از مشکلاتی که جهان امروز با آن مواجه بوده و سلامت انسانها را به شدت تهدید می کند، استعمال دخانیات است. امروزه جامعه بشری بیش از هر زمان دیگری آلوده به مصرف دخانیات است. توتون وتنباکو در مقیاس بسیار وسیعی به کشتار انسانها مشغول می باشد(احمدی زاده وهمکاران،1391 :42). استعمال دخانیات علت بیش از 20 درصد مرگهای قابل پیش گیری در کشور های توسعه یافته است. به همین  علت برخی از پژوهشگران معتقدند که استعمال دخانیات در حال حاضر مهمترین معضل بهداشتی است. علیرغم مشابه بودن عوارض ناشی از مصرف قلیان و سیگار، به دلیل عدم درگیری کشورهای غربی به این معضل، توجه چندانی به آن نمی شود و عملا برنامه های آموزش بهداشت بر علیه آن وجود ندارد (مجد زاده و همکاران،1381 : 2).

مصرف تنباکو در خاورمیانه و سرتاسر جهان رو به افزایش است( Rima T Nakkash, 2011:1). امروزه مصرف دخانیات (محصولات تنباکو) یکی از بزرگترین تهدید کننده های سلامت بشر، در دنیا به حساب می آید. به طور کلی مصرف دخانیات، درکشورهای کم درآمد رشد فزاینده و در کشورهای پیشرفته روند رو به کاهش داشته است. بنا بر گزارش سازمان جهانی بهداشت مصرف دخانیات سالانه، به طور متوسط منجر به مرگ4/5 میلیون انسان در جهان می شود. آمارها نشان می دهد مصرف دخانیات در قرن بیستم موجب مرگ تقریبا صد میلیون انسان شده است که با روند فعلی، احتمال می رود، این عدد در قرن بیست و یکم به یک بیلیون برسد. در مجموع دخانیات موجب مرگ بیش از نیمی از مصرف کنندگان آن می شود. وابستگی به محصولات تنباكو از جمله سیگار همانند وابستگی به سایر مواد اعتیاد آور، تدریجی، مزمن و خطرناك است، عوارض جدی بسیاری دارد، قطع آن با علایم ترك همراه است و دروازه اعتیاد محسوب می شود، با این حال در بیشتر جوامع ممنوعیتی برای مصرف آن وجود ندارد و برخی كشورها تنها به منع تبلیغات و ایجاد محدودیت سنتی جهت خرید و یا منع مصرف آن در مكان های خاص بسنده كرده اند در حال حاضر رایج ترین شیوه مصرف دخانیات در كشور ما سیگار و قلیان است(نوری زاده،1387: 1).

بر اساس نتایج تحقیقات اوقات فراغت از مهمترین مسائلی است که قویترین همبستگی ها را با قلیان و مصرف تنباکو نوجوانان و جوانان دارد چرا که بیشتر افراد از روی تفنن و سرگرمی و پر کردن اوقات فراغتشان قلیان می کشند. گذران مطلوب اوقات فراغت می تواند اراده فرد را برای ادامه یک زندگی همراه با موفقیت تقویت و نشاط روحی و روانی در راستای کنترل و پیشگیری نوجوانان و جوانان از کجروی ها، آسیب ها و انحرفات اجتماعی تقویت نماید. اوقات فراغت و نحوه گذراندن آن، از مباحث تازه ای است که پس از انقلاب صنعتی و رشد صنایع و فناوری، توجه جامعه شناسان را برانگیخته و به موضوعی مهم در جامعه شناسی بدل شده است. (فکوهی و انصاری مهابادی،1382: 62). بر اساس پژوهش های انجام شده از میان دختران و پسران 16 تا 25 سال، که توسط خبر گزاری مهر اعلام شد80درصد جوانان برای سرگرمی و تفریح قلیان می کشند.

در مطالعه مقدماتی، مشخص گردید كه تحقیقات زیادی در مورد اعتیاد به مواد مخدر ازجمله سیگار، تریاک و داروهای روان گردان انجام شده اما در خصوص تنباکو وعلت گرایش بیش از حد به آن و پایین آمدن سن مصرف از افراد میانسال ومسن به گروه سنی نوجوانان و جوانان و بی تفاوت بودن خانواده ها از بابت این معضل وتبدیل شدن آن به یکی از اوقات فراغت نوجوانان و جوانان تحقیقات زیادی در داخل كشور و حتی خارج از کشور انجام نشده است. بنابراین در این پایان نامه سعی بر آن است تا مسئله مصرف قلیان به عنوان یکی از مهمترین معضلاتی که نسل امروز گریبان گیر آن شده است را از دیدگاه و منظر نگرشی و در ارتباط با عوامل جامعه شناختی و روان شناختی در سطح شهر با هدف آشنایی بیشتر با پیامدهای زیانبار مصرف قلیان و پیشگیری و کاهش مصرف آن ، مورد تحقیق و برسی قرار دهیم و به سوالات و فرضیه ها مطرح شده پاسخ داده شود.

