده اند که با افزایش سر تخت بیش از 20 درجه فشار داخل شکمی به شکل معنی داری افزایش پیدا خواهد کرد (12) و نیز در مواردیکه بیمار در معرض خطر کمپارتمان شکمی قرار دارد و فشار داخل شکمی بیش از 20 میلی مترجیوه می باشد ، فشار داخل شکمی می تواند در وضعیت نیمه نشسته اندازه گیری گردد(1). همچنین تحقیقات نشان داده اند که ارتباط فشار داخل شکمی و زاویه سر تخت در مردان و بیماران با شاخص توده بدنی بالاتر معنی دار تر بوده است(19،20) .

 

ثبات وضعیت بیمار از یک اندازه گیری تا اندازه گیری بعدی در روش اندازه گیری متناوب فشار داخل شکمی در صحت آن برای تصمیم گیری بالینی اهمیت دارد . تغییر وضعیت های مختلف در فواصل اندازه گیری فشار داخل شکمی بر صحت میزان اندازه گیری شده تاثیر گذار است و می تواند در تصمیم گیری بالینی اختلال ایجاد نماید ( 2 ) .

 

مطالعات بیشتر در این زمینه این امکان را خواهد­­ داد تا در تکنیک اندازه گیری فشار داخل شکمی در زوایای مختلف سرتخت بدون آنکه بیمار در وضعیت صاف (صفر درجه) و عوارض بالقوه آن قرار داده شود ، تصحیحی صورت گیرد و همچنین­ از آنجائیکه ACS برمبنای اندازه گیری فشار داخل شکمی در وضعیت صاف تعریف می شود ، برای اینکه وضعیتی غیر از  صفر درجه  برای اندازه گیری فشار داخل شکمی استفاده شود نیاز به مطالعات بیشتری است (11). انجمن جهانی سندرم کمپارتمان شکمی یکی از توصیه ها و پیشنهادات برای پژوهش و تحقیق درباره روش اندازه گیری فشار داخل شکمی و تاثیر وضعیت بدن بر روی اندازه گیری IAP  بیان کرده است (17) .

 

ازآنجائیکه عوارض ناشی از وضعیت صفر درجه در برخی موارد مانع از انجام اندازه گیری IAP          می شود ، لذا پژوهش­های متعددی در مورد درجه زاویه سرتخت که کمترین تفاوت را با اندازه گیری فشار داخل شکمی در وضعیت صفر درجه دارد لازم به نظر می رسد . برخی از محققین بیان می کنند که تعیین معیار های اصلاح شده فشار داخل شکمی اجازه می دهد که بتوان فشار داخل شکمی را در وضعیت های نیمه نشسته تفسیر کرد(20) . آنچه در مراقبت از بیماران مهم بوده این است که سعی شود مراقبت ها به گونه­ ای انجام گردد که حداقل عوارض احتمالی را برای بیماران به دنبال داشته باشد و نیز در عین حال با حفظ راحتی و آسایش بیمار مانیتورینگ بیمار دقیقاً منعکس کننده وضعیت واقعی او باشد (2) .

 

با توجه به اینکه اندازه گیری فشار داخل شکمی به صورت استاندارد و معمول در وضعیت صفر درجه انجام می شود و از طرفی اندازه گیری فشار داخل شکمی دربیماران بخش مراقبت ویژه با داشتن عوامل خطر متعدد و اثرات آن بر روی وضعیت بیمار امری لازم الاجراء به شمار می رود و نیز عدم تحمل قرار گیری بیماران دراین وضعیت مانعی درجهت این امر به شمار می رود ، پژوهشگر به دنبال درجه­ای از زاویه سر تخت است که کمترین تغییر را در وضعیت بیمار و میزان فشار داخل شکمی ایجاد می­نماید. این درجه با توجه به مطالب ذکر شده متفاوت است. با توجه به­اینکه همانند سایر شاخص ­های همودینامیک اندازه ­گیری فشار داخل شکمی­از­ وظایف و مسئولیت­های پرستار بخش مراقبت ویژه محسوب می شود (2) و تاکنون نیزدر کشور ایران تحقیقی در این زمینه انجام نشده است لذا پژوهشگر برآن شد تا به بررسی تغییرات فشار داخل شکمی در وضعیت های مختلف پرداخته و به وضعیت مناسب برای اندازه گیری فشار داخل شکمی دست یابد تا شاید این یافته ها بتواند در ارتقاء کیفیت مراقبت بیماران در بخش های مراقبت ویژه ممورد استفاده قرار گیرد.

اولین بار کلمه « توریست » به معنای گردشگر در سال 1772 میلادی به کار برده شده است. این کلمه از ریشه لاتین (tour) و به معنای گردش  و سفر است. این واژه بعدها نام یکی از بزرگترین صنایع جهان را به خود اختصاص داد. صنعتی که در سال 2011 چیزی بالغ بر 988 میلیون نفر از آن بهره مند شده اند که این خود برابر یک ششم جمعیت جهان است(جمشیدی،1385،ص4) .

 

در شرایط خاص امروزی جامعه ما صنعت گردشگری در بعد انسان گرایانه خود به دنبال افزایش سطح شادابی و نشاط عمومی و کاهش تنش های عصبی وکمک به سلامت آحاد جامعه است تا به نحوی پیشرفت جامعه ایرانی را سرعت ببخشد. در این اثر با درک ضرورت و اهمیت این مساُله سعی شده تا با معرفی نوع جدیدی از نگرش به پتانسیل های موجود در سطح کشور به نام گردشگری با دوچرخه به عنوان ارزانترین و ساده ترین و در دسترس ترین وسیله نقلیه غیر موتوری که پرچم دار حمل و نقل سبز است هم راه کاری برای افزایش میزان گردشگری و سفرهای روزانه در طول ایام سال ارائه شود و هم به حل مشکلات ترافیکی و بحث آلودگی صوتی و هوای کلان شهر گردشگرپذیر اصفهان کمک کرده باشد.

 

گردشگری با بهره گرفتن از دوچرخه همچون شاه کلیدی برای باز کردن قفل معضلات نوین زندگی شهری و صنعتی است که درعین حال که آسان و در دسترس بوده و هست هیچگاه بصورت علمی و با نگاه کارشناسانه به آن در سطح کلان سیاست گذاری های شهری و گردشگری نگریسته نشده است(مرکز مطالعات شهری اصفهان،1390، 1).

 

از دیدگاه تخصصی گردشگری که بیشتر ابعاد اقتصادی محصولات و خدمات گردشگری را مورد بررسی قرار می دهد قضییه کمی متفاوت خواهد بود، یعنی با در نظر گرفتن عوامل تأثیرگذاری همچون قیمتهای حاملهای انرژی، هزینه های گزاف خرید و نگهداری از خودرو، نیاز به جای پارک و هزینه ساخت پارکینگ و میزان اشغال زمین برای ساخت آن و آثار زیانبار ناشی از آلودگی هوا و ترافیک بر روی میزان جذابیت فضاهای گردشگری برای گردشگران و شهروندانی که قصد انجام گردش در شهرها را دارند می توان اشاره کرد. از این رو توسعه گردشگری با دوچرخه از طرفی خود عاملی دارآمدزا و از طرف دیگر عاملی برای جلوگیری از کاهش درآمدهای گردشگری به علت آلودگی و مشکلات ترافیکی در کلان شهر اصفهان خواهد بود (کاظمی،1389،22).