1ـ1ـ بیان مسئله

از ابتدای تاریخ مردم به دنبال ماده ای بودند که آنان را آرام بخشیده و موجب شادمانی، وجد و احساسات عجیب شود و بر سیستم عصبی آنان برای تولید احساسات مطلوب تأثیرداشته باشد. نوجوانان و جوانان با مصرف داروهای مخدر به دنبال کاهش تنشها، تسکین خستگی ها، فراموشی ناکامی ها، فرار از واقعیتها، خوش گذارانی وکسب لذت می باشد. توهمات درباره سودمند بودن مواد مخدر نظیر کمک به بیدار ماندن برای مطالعه ودرس خواندن وانرژی زا بودن در فعالیت های ورزشی و تسکین درد و رنج، جوانان را به مصرف مواد مخدر تشویق می کند که اغلب جوانان به وسیله ی گزارش های احساساتی رسانه ها فریفته می شوند(احمدی،1384: 146).

در این میان نسبت به مصرف تنباکو نیز به نوبه خود در بین استعمال کنندگان آن همچنین گرایشی وجود دارد. چرا که با توجه به بررسی های اولیه که در بین مصرف کنندگان تنباکو صورت گرفت بیشتر افراد از قلیان برای آرامش اعصاب، تسکین درد و تفریح وتفنن استفاده می کنند، با وجود اینکه بیشتر افراد از مضرات آن خبر دارند ولی با این وجود باز هم قلیان می کشند و ضررآن را برچند لحظه تفریح و سرگرمی ترجیح می دهند. در بسیاری از موارد انتظار می رود زمانی که افراد از مضررات یک معضل اطلاع داشته باشند؛ در مصرف و گرایش نسبت به آن تغییراتی ایجاد گردد اما قلیان از این امر تبعیت نمی کند چرا که بیشتر افراد از مضررات تنباکو از طریق رسانه ها و

 مطبوعات مطلع شده اند اما با این وجود بازهم تنباکو مصرف می کنند. شاید از دلایلی که باعث می شود افراد به مصرف تنباکو ادامه دهند گرایش مثبت نسبت به آن باشد چرا که بیشتر افراد معتقدند که قلیان مضرات کمتری نسبت به سیگار دارد، یا از قلیان جهت ترک سیگار استفاده می کنند ویا این که اگر مصرف کنندگان دود قلیان را به داخل انتقال ندهند از مضرات آن در امان خواهند بود.

دود حاصل از سوختن تنباكو حاوى مقدار زیادى مواد سمى است و مصرف این مواد عامل مهمى در بروز سرطان ریه و بیمارى هاى قلبى و عروقى است.  در هر بار مصرف مصرف قلیان دود بسیار زیادى در مقایسه با كشیدن یک نخ سیگار وارد بدن مى شود و میزان نیكوتین دریافتى به اندازه اى است كه ایجاد اعتیاد مى كند  خطر انتقال بیمارى هاى عفونى و بیمارى هاى واگیر و هپاتیت ب از طریق دهان و دستان آلوده همچون سل به دلیل استفاده مشترك افراد از قلیان، وجود دارد. بر اساس بررسى هاى انجام شده توسط معاونت سلامت و دبیر خانه  كشورى كنترل دخانیات، هرفرد مصرف كننده قلیان از نظر مواجهه و استنشاق دود در هروعده ، معادل 100 نخ سیگار یا بیشتر، دود دریافت مى كند. مواد سمى قلیان نه تنها كمتر از سیگار نیست بلكه بعضى مواد خطرناك ازجمله قیر یا دوده(سرطان زا)، مونواكسید كربن( آلاینده) و نیكوتین ( ایجادكننده وابستگى) موجود در دوده آن از سیگار بیشتر است. با مصرف قلیان بیش از 600 ماده سمى و مهلك وارد ریه فرد مصرف كننده و اطرافیان خواهد شد. در مقایسه با یک نخ سیگار دود قلیان مقدار بیشترى ارسنیك، سرب و نیكل دارد. 36 بار بیشتر از سیگار حاوى تار و 15 بار بیشتر از سیگار حاوى منو اكسید كربن است. دود حاصل از تنباكوى حاوى مواد شیمیایى خطرناكى است كه مسبب انواع سرطان است. این مواد توسط آب تصفیه نمى شوند. (نوری زاده،1387: 1)

مطالعات انجام شده در مورد مضرات قلیان، ارتباط مصرف آن را در افزایش خطر ابتلا دهان، معده، مری، ریه، کاهش عملکرد دستگاه تنفسی، وکاهش باروری نشان داده اند. همچنین مصرف کنندگان قلیان در مقایسه با غیر مصرف کنندگان میزان بیشتری از کربوکسی هموگلوبین را در خود نشان داده اند. (انصاری ، خسروی، مختاری، 1386 به نقل از رقیه علایی خرایم،پروین کدیور،شهرام محمد خانی ، غلام رضا صرامی و سارا علایی خرامی)

عوارض آشکار مصرف تنباکو شامل افزایش ضربان قلب، افزایش فشار خون، سرطان، بیماری های قلبی و کاهش عملکرد شش ها را به همراه دارد که عوارض آن شبیه به عوارض مصرف سیگار است. مصرف تنباکو تاثیر بسیار زیادی بر روی پوسیدگی دندان ها و لثه ها دارد. نوزادانی که مادرشان در زمان بارداری تنباکو مصرف می کنند با خطرات و مشکلات جسمانی، تنفسی و کاهش وزن مواجه می شوند(maziak,2008:2)

در مطالعه مقدماتی که انجام گرفت مشخص شد که درمورد تنباکو مطالعات بسیار محدود است و تحقیقی که بتواند این مسئله را به صورت جامع، کامل و همه جانبه بررسی کند نه تنها در ایران وجود ندارد بلکه در خارج هم صورت نگرفته است. به طوریکه تحقیقات انجام گرفته هر کدام بر روی بعد خاصی کار کرده اند و هیچ کدام مسئله را به صورت کامل بررسی نکرده اند.تحقیقات موجود هم عمدتا مصرف قلیان را در بین دانشجویان و دانش آموزان بررسی کرده اند وتحقیقات محدودی در سطح کلی و در بین دیگر قشر ها انجام گرفته است.