 

از آنجایی که این تحقیق یک پژوهش به صورت مطالعه تطبیقی  است با گزینش کشور هلند به عنوان پیشگام ترین کشور در زمینه گردشگری با دوچرخه سعی در قیاس و الگوبرداری از این کشور شده است. به علت گستردگی زیاد کشور ایران و تنوع آب و هوایی زیاد با انتخاب دو شهر نمونه گردشگری اصفهان در ایران و آمستردام در هلند که تشابهات بیشتری با هم دارند دست به مطالعه موردی با جزییات دقیق تر زده و با بررسی پتانسیل ها و موانع  شهر اصفهان در زمینه گردشگری با دوچرخه در نهایت راهکارهایی کاربردی ارائه خواهد شد.

 

2-1- بیان مسئله

 

 بر اساس گزارش سازمان WTO تعداد گردشگران جهان سالانه 3/4 درصد و درآمدهای ناشی از آن 6 درصد رشد دارد و در سال 2020 این جمعیت به 6/1میلیارد نفر خواهد رسید. اما متأسفانه تعداد گردشگران و حجم درآمدهای ایران از بازار بزرگترین و پر درآمدترین  صنعت روز جهان مبالغی بس ناچیز است و حتی 1 درصد کل درآمد و گردش مالی صنعت گردشگری جهان را هم به خود اختصاص نداده است (ایوبی،1389،4).

 

حال اگر پتانسیل کشور ایران در زمینه گردشگری را که در رده بندی جهانی رتبه نهم را به خود اختصاص داده با رتبه درآمدی این بخش قیاس کنیم از تعجب حیران می شویم. از آنجایی که صنعت گردشگری صنعتی بسیار گسترده است و انواع گوناگونی را شامل می شود در این پژوهش به بررسی موضوع  گردشگری دوچرخه از منظر اکوتوریسم، گردشگری ورزشی، گردشگری هیجانی و گردشگری شهری- سلامت پرداخته می شود. طبق آمار بیشترین و وسیع­ترین رشد در میان شاخه­های مختلف توریسم در بخش اکوتوریسم رخ داده است و رشد این بخش بین 10 تا 30 درصد خواهد بود (قریشی،1384،45) .

 

کشور ایران پتانسیل بسیار بالایی در زمینه اکوتوریسم دارد و دارای جایگاه پنجم به لحاظ پتانسیل های اکوتوریستی است به همین دلیل توسعه این نوع گردشگری که با انواع دیگر گردشگری همچون گردشگری ورزش و سلامت هم تا حد زیادی هم پوشانی دارد می تواند باعث بهبود جایگاه و درآمد صنعت گردشگری در ایران شود. از آنجایی که یکی از ابعاد مهم گردشگری حمل و نقل است به همین دلیل استفاده از وسایل نقلیه غیر موتوری با آلایندگی کم بخشی از مسائلی است که گردشگری طبیعت محور یا اکوتوریسم به آن اهمیت بالایی می­دهد. با بالا گرفتن مسائل زیست محیطی و افزایش طرفداران گردشگری سبز موضوعاتی همچون استفاده از وسایل نقلیه با آلایندگی کم همچون دوچرخه که در عمل وسیله ای بدون آلودگی است به مسائل روز دنیای گردشگری مدرن اکوتوریسم بدل شده است. یکی از بهترین و سالم­ترین وسایل حمل و نقل دوچرخه است که از نظر مصرف انرژی با صرفه­ترین وسیله نقلیه موجود در جهان است(آل ابراهیم،1380, 1).

 

 پیمایش مسافتی 10 کیلومتری با دوچرخه مستلزم مصرف 200 کالری انرژی است که حدوداً مقدار انرژی موجود در یک پیمانه برنج است. برای انجام همین سفر با اتومبیل 1115 کالری انرژی مصرف می­ شود که معادل انرژی موجود در یک لیتر بنزین است. علاوه بر این منفعت، دوچرخه نقش غیر قابل انکاری در توسعه فعالیت­های گردشگری، کاهش آلودگی صوتی و هوا، کاهش ترافیک، کاهش نرخ اشغال فضا برای

 خیابان­ها و پارکینگ­ها و تسهیل رفت و آمد شهری و بهبود وضعیت عمومی سلامت اجتماعی، بالارفتن میزان سرزندگی افراد می­ شود(مهندسین مشاور گذرراه،1384،29).

 

طبق آمار رسمی اعلام شده میزان استفاده از دوچرخه و اهمیت گردشگری با دوچرخه در بسیاری از کشورهای جهان رشد معناداری کرده است به طوری که دیگر دوچرخه سواری به عنوان یک فعالیت محدود ورزشی تفریحی و یا یک وسیله نقلیه کند تلقی نمی گردد. در کشورهای پیشرفته ای همچون هلند، بلژیک، نروژ، سوئد، فرانسه، آلمان، ایتالیا و انگلیس که همگی از کشورهای پیشرفته و مرفه جهان با زیرساخت های حمل و نقل جاده ای پیشرفته و اتومبیل های راحت و کم مصرف و کم آلاینده هستند درصد استفاده از دوچرخه بسیار بالاست, این در حالیست که آمار استفاده از دوچرخه در ایران چیزی کمتر از 4 درصد است(حکیمی،1384،14).

 

مطالعات نشان می­دهد که امروزه سهم دوچرخه از سفرهای محلی در کشور هلند 37 درصد، دانمارک 25درصد، آلمان 21درصد و سوئد 19درصد است. در این کشورها افراد نه از روی ناچاری، بلکه به انتخاب خویش این وسیله نقلیه سالم مفید و باصرفه را در سفرهای خود انتخاب می­ کنند(حاتمی­نژاد و اشرافی،1388, 46). 

 

با توجه به اینکه گردشگری با دوچرخه از انواع گردشگری خارج از فضای بسته تلقی می گردد از عواملی چون الگوهای آب و هوایی متوسط دمای هوا، وضعیت توپوگرافیک و عوامل انسان شناختی فرهنگی بسیار متأثر است. با آنکه کشور هلند در عرض های شمالی تری از ایران واقع شده است و برای مثال شهری همچون آمستردام دارای متوسط دمایی 10 درجه پایین تر از شهر اصفهان است اما درصد استفاده از دوچرخه و گردشگری با دوچرخه در آن قابل قیاس با شهر اصفهان نیست همین تفاوت با وجود پتانسیل های متعدد طبیعی و تاریخی آب و هوایی به لحاظ متوسط دمای بالاتر در شهر اصفهان این سوال را در مورد علل این تفاوت ها در ذهن به وجود آورد که نگارنده با انجام یک مطالعه تطبیقی به دنبال یافتن پاسخ مناسب و ارائه راه کارهایی برای دستیابی به جایگاه مطوب شهر اصفهان در این زمینه است.

 

3-1- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

 

ورود دوچرخه به عنوان یک وسیله نقلیه غیر موتوری در کشورهای اروپایی و آمریکایی به عرصه گردشگری نوع جدیدی از گردشگری را به عنوان ” گردشگری با دوچرخه” ایجاد نموده است.  این نوع از گردشگری هم پوشانی زیادی با انواع دیگر گردشگری همچون گردشگری طبیعت گردی، گردشگری ورزشی, گردشگری سلامت, گردشگری شهری و گردشگری هیجانی دارد و به نوعی یک راه حل برای کاهش معضلات ترافیک و آلودگی هوا در کلان شهر هاست. انتظار می­رود تا یک دهه دیگر، شمار طبیعت­گردانی که دغدغه مسائل زیست محیطی دارند که اکنون حدود 7 درصد کل توریست­های جهان را تشکیل می­دهد به بیش از 30% برسد(تولایی،1386،31-30).