لذا با توجه به مطالب ذکر شده بر آن شدیم که این مسئله را در قالب پایان نامه با هدف بررسی نگرش افراد نسبت به مصرف تنباکو و عومل اجتماعی موثر بر آن انجام دهیم تا مشخص شودکه آیا بین نگرش نسبت به مصرف تنباکو و عوامل اجتماعی متناسب با آن رابطه وجود دارد یا خیر؟

1-   2-  اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

مصرف تنباکو سالانه مسئول 440000 مورد مر گ و 5/6 میلیون سال از دست رفته بالقوه از عمر ساکنین ایالات متحده است. هر چند که مصرف دخانیات با ایجاد بیمار یهای شرایین کرونر، سکته مغزی و بیمار یهای ریوی ارتباط علیتی دارد اما  بسیاری از افراد به دلیل ماهیت اعتیادآور نیکوتین همچنان به مصرف دخانیات ادامه می دهند. هر چند که تصور عمومی این  است که مصرف قلیان زیان کمتری نسبت به سیگار کشیدن دارد اما شواهد نشان می دهند که قلیان هم مواد مضر و احتمال اعتیادآوری مشابهی با سیگار دارد. بر خلاف سیگار، کشیدن قلیان با ایجاد بیمار یهای عفونی و احتمالا ایجاد زمینه برای مصرف مواد روان گردان همراهی دارد. اغلب مطالعاتی که عواقب سلامتی مصرف قلیان را نشان می دهند، از ناحیه مدیترانه شرقی به دست آمده اند یعنی جایی که کشیدن قلیان بسیار رایج است. برخلاف باور عمومی، مصرف قلیان و سیگار مواد سمی مشابهی را ایجاد می کند و به دلیل استنشاق پکهای طولانی تر که برای ایجاد دود در هنگام مصرف قلیان لازم است، به نظر می رسد که تا 100 برابر دود بیشتری استنشاق می شود، بنابراین فرد را در معرض مقادیر زیادی نیکوتین، مونواکسیدکربن و هیدروکرب نهای پلی آروماتیک قرار  می دهد(بابایی،1390: 1).

بر اساس آمار رسمی اتحادیه ها و مجمع امور صنفی شهر بوکان تعداد قهوه خانه و مکان هایی که قلیان عرضه می کنند بین 300-250 مغازه می رسد که این رقم برای یک شهر 254هزار نفری رقم بسیار بالایی به حساب می آید.

باورهایی که در بین مردم رایج است این است که دود قلیان بواسطه آب این وسیله تصفیه می شود، استنشاق دود قلیان مشکلات ریوی ایجاد نمی کند، قلیان کشیدن از سیگار کشیدن سالم تر است، دود قلیان به اندازه دود سیگار اعتیادآور نیست، زیرا نکوتین ندارد و تنباکوهای میوه ای سالم تر از تنباکوهای معمولی اند. اما بر اساس کتاب آشنایی با عوراض مصرف قلیان و سیگار دود حاصل از تنباکو حاوی مواد شیمیایی خطرناکی است که مسبب انواع سرطان اند. این مواد توسط آب تصفیه نمی شود. دود با وجود سرد شدن، همچنان حاوی مواد شیمیایی تولید کننده سرطان و ناسالم است. دود ناشی ار قلیان اگر از سیگار خطرناک تر نباشد، بی ضررتر نیست. تنباکوهای رایج، همگی نکوتین دارند، پس مصرف تنباکو بوسیله قلیان نیز نکوتین را وارد بدن می کند. و در آخر نیز تنباکوهای میوه ایی حاوی تار و مولد انواع سرطان اند(نوری زاده،1390: 5).

قلیان کشیدن در حال حاضر به یک معضل پنهان اجتماعی تبدیل شده است زیرا متأسفانه نزد برخی از افراد چهره ی منفوری به خود نگرفته است وآن را بی ضرر ویا کم ضررتر از سیگار قلمداد می کنند و دربین نوجوانان و جوانان که بسیاری از آنها ازعوارض و مضرات آن تاحدودی خبر دارند و سرمایه های این کشور به حساب می آیندبسیار بیشتر رایج است. با توجه به اینکه مصرف توتون و تنباکو اعتیادآوراست و باعث می شود که فرد در ساعت خاصی آن را استعمال کند نتیجه می گیریم که قلیان هم به نوعی هم خانواده مواد اعتیاد آور به حساب آید و فرد مصرف کننده هم به نوعی معتاد محسوب شود. براساس کتاب آشنایی با عوارض مصرف سیگار و دخانیات تنباکوهای رایج همگی نیکوتین دارند، پس مصرف تنباکو بوسیله قلیان نیز نیکوتین را وارد بدن می کند و اینکه قلیان هم اعتیادآور است(نوری زاده ،1387: 5).