 

از آنجایی که اکوتوریسم ارتباط گسترده­ای با گردشگری با دوچرخه دارد، افق در پیش روی گردشگری با دوچرخه افق بسیار روشنی است. در کشورهای صنعتی همچون هلند که گردشگری به عنوان یک مجموعه کل بین 4 تا 6 درصد تولید داخلی را به خود اختصاص می­دهد گردشگری با دوچرخه هم نقش عمده ای در بازار گردشگری دارد به نحوی که نماد[2] تبلیغاتی گردشگری هلند شامل”دوچرخه،  لباس های رسمی و گلهای تازه ” است که خود نشان دهنده اهمیت دوچرخه در صنعت گردشگری هلند می باشد(کیانژاد،1383،9).

 

گردشگری ورزشی بین 1تا 2 درصد از تولید ناخالص داخلی کشور هلند را تشکیل می­دهد. کشور هلند با دارا بودن بالاترین نرخ استفاده از دوچرخه در حمل و نقل شهری و برون شهری  و بالاترین میزان پذیرش عمومی دوچرخه به عنوان یکی از بهترین کشورهای جهان در حوزه گردشگری با دوچرخه تلقی می­گردد،این در حالیست که ایران دارای پتانسیل­های گردشگری گسترده­ای است و گردشگری با دوچرخه  دارای بازار بکر و دست نخورده ای در صنعت گردشگری ایران است ولی با این حال فعالیت تحقیقاتی خاصی در این زمینه انجام نشده است. این پژوهش قصد دارد تا با بررسی و قیاس مولفه­هایی چون میزان احترام به حقوق دوچرخه سواران و دیگر عناصر فرهنگی به عنوان زیر ساخت های فرهنگی و پتانسیل­های جغرافیای طبیعی و پارامترهای شهرسازی کشور به صورت مطالعه موردی در شهر اصفهان با کشور هلند و شهر آمستردام راهکارهای علمی-عملی مناسبی را ارائه نماید. 

 

در نهایت می توان گفت ضرورت در بهبود وضعیت جاذبه های نوین گردشگری در شهر اصفهان و افزایش آمار گردشگران داخلی و خارجی که در رونق اقتصادی مفید به فایده خواهد بود و کمک شایانی هم به اصلاح رفتار شهروندان در رفت و آمدهای روزانه را دلایل عمومی احساس ضرورت نگارنده در جمع آوری مطالب این اثر بیان نمود. با توجه به سند توسعه ملی در افق سال 1404 یکی از اهداف دولت در زمینه حمل و نقل,دست یابی به جایگاه حداقل20 درصدی استفاده از دوچرخه به عنوان یک وسیله نقلیه ارزان، پاک و راهبردی است که رسیدن به این هدف همپوشانی زیادی هم با سیاست های حوزه گردشگری برای دستیابی به جایگاه اول منطقه ای در زمینه میزان گردشگر ورودی به کشور و تأمین حداقل25% درآمد غیر نفتی کشور از طریق صنعت جهانگردی دارد(همان,12).

 

در این پایان نامه تلاش می­ شود تا تأثیرات اختراع و بکارگیری دوچرخه در زندگی روزمره و آثار مضاعف­ساز آن در افزایش درآمدهای گردشگری کشور هلند، تشابهات و تفاوت­های شهرهای اصفهان و آمستردام در این زمینه با بهره گرفتن از نرم افزار spss برای تحلیل نتایج آماری پرسشنامه ها ارائه و راهکارهای مناسبی برای بهبود صنعت گردشگری در شهر اصفهان ارائه  گردد.

 

4-1- اهداف تحقیق(اصلی و فرعی و کاربردی)

 

1-4-1- اهداف اصلی

 

1) بررسی و مطالعه تطبیقی چالش ها و عوامل تأثیر گذار بر روی میزان گرایش شهروندان به استفاده از دوچرخه در شهر اصفهان در قیاس با شهر آمستردام و ارائه راهکارهایی برای توسعه گردشگری با دوچرخه در شهر اصفهان.

 

2) رسیدن به این آگاهی که هرکدام از عوامل اقلیمی، زیست محیطی، اقتصادی، فرهنگی- زیر ساختی و قانونی و میزان امنیت دوچرخه و ایمنی دوچرخه سوار در شهر اصفهان در قیاس با شهر آمستردام تا چه میزان و به چه نحوی بر تمایل گردشگران به استفاده از دوچرخه به عنوان وسیله جایگزین وسایل نقلیه موتوری در سفر و استفاده از آن تأثیرگذار خواهد بود.

 

3) ارائه راهکارهایی برای ترویج اکوتوریسم ، گردشگری ورزشی- هیجانی و گردشگری شهری با بهره گرفتن از دوچرخه در شهر اصفهان به عنوان پایتخت گردشگری ایران با محوریت فضاهای پیرامون رودخانه زاینده رود و همچنین فضاهای تاریخی بافت مرکزی شهر و مسیرهای دوچرخه در خیابان های چهارباغ عباسی، چهارباغ خواجو و پارک کوهستانی صفه.

 

2-4-1- اهداف فرعی

 

1) ارائه راهکارهایی برای توسعه گردشگری دوچرخه به عنوان  عاملی مضاعف­ساز در ایجاد درآمد و اشتغال­زایی در بخش گردشگری شهری برای کمک به ایجاد گردشگری پایدار در ایران و به طور خاص در شهر اصفهان .

 

 2) ارائه راهکارهایی برای ترویج فرهنگ گردشگری با دوچرخه در میان گردشگران داخلی و خارجی برای تغییر نقطه نظر شهروندان ایرانی و اصفهانی نسبت به استفاده بیشتر از دوچرخه .

 

3-4-1- اهداف کاربردی

 

1) گسترش گردشگری با دوچرخه به عنوان نوعی از گردشگری سبز با هدف کاهش آثار منفی زیست محیطی ناشی از استفاده از وسایل نقلیه موتوری و کاهش آلودگی های هوای کلان شهر اصفهان وکم کردن حجم گره های ترافیکی در بافت تاریخی که آثار منفی بر روی گردشگران دارد.

 

 2) ایجاد فضاهای انسان گرایانه شهری با ایجاد زیر ساخت های  مورد نیاز برای استفاده بیشتر از دوچرخه برای گردشگران و بازدیدکنندگان داخلی و خارجی با هدف افزایش  تاُثیر مثبت حاصل دیدار از شهری آرام و زیبا و تمیز با مردمانی با فرهنگ متعالی .

 

4-4-1- استفاده کنندگان از نتایج تحقیق

 

مدیران شهرداری اصفهان؛ مدیران و برنامه­ ریزان صنعت گردشگری؛ سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی؛ محققان و دانشجویان صنعت مهمان نوازی و گردشگری؛ سرمایه گذاران صنعت گردشگری؛ محققان و علاقه­مندان به موضوع دوچرخه سواری و ورزش های عمومی، مدیران بخش حمل و نقل درون شهری , فعالان اقتصادی و آژانس های گردشگری فعال در زمینه اکوتوریسم و گردشگری ورزشی.

 

[1]- Cycle tourism

 

[2] -Motto

 

[3] – Bicycles،Apparel,Fresh Vegetables

 

[1]-  Out door

 

[1]-  Tourist

 

[2]-  Cycle tourism

:

    امروزه انرژی در کنار سرمایه و نیروی انسانی به عنوان یکی از عوامل اصلی تولید در دنیا به شمار می‌آید و در کشور ما نیز بی‌تردید انرژی نقش بسزایی در پیشرفت و توسعه کشور ایفا می‌کند؛ لذا تدوین استراتژی‌ها و سیاست‌های مناسب با در نظر گرفتن معیارهای پیش‌بینی آینده و تدوین برنامه‌های متناسب با آن، به منظور استفاده و تخصیص بهینه انرژی، بسیار حائز اهمیت است. (آمارهای هشداردهنده وزیر نفت، 1389)

 

نهاده انرژی یكی از نهاده های اساسی در تابع تولید كلان اقتصاد محسوب می‌شود؛ به گونه‌ای كه هر تغییری در قیمت این نهاده، در كوتاه مدت از طریق سهم هزینه‌ای آن و در بلندمدت از طریق تأثیر متقابل بر بازار سایر نهاده‌ها بر شاخص قیمت تولید كالاها و خدمات اثر می‌گذارد. اهمیت رفتار نهادة انرژی در برابر سایر نهاده‌ها به حدی است كه مباحث تفصیلی ویژه‌ای را در ادبیات اقتصادی به خود اختصاص داده است. (شریفی و همکاران، 1387) استفاده موثر از انرژی می‌تواند به عنوان یکی از راه‌های بالقوه و اثربخش برای حل مشکل جهانی انرژی باشد. (سبیتوسی، 2008)

 

دولت‌ها برای کاهش اثرات سوء اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مصرف حامل‌های انرژی نظیر سوخت‌های فسیلی، باید چه به صورت جداگانه و چه به صورت همکاری باهم از طریق اقدامات و سیاست‌های قوی مثل مداخلات تنظیمی بازار نقش خود را ایفا کنند. به طوری که در سناریوی جایگزینی انرژی آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) به نظر می‌رسد سیاست‌هایی که دولت‌ها در حال حاضر اجرا می‌کنند (نظیر اصلاحات یارانه‌های انرژی)، رشد مصرف و استخراج سوخت‌های فسیلی را تا سال 2030 به نصف کاهش دهد. (مورگان، 2008) این در حالی است كه تولید و مصرف انرژی در ایران با حالت بهینه فاصله زیادی دارد و شدت مصرف انرژی طی سال‌های گذشته در ایران افزایش چشمگیری داشته است. (جباروند و همکاران، 1390)

 

هرچند ایران از نظر دارا بودن منابع و ذخایر متنوع انرژی دومین کشور در خاورمیانه محسوب می‌شود، اما سرمایه‌گذاری به موقع در بخش انرژی و بذل عنایت کافی به آن حتی در کشورهایی که برخوردار از منابع فنی انرژی می‌باشند ضروری است و امکان دستیابی به عرصه‌های بین‌المللی را میسر می‌سازد. به عنوان مثال ذخایر گاز ایران به تنهایی از مجموع ذخایر گاز کشورهای خاورمیانه به مراتب افزون تر است؛ اما اهمیت صرفه‌جویی در مصرف گاز طبیعی به عنوان یک منبع پایان پذیرفتنی مشخص تر می‌شود که بدانیم مصرف این سوخت به علت داشتن برتری‌های فراوان نسبت به سایر سوخت‌ها روزبه‌روز بیشتر و بیشتر می‌شود. از جمله این برتری‌ها می‌توان به ارزان بودن، آلوده نکردن هوا، محیط و امکان جایگزین شدن به جای سایر سوخت‌ها و همین طور به وسیله سایر سوخت‌ها اشاره کرد. (صالحی، 1372)

 

همچنین با نگاهی به آمار مصرف انرژی و شاخص‌های مهمی چون سرانه مصرف انرژی، شدت انرژی و بهره‌وری انرژی در ایران و مقایسه آن با سایر کشورهای جهان در می‌یابیم که در عرصه رقابت جهانی که به سمت مصرف کمتر (بهینه) و تولید بیشتر در حرکت است اتلاف انرژی زیادی را در بخش‌های حمل و نقل،خانگی، صنعت و بخش‌های عمومی_ دولتی خصوصاً بیمارستان‌ها را شاهد هستیم. (وزارت نیرو، 1388) آمار و ارقام ارائه شده در پژوهش‌هایی كه در ارتباط با مراقبت‌های بهداشتی انجام شده‌اند، نشان می‌دهند كه مصرف انرژی به ازای هر مترمربع در بیمارستان‌ها بسیار بیشتر از انواع دیگر مؤسسات خدماتی می‌باشد. (جباروند و همکاران، 1390)

 

یکی از انواع اصلی ساختمان‌های اداری که پتانسیل زیادی برای انجام اقدامات صرفه جویانه برای انرژی دارد، بیمارستان می‌باشد. بیمارستان‌ها به دلایلی که ذکر می‌کنیم سهم زیادی از مصرف حامل‌های انرژی را به خود اختصاص می‌دهند. دلایلی از جمله: عملکرد 24

 ساعتی این سازمان، اندازه و سطح بزرگ سازه، نیاز به آب گرم، نیاز به تسهیلات برودتی و حرارتی، تجهیزات استریلیزاسیون و وجود انواع و اقسام تجهیزات پزشکی. (مشاوران محیطی ای. پی. تی. اِی، 2007)

 

واضح است که منابع انرژی یکی از مهم‌ترین منابع خدمت رسانی در بیمارستان به شمار می‌آید و هرگونه مشکل در تهیه و بهره‌برداری از آن‌ ها مستقیماً ارائه خدمت به بیماران را مختل و حتی جان آن‌ ها را به خطر خواهد انداخت. هزینه انرژی قسمت قابل توجهی از هزینه‌های غیر پرسنلی را به خود اختصاص داده و مستقیماً بر قیمت تمام‌شده هر واحد خدمات ارائه شده به بیمارستان‌ها اثر می‌گذارد. (صدقیانی، 1377)

 

قیمت انرژی از جمله متغیرهایی است که در اقتصاد ایران به صورت برون زا و توسط دولت تعیین می‌گردد. به دلیل اینکه از یک طرف انرژی در بین تمامی بخش‌های اقتصادی جریان دارد و از طرف دیگر تمامی بخش‌های اقتصادی در ارتباط با یکدیگر می‌باشند. لذا هر گونه تغییری در قیمت‌های انرژی، کل اقتصاد را تحت تأثیر قرار داده و پیامدهای درخور توجهی را بر جای می‌گذارد. (قادری و همکاران، 1388) بررسی اولیه نشان می‌دهد که در صورتی که قیمت حامل‌های انرژی افزایش یابد، این امکان وجود دارد که تا مرز 700 میلیارد تومان بار هزینه مراکز بهداشتی و درمانی دولتی بالا رود. (پایگاه اطلاع‌رسانی سلامت ایران، 1389) در همین رابطه پایگاه اینترنتی خبر آنلاین به نقل از یک عضو کمسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی بیان کرده اکثر بیمارستان‌های دولتی در حال حاضر با کسری بودجه مواجه‌اند که با قطع حمایت‌های دولتی از آن‌ ها، نخواهند توانست به مردم خدمات ارائه دهند. زیرا دهک‌های پایین جامعه بیشترین مراجعه‌کنندگان به بیمارستان‌های دولتی هستند و با حذف یارانه حامل‌های انرژی که شامل آب، برق و گاز می‌شود، این بیمارستان‌ها قادر نخواهند بود که هزینه‌های آب و برق خودشان را تأمین کنند و مردم دهک پایین جامعه با مشکلات عدیده‌ای مواجه خواهند شد. (حسنی بافرانی، 1389)

 