در نتیجه قلیان علاوه بر اینکه پیامد اقتصادی به همراه دارد به این معنی که فرد هزینه متحمل شده جهت تهیه این ماده را در نظر نگیرد پیامدهای اجتماعی و فرهنگی مانند داشتن دید بد جامعه به افراد قلیانی ومعاشرت نکردن دوستان مخالف با این پدیده را به دنبال دارد. پیشگیری، آگاهی دادن به نوجوانان وجوانان ومبارزه انقلابی با این قاتل تدریجی انسانیت، وظیفه انسانی هر فردمعتقدی به حساب می آید، اگر ما قادر باشیم حتی یک فرد را از این بلای قرن بیست و یک نجات دهیم، گام بزرگی در راستای پیشرفت توسعه بشری برداشته ایم.پی بردن به علت گرایش عده ای مصرف تنباکو ومصرف نکردن عده ای دیگر در شرایط مشابه و همچنین شناسایی موانع موجود برای کم رنگ کردن این امر، زمینه رابرای آگاهی رساندن به نوجوانان وجوانان وپیشگیری در سطح جامعه فراهم می آورد. و این از وظایف و ملزومات اصلی حوزه علوم انسانی است که به نظر می رسد، انجام چنین تحقیقی بتواند، خلأهای موجود ناشـی از عدم پیشینه ی غنی و قابل استنادی در این زمینه را پرنماید. بنابراین این پژوهش هم از بعد علمی با افزایش دانش نسبت به شناخت عوامل موثر بر گرایش به مصرف تنباکو و قلیان اثرگذار است وهم در بعد کاربردی شناخت به ارائه پیشنهاد و راهکار منجر خواهد شد.

           1 ـ بیان مسأله اساسی تحقیق

به­رغم آنكه نیروهای مسلح مظهر نظم و انضباط هستند، لیكن وقوع جرم در این بخش از جامعه نیز     گریز ناپذیر است، یكی از جرایمی كه در خصوص نظامیان مطرح بوده و از مهمترین جرایم نیز محسوب      می­ شود فرار از خدمت است. عدم حضور فرد یا افراد نظامی در زمان مورد نیاز گاهی مأموریت یگان را با اختلال جدی روبرو می­كند، به همین جهت داشتن یک سیاست جنایی مناسب در قبال بزه فرار از خدمت تأثیر زیادی در مقابله و كنترل آن و افزایش كارآمدی نظام عدالت كیفری و در نتیجه كاهش ظرفیت جنایی این بزه در جامعه نیروهای مسلح خواهد داشت.

قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح بسته به این كه بزهكار از نیروهای كادر یا وظیفه بوده و با در نظر گرفتن این كه فرار در زمان صلح یا جنگ اتفاق افتاده، ضمانت اجراهای كیفری متفاوتی در نظر گرفته كه صرف­نظر از مجازات محارب در بقیه موارد با اتكا به ضمانت اجرای كیفری حبس و… درصدد پیشگیری و كنترل این بزه می­باشد.

ضمانت اجراهای غیر كیفری در قوانین استخدامی ارتش، سپاه، نیروی انتظامی و قانون خدمت وظیفه عمومی پیش بینی شده كه شامل اخراج پرسنل ثابت كه ایام فرار آنها بیشتر از شش ماه باشد، تجدید دوره، منع استخدام، منع اعطاء پروانه كسب، منع اعطاء گواهینامه رانندگی، منع دریافت مستمری از دولت و نهادهای وابسته و… برای افرادی كه فاقد كارت پایان خدمت وظیفه یا معافیت هستند و قطع حقوق و مزایا، كسر حقوق، و… برای هر دو گروه می­باشد.

جهت پیشگیری از بزه فرار از خدمت، شناسایی عوامل خطر مانند عدم انعطاف محیط سربازی، فقدان آموزش حقوقی و قضایی، دوری از خانواده، ناتوانی جسمی و روانی و … مطرح است و در مقابل آن تدابیر حمایتی مانند خوشایند­سازی محل خدمت، آموزش پرسنل، افزایش عزّت نفس و توجه به بهداشت و تغذیه… مدنظر می­باشد، از طرفی حذف موقعیت­های جرم­زا، مانند جرم­زدایی از فرار از خدمت متخصصین، معافیت از خدمت وظیفه بدون كارشناسی لازم و… در پیشگیری از این بزه مهم می­باشد. با توجه به ضعف در شناسایی و دستگیری متهمین و استفاده  زیاد رویه قضایی از سیاست تخفیف و تبدیل مجازات بنظر می­رسد، آنچه تأثیر بیشتری در پیشگیری از بزه فرار از خدمت دارد ضمانت اجراهای قویِ غیر كیفری است.

تشکیل خانواده محسوب می شود،ازدواج سنت رسول الله(ص) است و همچنان که خودشان می فرمایند هرکس از سنت من پیروی نکند از من نیست پس ازدواج در دین اسلام مقام بالایی دارد . و نتنها در اسلام بلکه در تمام ادیان الهی و غیر الهی تشکیل خانواده بسیار پسندیده است اما نحوه ازدواج و شیوه ی همسر گزینی و تعداد زنان و گاهاًمردان در فرهنگهای مختلف فرق می کند . همانطور که مورگان می گوید تشکیل خانواده سیر تدریجی داشته که از اختلاط آزاد به پونالویایی وسندیازمایی وچندشوهری وچند همسری ودرنهایت به خانواده تک همسری که به عقیده دانشمندان علوم اجتماعی بهترین نوع خانواده می باشدرسیده است وتحولات ونقشهای فرهنگی زیادی راپشت سر گذاشته است،چند زنی نوعی ازدواج است که یک مرد چندین زن را به همسری انتخاب می کند ودرمیان جوامع مختلف شایع بوده وهست وباگذر زمان جای خود رابه خانواده زن وشوهری یا تک همسری داده است.ازآنجایی که چند زنی یکی ازموضوعاتی است که

 بیش ازاندازه درمیان مردان بلوچ دیده می شودعنوان وموضوع تحقیقم را بررسی خانوادهای چند همسری قوم بلوچ شهرستان خاش انتخاب که  به تشریح ومعرفی آن ورفع جنبه های مبهم ومجهول آن می پردازیم.حال این سوال مطرح می شود که خانواده چند همسری چگونه خانواده ای است وچه ویژگیهایی دارد ودرمیان قوم بلوچ خاش چگونه است،درپاسخ بایدگفت  خواستگاه خانواده های چند همسری دراین شهرستان بردواصل1-مردسالاری2-آیه صریح قران وعمل به سنت حضرت رسول(ص) شکل گرفته است ،مردسالاری درمیان مردمان بلوچ بیش ازاندازه شایع است به طوری که زنان هیچ کاری راسرخود انجام نمی دهند حتی پسران برمادران خود امرونهی می کنند.هرچنداسلام چند همسری را آزاد گذاشته و آیه صریح قرآن داریم ولی در نهایت به مسئله عدالت اشاره کرده و فرموده است : اگر عدالت را رعایت نمی کنید همان یک همسر کافی است. حال با این مسئله روبروییم که چرا بعد از 1434 سال از گذشت اسلام هنوز سنت چند زنی در میان مردان بلوچ و بخصوص مردمان شهرستان خاش رایج است .وخانواده های چندهمسری درمیان آنها به وفور دیده می شود پس به دنبال این مطلب باید به بررسی علل و عوامل چند همسری و آثار و نتایج مثبت یا منفی آن و کارکردهایی که در میان طوایف و قبایل مختلف بلوچ این شهرستان دارد و تاثیراتی که بر زنان ، فرزندان و حتی خود فرد یا جامعه دارد پرداخته شود تا معلوم گردد که چرا فقط چند همسری بیشتردرمیان اقوام بلوچ وبخصوص شهرستان خاش رایجتر ازسایر نقاط کشور است پس تشکیل خانواده های چند همسری در این شهرستان علل و عوامل مختلفی دارد که بعضی ها جنبه مثبت و بعضی ها جنبه منفی و گاهاً از سر هوا و هوس است .و برای روشن شدن موضوع وبررسی کارکردهای مثبت ومنفی آن ورفع ابهامات به تشریح کامل آن خواهیم پرداخت .

توسعه و بهسازی جزء دومین نظام از نظامهای مدیریت منابع انسانی است.پیاده سازی نظام توسعه ی نیروی انسانی در فضای کسب و کار حال حاضر بسیار مهم می باشد،چنانکه بدون توسعه و آموزش کارکنان و آشنا کردن آنان با مهارتهای جدید، به قدر یقین می توان گفت که سازمان رو به نابودی  و حذف از گردونه ی رقابت پیش می رود. در توسعه ی نیروی انسانی سازمان وظیفه دارد به ارتقاء دانش و عملکرد کارمندان خود با بهره گرفتن از روش های مختلف، بپردازد. بعضی از این روشها عبارتند از آموزش،ارزیابی عملکرد،چرخش شغلی كه هر کدام از این مباحث تئوری های خاص خود را دارد.

در حال حاضر قدرت رقابتی ملت ها، در گرو کیفیت سرمایه انسانی آنها است. مدیریت”سرمایه انسانی” در سازمانها حیاتی ترین نوع مدیریت به شمار می آید. فرسودگی سرمایه انسانی،کیفیت کالاها و خدمات تولیدی را به مخاطره می اندازد. بنابراین تردیدی نیست که شکوفایی هر جامعه ای در بهبود و پرورش منابع انسانی آن نهفته است و از این روست که مسئولان سازمانها با یاری متخصصان رفتار و منابع انسانی توجه خاصی به پرورش کارکنان مبذول می دارند.[1]

چنانچه اعتماد متقابل (میان مدیریت و کارکنان) حاکم نباشد،هیچ روشی در ارتقا توانمندی کارساز نخواهد بود.سازمانها برای بقا در دنیای پیچیده و پویای امروزی می باید این نیروی بالقوه را کشف کنند و مورد استفاده قرار دهند. کارکنان توانمند به سازمان و خودشان سود می رسانند.