سازمان جهانی بهداشت برآورد کرده، تقریباً سه چهارم کل بودجه بهداشت و درمان در کشورهای در حال توسعه، صرف هزینه‌های بیمارستانی می‌شود و افزایش روزافزون هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی و درمانی، بلااستفاده بودن بخشی از ظرفیت تخت‌های بیمارستانی، عدم استفاده صحیح و منطقی از منابع موجود و عدم توجه به شاخص‌های تخت بیمارستانی موجب اتلاف منابع، هرز رفتن منابع مالی و کاهش کارایی بیمارستان‌ها گردیده است. (بهادری، 1386) آنچه امروزه در جامعه ما تحت عنوان یارانه از آن نام‌برده می‌شود، در واقع عبارت است از پرداخت مستقیم یا غیرمستقیم نوعی كمك مالی، امتیاز اقتصادی یا اعطای برتری ویژه‌ای به مؤسسات خصوصی، خانوارها و یا واحدهای دولتی كه جهت دستیابی به اهداف مورد نظر انجام می‌پذیرد. یارانه دولتی در واقع به این معنی است كه دولت یارانه را برای جبران قسمتی از قیمت كالاها و خدمات باهدف افزایش تولید به تولیدكنندگان، افزایش كاركرد توزیع به توزیع‌کنندگان و افزایش قدرت خرید مصرف‌کننده بی‌درآمد یا كم درآمد، به مصرف‌کنندگان می‌پردازد. (وزارت امور اقتصاد و دارایی، 1388)

 

در دهه 1980 به دنبال بحران بدهی‌ها و رکود جهانی و تقابل تجربه کشورهای شرق آسیا، آمریکای لاتین، جنوب آسیا و صحرای آفریقا، تاکید راهبردهای توسعه به سمت بهبود مدیریت اقتصاد و پذیرفتن نقش بیشتر نیروهای بازار تغییر کرد که در چارچوب جدید، بیشتر کشورها نسبت به اصلاحات در برنامه یارانه‌ها اقدام کردند. بر اساس آنچه که در تاریخ نظام‌های اقتصاد جهانی ثبت شده است، اغلب دولت‌ها در مقاطع زمانی خاص به تدوین طرح اصلاح یا هدفمند سازی یارانه‌ها مبادرت کرده‌اند. (گزارش شماره 19561 بانک جهانی، 1999) طرحی که به اقداماتی اشاره دارد كه دولت طی آن یارانه‌های مورد نظر را به سوی گروه‌های جمعیتی هدف و مدنظر، هدایت و جهت‌دهی می‌کند. (عبادی، قوام، 1388)

 

بنابراین با توجه به نقش انرژی در توسعه پایدار كشور و افزایش قیمت آن در راستای نزدیک شدن به قیمت‌های جهانی لازم است عملكرد مدیریت بخش انرژی که هدف آن دستیابی به اهداف سازمان به منظور استفاده بهینه از انرژی با كمترین مقدار هزینه است، به طور دقیق و مستمر مورد ارزیابی قرار گیرد. (صدری زاده، 1380) با اصلاح قیمت حامل‌ها از یک سو، الگوی مصرف این حامل‌ها منطقی و از اسراف و اتلاف منابع جلوگیری می‌شود و از سوی دیگر، منابع پولی حاصل از اصلاح قیمت حامل‌ها، به اقشار كم درآمد و گروه‌های هدف تخصیص خواهد یافت. (راد و همکاران، 1388) از آنجایی که هدفمند سازی یارانه‌ها مستلزم اصلاح قیمت‌های انرژی است، حوزه اقتصاد با افزایش قیمت‌ها مواجه می‌شود لذا شناسایی آثار هدفمند کردن و اتخاذ سناریوهایی که ضمن پیگیری هدفمند سازی، آثار تورمی و تبعات منفی این سیاست را به حداقل برساند، دارای اهمیت است. (یزدانی و همکاران،1389) با عنایت به آنچه ذکر شد، در این مطالعه پژوهشگر در راستای شناسایی آثار هدفمندسازی یارانه‌ها، دو مفهوم هدفمندی یارانه‌ها را به عنوان متغیر مستقل و مصرف حامل‌های انرژی را به عنوان متغیر وابسته مورد پژوهش قرار داده است. این مطالعه در استان ایلام با مساحت 19086كیلومترمربع که حدود4/1 درصد مساحت كل كشورراتشكیل می دهد انجام گرفته، این استان درغرب سلسله جبال زاگرس بین 31درجه و 58دقیقه تا34درجه و15 دقیقه عرض شمالی و45درجه و24دقیقه تا48درجه و10دقیقه طول شرقی درگوشه غربی كشور قرارگرفته است. استان ایلام ازجنوب باخوزستان ،ازشرق با لرستان ،ازشمال باكرمانشاه وازسمت غرب با425كیلومترمرزمشترك باكشورعراق همجواراست .

 

استان ایلام از نظرشرایط اقلیمی جزو مناطق گرمسیر کشور محسوب می شود که در سردترین ماه های سال (فصل زمستان) متوسط حداكثر دمای هوا بالاتر از 20 درجه سلسیوس بوده است، در تابستان هوا به مرور گرم می‌شود و در گرمترین ماه سال به 7/35 درجه سلسیوس می‌رسد.

 

دانشگاه علوم پزشکی ایلام جمعاٌ دارای 10 مرکز آموزشی درمانی می باشد که از این تعداد سه مرکز آمزشی درمانی در سطح شهر ایلام به نام های  بیمارستان امام خمینی(ره) تاسیس 1352 ( دارای بخش های جراحی مردان، جراحی زنان، ICU، نوزادان، اطفال، اورژانس-بخش آورژانس، رادیولوژی و آزمایشگاه)، بیمارستان مصطفی خمینی تاسیس 1369(دارای بخش های داخلی مردان، داخلی زنان، زایشگاه، C.C.U، I.C.U، اورژانس، Post C.C.U، Post I.C.U، جراحی زنان، اطاق عمل، رادیو لوژی و آزمایشگاه) و بیمارستان ایت ا.. طالقانی تاسیس 1358 ( دارای بخش های دیالیز، روان پزشکی ، بخش سوختگی و اورژانس) می باشد.

:

 

ویژگی های روان سنجی پرسشنامه استرس هری پس از ترجمه و بررسی روایی ظاهر و محتوا با روش تحلیل عاملی بررسی شد.یک نمونه چهارصد نفری از مردم شهر تهران به روش تصادفی ساده و نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و پرسشنامه 66 سوالی H.S.I  را تکمیل کردند. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد 39 سوال مناسب شهر تهران می باشد که هشت عامل در سه بخش منابع استرس، پیامد های استرس و فعالیت های کاهنده استرس تحت عناوین منابع استرس در خانواده، منابع استرس در شغل، منابع استرس در مواجهه با عوامل قدرت اجتماعی، پیامد های روانی – رفتاری، پیامد های هیجانی ،پیامد های فیزیولوژیک – بدنی، پیامد های هیجانی، فعالیت های کاهنده استرس بین فردی و فعالیت های کاهنده درون فردی می باشند که بر روی هم تقریباً 167/53 % از واریانس را تبیین میکند.ضریب همبستگی بین سیاهه استرس هری با پرسشنامه سلامت روان  744/0 و به لحاظ آماری معنا داربا 99% اطمینان و 1% خطا تائید می شود و روایی ملاک پرسشنامه هری را بیان می کندو بالاترین همبستگی بین پرسشنامه استرس هری با نمره زیر مقیاس اضطراب و بی خوابی سلامت روان 657/0 می باشد.

 

فصل یکم: کلیات

 

بیان مسأله

 

هانس سلیه[1] «پدر علم روان شناسی استرس» از سال 1935 مفهوم استرس یا تنیدگی[2] را به عنوان نشانگان یا مجموعه واکنش های فیزیولوژیکی نامعین نسبت به عوامل زیان آور محیط با ماهیت فیزیکی یا شیمیایی در نظر گرفت و بدین ترتیب راه را بر بیش از پنجاه سال پژوهش در مقیاس بین المللی در شاخه های متعدد پزشکی و علوم اجتماعی گشود (استورا ؛دادستان،1378)در اغلب پژوهش ها،استرس بر اساس خواسته های محیط از فرد و پاسخ های منفی فرد به خواسته های برونی، مشخص شده است. تنیدگی  یک پدیده جهانی است و خصیصه اصلی آن اینست که تمامی ابعاد روان شناختی،جسمانی، خانوادگی و اجتماعی افراد آدمی را به میان می کشد. این مفهوم که در چهار سوق علوم انسانی،زیست شناختی و فیزیکی قرار گرفته، توانسته است در خلال 90 سال اخیر، نزدیک شدن این علوم به یکدیگر را تسهیل کند و به بارور سازی قلمروهای جدیدی مانند عصب – مصون سازی[3]، که در حد فاصل مصونیت شناسی و عصب- روانپزشکی قرار دارد، و یا روان تنی ملهم از روان تحلیل گری، منتهی شود. تا کنون تنیدگی به منزله «بیماری» جوامع پیشرفته صنعتی مورد نظر قرار گرفته. جوامعی که در آنها، انسان محروم از ساختار مذهبی،خانوادگی و اجتماعی مناسب، به منابع روان شناختی و جسمانی خود، کاهش یافته و دیگر نمی تواند به شیوه ای رضایتبخش، با خواسته های روزمره محیط خود و دگرگونیهای آن مقابله کند. اما امروزه تنیدگی در کشورهای در حال توسعه و یا حتی کشورهای کمتر توسعه یافته یا توسعه نیافته نیز به اشکال گوناگون در حال ظهور و بروز است. مسئولیت ایجاد شرایط یک محیط جدید اجتماعی و فردی برای حمایت از «زندگی» در واقع بر عهده سازمان ها و ارگان های تصمیم گیرنده سیاسی و اقتصادی ملی و بین المللی است برای سنجش میزان استرس برای برنامه ریزی های آتی نیاز به یک ابزار جدید به خوبی احساس می شود چرا که  صاحب نظران معتقدند صرف نظر از مسائل مرتبط با روش های آماری، مساله اصلی،یعنی تدارک یک پرسشنامه معتبر،هنوز لاینحل مانده است.

 

مطالعه روایی و اعتبار تست هری در کشور هندوستان توسط سازنده آزمون دکتر هری انجام شده است. برای ساخت سیاهه استرس هری

 بر پایه متون چاپی مرتبط و تبادل اطلاعات با کارشناسان در این زمینه قرار بر این شد یک سیاهه برای اندازه گیری استرس با 5 مقیاس ساخته شود. که از 128 سال اولیه تهیه شده نهایتاً 66 سوال باقی ماند.برای اثبات اعتبار آزمون گشتاور حاصلضربی ضریب همسانی درونی توسط فرمول اسپیر من براون 0.74 محاسبه شد.و ضریب همبستگی پیش آزمون – پس آزمون 0.79 بود و همسانی درونی زمانی 0.88 بود. برای اثبات روایی HSI ، روایی درونی سوالات به 5 استاد روان شناسی ارائه شد که به مقدار کافی قدرت تشخیص و تجربه در منطقه داشتند. آنها تمامی سوالات را خواندند و سطح استرس را به دقت تعیین کردند .

 

در پژوهش پیش رو در پی دریافت این موضوع بودیم که :

 

– آیا پرسشنامه استرس از همسانی درونی کافی برخوردار است؟

 

– پرسشنامه استرس هری از چه عواملی اشباع شده است

 

– آیا پرسشنامه استرس هری با پرسشنامه GHQ-28 و زیر مقیاس های آن رابطه دارد؟

 

– نمرات پرسشنامه استرس چگونه در سطح شهر تهران توزیع میشود؟

 

اهمیت و ضرورت تحقیق:

 

استرس، کنش وری فرد در قلمرو اجتماعی، روان شناختی،جسمانی و خانوادگی را دچار اختلال می کند. نارضایی حرفه ای،کاهش تولید، افزایش خطاها و تصادفات،تنزل سطح قضاوت،و کندی زمان واکنش را در پی دارد؛ بر اساس ایجاد تغییرات روانشناختی مانند افزایش تحریک پذیری، اضطراب، تنش،حالت عصبی و ناتوانی در مهار خود،روابط اجتماعی و خانوادگی را مختل می کند؛ در ایفای نقش حرفه ای یا پدری ضعف و سستی به وجود می آورد؛  با تضعیف نظام مصون کننده بدن، فرد را مستعد ابتلا به بیماریها می سازد، کار آمدی وی را قبل و بعد از بروز بیماری کاهش می دهد و به افزایش بار تنیدگی کسانی که باید این غیبت ها و کم کاریها را جبران کنند منجر می شود. تنیدگی تغییرات رفتاری نا مطلوبی مانند اعتیاد به مواد، مشروبات الکلی و یا داروها ایجاد میکند، احتمال طلاق و خود کشی را افزایش می دهد. استرس دراز مدت، بیماریهای مزمن مانند بالا رفتن فشار خون، بیماریهای قلبی،بیماری قند یا حمله های نفس تنگی و … را در پی دارد؛بیماریهایی که به صورت زودرس سلامت فرد را مختل می کند و در موارد شدید به مرگ نا بهنگام منتهی می شوند. . اهمیت مساله تنیدگی در بهداشت روانی مردم جوامع کنونی،مارا بر آن داشت که در پی یافتن ابزاری مناسب برای سنجش میزان استرس باشیم. پرسشنامه استرس هری از این جهت انتخاب شد، که طراحی و ساخت پرسشنامه در کشور هندوستان، که دارای ویژگی ها مشترک زبانی و فرهنگی وسیع با کشورایران می باشد، انجام شده بود. ریشه مشترک هند اروپایی زبان های هندی و فارسی و نیز اشتراکات فرهنگی نشات گرفته از مراودات تاریخی دو کشور پرسشنامه هری را برای انجام پژوهش مناسب نشان میداد. و شهر تهران به عنوان یکی از مهاجر پذیر ترین شهر های کشور دارای تنوع فرهنگی گسترده ایست و اغلب فرهنگ های قومی و مذهبی در این شهر دارای نماینده هستند و این اجتماع گسترده نیز ما را بر آن داشت تهران را به عنوان محل نمونه گیری برای انجام  پژوهش حاضر انتخاب نماییم.

 

اهداف تحقیق:

 

بررسی ویژگی های روان سنجی سیاهه استرس هری جهت دستیابی به ابزاری برای سنجش استرس افراد و بررسی رابطه آن با سلامت روان مردم شهر تهران از اهداف اصلی این پژوهش است.

 

سوال های تحقیق:

 

سوال های اصلی:

 

– آیا پرسشنامه استرس از همسانی درونی کافی برخوردار است؟

 

– پرسشنامه استرس هری از چه عواملی اشباع شده است؟

 

– آیا پرسشنامه استرس هری با پرسشنامه GHQ-28  و زیر مقیاس های آن رابطه دارد؟

 

سوال فرعی:

 

– نمرات پرسشنامه استرس چگونه در سطح شهر تهران توزیع میشود؟

 

[1] Selye, H.