توانمند سازی به جای اینکه نوعی راهبرد”سوق دادن” باشد که در آن مدیران، کارکنان را بوسیله های متفاوت ، مشوقها و فنون نفوذ تحریک کنند تا به شیوه های مطلوب عمل کنند،راهبردی از نوع     “جذب کردن” است. این راهبرد بر راه هایی تاکید می کند که مدیران بتوانند با بهره گرفتن از آنها محیط کار را به گونه ای طراحی کنند که باعث ایجاد شور و شوق شود و در کارکنان اشتیاق درونی پدید آورد.[1]

1-2 بیان مسئله

صاحبنظران معتقدند که موفقیت سازمانها به ویژه سازمان های تحقیقاتی در گرو فعالیت کارکنان راضی، دارای انگیزه وخلاق است که با اطلاع از اهداف سازمان در راستای تحقق بخشیدن به خواستهای خود، برای دستیابی به این مهم تلاش می نمایند. چرا که دراین صورت

 مدیران قادر خواهند بود با ایجاد محیطی مساعد، توانمندی های افراد را از قوه به فعل درآورند. از طرفی در فرایند یادگیری براین نکته تکیه شده که یادگیری نخست با شتابی کند آغاز می شود، سپس شدت گرفته و پس از مدت زمانی به حالت یکنواخت میل می کند، دراین زمان فرد به حداکثر یادگیری خود نایل خواهد شد. طولانی شدن بیش از حد زمان، آرام ارام یکنواختی کار را سبب شده ومشکلات عدیده ای را به دنبال خواهد داشت. بنابراین از وظایف استراتژیک سازمانها یکی آن است که با یادگیری تکنیک های متناسب با شرایط فضایی برای شکوفایی استعدادها و توانایی های کارکنان بوجودآورند. گردش مشاغل از جمله تدابیر مدیریتی در حوزه مدیریت منابع انسانی است که موضوع آن با جابجایی کارکنان درمشاغل گوناگون با انگیزه های مختلف به طور مشروط و اقتضایی انجام می پذیرد. این تدبیر چنانچه با برنامه ریزی صحیح انجام شود در سه بعد وظیفه ای نظام مدیریت منابع انسانی یعنی بهسازی، نگهداری و کاربرد موثر    نیروی انسانی سازمان می تواند مفید باشد.

امروزه آموزشهای رسمی به تنهایی نمی توانند انسانهای سازمانی را در ابعاد مختلف پرورش دهند و این به خاطر آن است كه بسیاری از توانمندیها و كیفیتهای نیروی انسانی درعمل پرورش می یابند. یكی از روش های بسیار موثر برای گسترش افق دید كاركنان، چرخش شغلی است. چرخش شغلی روشی است كه به وسیله آن می توان كاركنانی را كه جزیی نگر هستند و دیدشان تنها به حوزه كاری خودشان محدود می گردد، تبدیل به افراد كل نگر كرد كه مسائل را در ابعاد وسیع تر می بینند و درك می كنند. علاوه بر اینكه چرخش در مشاغل مختلف باعث افزایش دانش و تجربیات فرد می گردد، از خستگی و ملامت روحی نیز می كاهد و این امر موجب تحرك فكری و خلاقیت و نوآوری می شود. همچنین عملكرد فرد در سمتها و مسئولیتهای مختلف ، معیار خوبی برای ارزیابی و سنجش توانایی های او خواهد بود.

گردش شغلی یکی از مهمترین انواع آموزش نیز محسوب می شود، زیرا در سازمان های پیشرفته اعتقاد براین است که سطح کیفی پرسنل مهمرین عامل موفقیت می باشد واین امر از طریق آموزش حین کارحاصل می شود.

 1-3 اهمیت موضوع

سازمان های امروزی تحت تاثیر عواملی از قبیل افزایش رقابت جهانی،دگرگونیهای ناگهانی نیاز به کیفیت و خدمات پس از فروش و وجود منابع محدود زیر فشارهای زیادی قرار دارند. تشدید رقابت در بازارهای جهانی موجب گردیده تا ایجاد مزیت نسبی در سازمان در گرو پایداری، دوام و نیز در اختیار گرفتن سهم بیشتری از بازارها باشد که براین اساس، سازمان می‌بایست در قیاس با رقبا ضمن عرضه محصولات و خدمات با شرایط رقابتی بهتر و جلب رضایت مندی مشتریان، استمرار در کیفیت را نیز حفظ نماید بر پایه این فرض اساسی، اعتقاد جدی بر آن است که بقا و توسعه سازمانی زمانی تحقق می‌یابد که سازمان از نیروهای دانشی، خلاق و با انگیزه که توانایی حل مساله و خود مدیریتی در کار را داشته باشند برخوردار باشد.  با توجه به توضیحات فوق ضرورت انجام این پژوهش را به طور عمده می توان در سه مورد برشمرد:

• کاهش بی تخصصی کارکنان و جلوگیری از حضور افراد ناتوانمند در جایگاه های شغلی؛ ضمن این که سیاست چرخش شغلی مناسب باعث می شود تا بعضی افراد که به تازگی هم فارغ التحصیل یا وارد بازار کار شده اند، با چرخش شغلی به توانایی های انان افزوده گردد.