 

[2] stress            

 

[3] Neuro- Immunology

به طور کلی ورزش در تمام دوران زندگی از اهمیت زیادی برخوردار بوده است و موجب می شود، افراد مکان مناسبی برای گذراندن اوقات فراغت خود داشته و در تامین سلامت جسمی و روانی آنان تاثیر بسیار زیادی دارد (معدن کن,69). بیش از 2000 سال قبل بقراط، پزشك یونانی در مورد نیاز انسان به فعالیت‌های حركتی مستمر، اعلام داشت كه فعالیت‌های بدنی برای سلامتی ضروری است و ارگان‌های بدن انسان در صورت داشتن تمرینات بدنی معتدل و مستمر، سلامتی خود را حفظ نموده، قوی شده، سرعت عمرشان كاهش پیدا كرده و عمرشان طولانی می‌گردد و چنانچه فعالیت حركتی از زندگی روزمرهشان دور شود، دستگاه‌های بدن او تنبل و آماده پذیرش بیماری‌های گوناگون گردیده و سرعت رشد آنها كاهش و سرعت عمرشان افزایش یافته و پیری در انسان تسریع می‌شود (قره، 1383). نوع زندگی در قرن حاضرماشینی است پیشرفت های تكنولوژیكی امروزی در عین حال كه رفاه و آسایش را برای بشر به ارمغان آورده است اما با كاهش حركت و فعالیتهای بدنی، شیوه های نوینی را بر زندگی انسان ها حاكم كرده و آثار زیانبار ناشی از فقر وكاهش حركت، زمینه ساز بروز بسیاری از مشكلات و ناراحتی­های جسمانی و روانی گردیده است. بدون تردید امروزه ورزش و تربیت بدنی به پدیده جهانی تبدیل شده است و در سال­های آغازین قرن بیستم به عنوان یک هنر و البته در راستای ایجاد جامعه سالم مورد توجه بوده است (دبورا، وست، چارلز و بوچر،1375). امروزه تربیت بدنی و ورزش به عنوان یک ضرورت انکار ناپذیر و یک نیاز اساسی زیربنایی برای تمام کشورها و جوامع محسوب می­ شود و به طور چشمگیر و فزاینده مورد توجه همگان قرار گرفته است.از آثار مثبت این پدیده می­توان به تأمین سلامت و بهداشت جسمانی و روانی، کاهش هزینه­ های درمانی و افزایش میزان تولید و بهره وری شهروندان اشاره کرد. مقوله ورزش و تربیت بدنی می ­تواند به عنوان یک وسیله تفریح و گذران اوقات فراغت و ابزار مؤثر برای جلوگیری از انواع انحرافات اجتماعی به ویژه اعتیاد به سیگار و مواد مخدر باشد.علاوه بر این در دنیای معاصر که عصر هجوم ماهواره ها لقب گرفته است، پدیده ورزش می ­تواند به عنوان ابزاری سالم و نسبتأ ارزان برای مقابله با انواع تهاجمات فرهنگی به کار گرفته شود(به نقل ازحمایت طلب1388). اختصاص دادن مدت کوتاهی از زندگی روزانه به فعالیتهای ورزشی و به ویژه در چارچوب ورزش همگانی، علاوه بر تاثیر آن در تأمین سلامت و نشاط فردی و ارتقای سلامت اجتماعی در پیشگیری از اشاعه برخی از آسیب های اجتماعی نیز مؤثر خواهد بود. از این رو توسعه ورزش همگانی و به صورت راهبردی برای ارتقای فرهنگ شهروندی و تقویت سرمایه اجتماعی و مشارکت مردم در امور زندگی شهری به شمار می ­آید (ایازی، 1389). ورزش، این پدیده سازمان یافته اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20 طی این دوران، ابعاد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی به خود گرفته و از جنبه­ های گوناگونی قابل بررسی است.یکی از مهمترین جنبه­ های آن، همگانی بودن آن یا به تعبیری ورزش همگانی است. ورزش همگانی با هدف افزایش مشارکت تمام گروه­های اجتماعی و فراهم کردن تکثرگرایی ورزشی، تقویت ورزش قهرمانی ، ورزش رقابتی، تفریحات سالم و ورزش تفریحی پایه­گذاری شد. امروزه ورزش به ویژه ورزش همگانی از آنجا که موجب افزایش امید به زندگی از طریق ارتقای سلامت افراد جامعه می­ شود، یکی از زیرشاخص ­های توسعه انسانی در جوامع قلمداد می­گردد.همچنین به واسطه افزایش سلامت و نشاط در جامعه سبب کاهش هزینه­ های درمانی و بهداشتی می­ شود و بهره وری نیروی کار جامعه را بالا می­برد و از این راه به توسعه همه جانبه آن جامعه کمک می­ کند. ورزش همگانی باوجودسادگی حرکات درزمینه سلامت شهروندان می تواندنقش مهمی را برعهده بگیرد. ازطرف دیگراین نوع ورزش رایگان است و نیازبه سرمایه آنچنانی شهروندان ندارد. به همین علت بررسی گرایش شهروندان مهم است تا برنامه ریزی صحیح دراین زمینه انجام شود (معین الدینی 1391). تربیت بدنی و علوم ورزشی یکی از حوزه های معارف بشری است (جوادی پور وسمیع نیا،1392)  و ورزش همگانی یکی از شاخه­های آن محسوب می­ شود که در تأمین سلامت و بهداشت تن و روان انسان­ها از جایگاه ویژه ای برخوردار است (رضوی، 1381)  اکثر روان شناسان معتقدند که تنها یک علت یا انگیزه سبب بروز رفتار نیست، بلکه عوامل مختلفی باعث گرایش یا عدم گرایش افراد به امر ورزش می شوند (شفیعی، 1373).از طرفی گرایش افراد به هر موضوعی چند بعدی است بنابراین گرایش به موضوعات باید از از زوایای مختلف ارزیابی شودتا بتوان با تقسیم نمره مرکب به نمرات کوچکتر سهم هر بعد یا هربخش از گرایش را اندازه گیری و اعتبار آن را محاسبه کرد. شناخت خصوصیات و موقعیت افراد و آگاهی ازگرایش­های افراد به فعالیت­های حرکتی و ورزشی نقش مهمی درتصمیم گیری های تربیتی وآموزشی و بهداشتی داردو می تواند دست اندرکاران ومتولیان ورزش رادرفراهم کردن امکانات

 متناسب باتمایلات وتوانایی­ها ونیازهای جسمی و روانی افراد به منظورایجاد زمینه ­های لازم برای توسعه وگسترش فعالیت­های حرکتی و ورزشی وبرنامه ریزی واقع بینانه واصولی کمک کند.