• از آنجا که خسارت زدن حین چرخش شغلی در صورتی که افراد بی توجه به کار مورد نظر یا در مورد کارهای دستی، ناآشنا به دستگاه مورد نظر باشند، می توانند موجب بروز خسارت و دوباره کاری شوند، بررسی یک مدل چرخش شغلی مناسب که در آن افراد قبل از جابه جایی سنجیده شوند، بسیار مهم است.

• بروز تعارضات سازمانی ممکن است افرادی از طریق گردش شغلی به سازمان های غیر رسمی دارای خرده فرهنگی خاص، راه پیدا کنند و در آنجا با افراد آن بخش ناسازگاری کرده و موجب بروز تعارضات شوند، از این رو پرداختن به موضوع چرخش شغلی و بررسی آن از این منظر نیز باعث خواهد شد تا پس از اجرای سیاست گردش شغلی عملکرد کارکنان دچار خلل نشود.

بدون شک یکی ازشاخص های مهم توسعه ، تیراژ روزنامه و تعداد مخاطبان برنامه خبری است. دلیل این شاخص سازی را نیز می توان درنقش خبر درگستره عمومی جوامع امروزی جست وجو کرد ، در واقع         خبر رسانی صحیح و متعادل زمینه ساز مشارکت سیاسی فرد به عنوان شهروند درجامعه است. اساسا فرد درصورتی که در جامعه مشارکت نداشته باشد شهروند شناخته نخواهد شد و مشارکت سیاسی به هنگامی    امکان پذیر است که در فرد احساس همدلی با سایر اعضاء جامعه بوجود آمده باشد ، همچنین احساس همدلی  با سایر اعضای جامعه هنگامی پدید می آید که  فرد برای خود ، سرنوشتی مشترک با سایر اعضاء جامعه یا دست کم گروه هایی از آنها قائل باشد و توسعه جوامع امکان پذیر نیست مگر افراد به چنین دیدگاهی درمورد رابطه خود بادیگران دست یافته باشند.

اطلاعاتی که یک رسانه و منبع خبری باید ارائه دهد مستلزم آن است که دسترسی به اطلاعات را جهت     توانمند سازی مخاطبان برای مشارکت در فرایندهایی سرنوشت ساز اجتماعی فراهم نماید. دراین میان سرعت انتقال اخبار به عنوان یک عامل تسریع کننده در تاثیرگذاری، نقش دارد. درصورتیکه اخبار با سریعترین روش به دست مخاطب برسد، مخاطب هیچگاه احساس تحریفی یا ناقص بودن نخواهد کرد. چه بسا عملکرد ضعیف تلویزیون سبب ایجاد این دیدگاه گردیده، به بیان دیگر اطلاعات و اخبار باید بر ظرفیت تجزیه وتحلیل، فهم و به عمل درآوردن اطلاعات از طریق رسانه ملی بیانجامد.

با عنایت به اینکه عمده مخاطبین ما را افرادی با سطح معلومات متوسط با فرهنگ دریافت فوری تشکیل         می دهند، لذا لزوم توجه و نزدیکی به فرهنگ بیان و واژگان فرهنگ عامه ضروریست و اخبار با موضوعات مختلف اعم ازاقتصادی، سیاسی و.. باید به گونه ای ساده و قابل فهم و درک بیان شود و موضوعات را به گونه ای بیان کند که درمحتوای آن خدشه ای وارد نگردد و درعین حال برای کلیه اقشاربا هرسطح فرهنگ و تحصیلات قابل درک باشد.

از جمله عوامل موثر در این بخش ، نوع پوشش و بیان گوینده خبر تلویزیونی می باشد که برای مخاطبینی که ازکانالهای مختلف خبری استفاده می نمایند مهم تلقی می شود، لذا به خدمت گرفتن عوامل اجرایی که دارای خصوصیاتی از جمله صمیمی بودن، دارابودن لحن و تن صدای مناسب، داشتن کیفیت نگاه، استفاده از       اشاره های چهره وتاکید صوتی بر روی لغات کلیدی و نمایشی از خود درمقابل دوربین ضروریست،لیکن کافی    نمی باشد. زیرا که محتوای خبر که توسط گوینده طرح می شود،بر ذهنیت مخاطب اثرگذارمی باشد و چنانچه محتوا با ذهنیت مخاطب همسانی نداشته باشد تاثیرات آن معکوس خواهد بود.

می توان گفت که بدون وجود رسانه های خبری معتبر که مورد اعتماد مخاطبان باشد احساس همدلی درجامعه وجود نخواهد داشت. نقش اعتبار در جذب خبر این است که مخاطب باور سریعتری نسبت به خبرهایی که ازمنابع معتبر منعکس می شوند دارند و آن خبرها را بدون هیچگونه واکاوی قبول می نمایند و درصورتی اخبار و اطلاعات منابع کم اعتبار را مورد واکاوی وپرسش قرار می دهند که بهترین خبرها زیر سوال برده شود. علت این زیر سوال رفتن این است که اخبار بر عناصر خبری که، کجا، وچگونه استوارند و کمتر روی تاکید دارند. دراین صورت خبر زیر سوال رفته و اعتبار ثانویه خود » چرا « عنصر» چرا « را از دست می دهد. تذکر این نکته ضروری است که تکیه روی عنصردر تلویزیون باعث ازبین رفتن خبر خواهد شد و هم از دست دادن مخاطب را به همراه خواهد داشت. (میلر ، 59:1368  )