 

2-1- بیان مسئله

 

 نوع زندگی در قرن حاضرماشینی است.پیشرفت تکنولوژی وتأثیر آن در پهنه زندگی انسان­ها، بشر را بافقرحرکتی روبه                                                                        رو ساخته است (معتمدین، 1383). ازآنجایی که حرکت، زندگی و پویایی بشر است و عدم حرکت یا همان فقر حرکتی در هر       سنی با عوارض جانبی چون چاقی، ضعف عضلات، بیماری­های دستگاه گردش خون، تنفس و اختلالات روانی همراه است، بنابراین می­توان گفت حرکت جزء جدانشدنی زندگی انسان­هاست (معتمدین وهمکاران،1388). کاهش تحرک و فعالیت بدنی در زندگی روزمره که به واسطه توسعه و گسترش امکانات و وسایل رفاهی و شیوه ­های نوین زندگی به وجود می ­آید ضرورت پرداختن به ورزش و تربیت بدنی را بیش از پیش ایجاب می­ کند و انجام مستمر و منظم حرکات بدنی در این راستا، امری لازم و حیاتی به نظر می رسد (کاشف، 1379). عمده ترین وسیله ی تربیت همگانی درجامعه معاصر درکشورهای پیشرفته ورزش است (شعبانی وهمکاران،1390). امروزه تربیت بدنی و ورزش به عنوان یک ضرورت انکار ناپذیر و یک نیاز اساسی زیربنایی برای تمام کشورها و جوامع محسوب می شود و به طور چشمگیر و فزاینده مورد توجه همگان قرار گرفته است.از آثار مثبت این پدیده می­توان به تأمین سلامت و بهداشت جسمانی و روانی، کاهش هزینه­ های درمانی و افزایش میزان تولید و بهره وری شهروندان اشاره کرد. مقوله ورزش و تربیت بدنی می ­تواند به عنوان یک وسیله تفریح و گذران اوقات فراغت و ابزار مؤثر برای جلوگیری از انواع انحرافات اجتماعی به ویژه اعتیاد به سیگار و مواد مخدر باشد. علاوه بر این در دنیای معاصر که عصر هجوم ماهواره­ها لقب گرفته است، پدیده ورزش می ­تواند به عنوان ابزاری سالم و نسبتا ارزان برای مقابله با انواع تهاجمات فرهنگی به کار گرفته شود(حمایت طلب،1388).اساساً توسعه ورزش در ارتباط با افزایش مشاركت و ترویج فرصت‌ها و مزایای حضور در فعالیت‌های ورزشی است. مشاركت در ورزش و فعالیت‌های بدنی دامنه گسترده‌ای از مفاهیم از قبیل حضور كودكان در بازی، مشاركت دادن زنان در ورزش، حضور جوانان در ورزش‌هایی كه قانونمند بوده، و نهایتاً توسعه ورزش همگانی، حرفه‌ای و قهرمانی را به هم مرتبط می‌كند (کالیوپی، شیلبوری و کریستین، 2008).با وجود این همه اسناد و مدارک در خصوص ارزش و جایگاه ورزش و تربیت بدنی در توسعه سلامتی و تندرستی متأسفانه در کشور ما هنوز اهمیت و ضرورت ورزش در بین اقشار مختلف جامعه شناخته شده نیست و آن طور که باید و شاید به ارزش و جایگاه ورزش در سلامتی و تندرستی افراد جامعه پرداخته نشده است.عدم تحرک جسمانی یعنی محروم شدن از سلامتی و بهداشت جسمانی، روحی، روانی، شادابی و کارایی که یقینأ صدمات جبران ناپذیری بر کل اجتماع به دنبال خواهد داشت(حمایت طلب،1388). بر اساس نظر متخصصان امور اجتماعی و جامعه شناسان، علل عدم رشد، توسعه و ترویج هر مقوله در یک جامعه را می­توان از ابعاد فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، آموزشی و…بررسی کرد. ورزش به عنوان یکی از فعالیت­های فراغتی از نوع فعال، نقش تعیین کننده ای در حفظ سلامت جسمی وروحی انسان­ها دارد. داشتن زندگی سالم مستلزم تحرک و فعالیت­های ورزشی است.این موضوع بارها در پژوهش­های مختلف بیان شده است. آگاهی افراد از تاثیرات مطلوب فعالیت­های ورزشی بر دستگاه­های مختلف بدن، موجب شده تا گرایش به این امر روز به روز افزایش یابد (صفانیا،1380). تاکید مردم ازفعالیت­های رقابتی به سمت ورزش­های آزاد تغییر کرده است، این رویکرد در کشورهای دیگر نیز دیده می شود (غفوری و همکاران،1383). تحقیقات انجام شده در قاره اروپانشان می­دهد که رویکرد اصلی انها گسترش ورزش همگانی است (مظفری وهمکار،1384) نتایج رساله دکتری غفوری نیزبه افزایش سرمایه گذاری در ورزش همگانی ایران تاکید دارد (غفوری، 1382) چون این مسئله بر سلامت افراد بیشتری از جامعه تاثیر می­گذارد و سرمایه گذاری دولت، موجب بهبود چند برابری سلامت و بهداشت در جامعه می­ شود (غفوری و همکاران، 1382). اختصاص دادن مدت کوتاهی از زندگی روزانه به فعالیت­های ورزشی و به ویژه در چارچوب ورزش همگانی، علاوه بر تاثیر آن در تأمین سلامت و نشاط فردی و ارتقای سلامت اجتماعی در پیشگیری از اشاعه برخی از آسیب­های اجتماعی نیز مؤثر خواهد بود. از این رو توسعه ورزش همگانی به صورت راهبردی برای ارتقای فرهنگ شهروندی و تقویت سرمایه اجتماعی و مشارکت مردم در امور زندگی شهری به شمار می ­آید (ایازی، 1389).

 

ورزش، این پدیده سازمان یافته اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20 طی این دوران، ابعاد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی به خود گرفته و از جنبه­ های گوناگونی قابل بررسی است. یکی از مهمترین جنبه­ های آن، همگانی بودن آن یا به تعبیری ورزش همگانی است. ورزش همگانی با هدف افزایش مشارکت تمام گروه­های اجتماعی و فراهم کردن تکثرگرایی ورزشی، تقویت ورزش قهرمانی ، ورزش رقابتی، تفریحات سالم و ورزش تفریحی پایه گذاری شد. امروزه ورزش به ویژه ورزش همگانی از آنجا که موجب افزایش امید به زندگی از طریق ارتقای سلامت افراد جامعه می­ شود، یکی از زیرشاخص ­های توسعه انسانی در جوامع قلمداد می­گردد. همچنین به واسطه افزایش سلامت و نشاط در جامعه سبب کاهش هزینه­ های درمانی و بهداشتی می شود و بهره وری نیروی کار جامعه را بالا می­برد و از این راه به توسعه همه جانبه آن جامعه کمک می­ کند. ورزش همگانی باوجودسادگی حرکات درزمینه سلامت شهروندان می ­تواند نقش مهمی را برعهده بگیرد.ازطرف دیگراین نوع ورزش رایگان است و نیازبه سرمایه آنچنانی شهروندان ندارد. به همین علت بررسی گرایش شهروندان مهم است تابرنامه ریزی صحیح دراین زمینه انجام شود (معین الدینی 1391). گذشته از این، ورزش همگانی در یک جامعه کارکردهای مطلوبی چون افزایش همدلی، تقویت همبستگی و مشارکت اجتماعی و تحکیم روابط و پیوندهای اجتماعی، کمک به فرایند جامعه­ پذیری افراد نیز دارد. یکی از جنبه­ های مهم و کارکردی ورزش همگانی، پیرامون ورزش قهرمانی است(مول و همکاران 1992). در تحقیقی به اثر ورزش همگانی بر ورزش قهرمانی پرداختند. آنها در مدل معروف اوقات فراغت خود، ورزش همگانی را پایه توسعه ورزش قهرمانی و حرفه­ای دانسته ­اند. در پژوهش دیگری آزمودنی­ها بر نقش ورزش همگانی و توسعه آن در پیشرفت ورزش قهرمانی تأکید کرده و آن را پشتوانه ورزش حرفه ای و قهرمانی قلمداد کردند (رانسون,2002).

 

سازمان بهداشت جهانی سه شاخص برای شنجش سلامت و تندرستی بین ملل گوناگون ارائه کرده است:

 

1) بیماری­ها   2) مرگ و میر    3) کامیابی