جوامعی که در آن دولت انحصاروسایل خبری را به طور نسبی دراختیاردارد در مقایسه با جوامعی که دارای تعدد وسایل خبری نمی باشند شرایط یکسانی ندارند. زیرا اخبار از کانالهای مختلف خبری کسب می گردد و افراد در مورد هرحادثه یک خبر و یک نوع تفسیری دارند و این امرسبب می شود افراد نظرات گوناگون را بشنوند واز بین آنها بهترین را انتخاب کنند و به تعمق اندیشه بپردازند و دیدگاه های انتقادی نسبت به مسائل پیدا کنند و رسانه نامطلوب یا کیفیت پایین را مورد توجه قرار ندهند ودر این شرایط ارائه بهترین اخبار و دانستنیها میسر می گردد.

ازسویی دیگر بررسی تاثیرات پوشش های خبری با افکار توده جامعه ضروری به نظر می رسد و می توان بر تاثیرات هدفمند و غیرهدفمند پوشش های خبری بر تصورات و افکار سیاسی همگان پی برد.   رویهم رفته می توان به بررسی تغییرات ایجاد شده درعقاید تک تک اعضای جامعه و یا تغییرات صورت گرفته         در میزان برجستگی ها  از نظر مخاطب دست یافت . در عین حال می توان دریافت که تاثیرات مهم  پوشش های رسانه ای برتصورات و افکار شهروندان نسبت به برجستگی یک موضوع که جامعه این اولویت و برجستگی را به موضوع داده است به چه ترتیبی است.بدین ترتیب برنامه های متعدد در رسانه ها قادراست تا ابزارهای قابل دسترسی را دراختیار افکار عمومی قراردهد که آنها به راحتی به نظارت برمحیط سیاسی بپردازند. همچنین به نخبگان این فرصت را می دهد که آنها از تغییر وپیش بینی عکس العملهای عمومی جامعه اطلاع حاصل نمایند.

2-1- طرح مساله

اخبار  به عنوان بخش مهمی از ارتباطات ،  فراگردی  است مقید به شرایط زمانی و مکانی که با  ویژگی های اجتماعی و فرهنگی و  …  قابل شناخت  است . در  مورد تعریف  اخبار  و اطلاعات ، می توان گفت  : اطلاعات   به  هر نوع داده جمع آوری شده با بهره گرفتن از روش های مختلفی نظیر  : مطالعه ، مشاهده  ، شایعه  و سایر موارد دیگر اطلاق می گردد. در واژه “اطلاعات”، بار معنائی از قبل تعریف شده ای درموردکیفیت ، معتبر بودن و یا صحت داده وجود ندارد و امکان برخورد با اطلاعات معتبر ، غیرمعتبر ، واقعی ، نادرست ، صحیح و           گمراه کننده ، وجود خواهد داشت .

در واقع یکی از مهم ترین هدفهای اطلاع رسانی آگاه کردن افراد در زمینه های مختلف است که می تواند برای آنان نافع باشد و مهم ترین عامل، کیفیت آگاهی هاست. قابل درک بودن خبر، تناسب با سلایق و علایق جامعه و میزان برآورد نیازهای اطلاعاتی و دانسته های شخصی افراد منجر به گرایش و تمایل به خبر تلویزیونی        می گردد. همچنین بررسی ها نشان می دهد میان اولویتهای خبری تلویزیون و اولویتهای خبری منتشره در ارتباطات میان فردی ، تفاوت چشمگیری وجود دارد.همچنین عدم همسانی اخبار با دانسته های شخصی و پیچیدگی خبر ازجمله عواملی است که به وفور دراخبار تلویزیونی به چشم می خورد.

ارائه اخبار با سه هدف عمده یعنی نیازمخاطب به اطلاع یابی از خبر ارائه شده (فرهنگی ، اعتقادی ، اقتصادی ، سیاسی ، خدمات )، ایجاد تصور خاص (چه مثبت وچه منفی با در نظرگرفتن شرایط سلبی وایجابی ) در او نسبت به اخبار و اطلاعات و ترغیب او به اعتماد نسبت به صحت اخبار ارائه شده انجام می شود .

توجه به شاخصها و انگیزه های روانشناختی ( تفاوتهای فردی وشخصیتی ) و عوامل رسانه ای ( جامعیت اخبار ، تنوع، عدم سوگیری، جذابیت و..) می تواند سبب حفظ، جلب رضایت واعتماد مخاطب باشد و تا هنگامی که رسانه های ایرانی نتوانند روی افکارعمومی تاثیر قاطع داشته باشند به نظر می رسد بدیهی ترین واکنش جامعه مخاطبان نسبت به رفتار رسانه ها بی اعتمادی نسبی باشد و احتمالا تاثیرگذاری و شکل دهی افکار عمومی بیشتراز طریق دیگر محیط های اجتماعی صورت می گیرد.

دراین پژوهش سعی خواهد شد با رویکردی کمی وکیفی ، مولفه های خبری وفرهنگی واجتماعی موجود درشکل و محتوای اخبار دوشبکه مذکور ، مورد مقایسه بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد. بدلیل اکتشافی بودن این پژوهش ، نیازی به فرضیه دراین تحقیق نیست و سوالات تحقیق کفایت می کند.