وبلاگ

و بیان مسئله

1-1- بیان مسئله:

شکل گیری عادات از سنین پایین صورت می گیرد. تداوم و تاثیر عادات غذایی بر شیوه زندگی در بزرگسالی دلیل دیگری بر ضرورت شروع زود هنگام اصلاح شیوه زندگی در جهت پیشگیری از بیماری های سنین بزرگسالی است(Kelishadi, 2003). اساس سلامت در دوران کودکی شکل می گیرد و تغذیه مطلوب در این دوران، در فرایند رشد طبیعی و سلامت جسم و روان انسان در آینده تعیین کننده است(Pourhashemi, 2008). ارتقای کیفیت خدمات بهداشتی درمانی و گسترش پوشش ایمن سازی و تغییرات سریع در شیوه زندگی، تغذیه و فعالیت بدنی موجب تغییر الگوی بیماری ها وافزایش سریع بیماری های غیر واگیردار مزمن شده است(kelishad, 2010). بدین ترتیب الگوی غذایی مرتبط با بیماری های مزمن که معمولا قبل از دوران بلوغ شکل گرفته و با شروع دوران بلوغ تثبیت می شود، اثر قابل توجهی بر عوامل خطر بیماری های مزمن از جمله چاقی، بیماری های قلبی عروقی، پرفشاری خون، دیابت و سرطان دارد(Gharib, 2011). فرایند آترواسکلروز از دوران کودکی آغاز شده و شدت آن به وجود عوامل خطری چون: وزن بالا، ترکیب چربی های خون، مصرف دخانیات، سابقه خانوادگی ،فشار خون و ترکیب رژیم غذایی مرتبط است(Kavey, 2011). مطالعات کالبد شکافی در کودکان دچار مرگ های ناگهانی نشان داد ،کودکانی که دارای عوامل خطر بیماری های عروق کرونر (کلسترول و تریگلیسرید بالا،پرفشاری خون،استعمال دخانیات) می باشند دچار ضایعات آترواسکلروزی شده بودند(Couch, 2000). افزایش کلسترول سرم، تریگلیسرید و لیپو پروتیئن با چگالی کم Low Density Lipoprotein cholesterol(LDL-C) و کاهش لیپو پروتیئن با چگالی بالایHigh Density Lipoprotein Cholestrol(HDL-C) سرم به عنوان عامل خطر بیماری های قلبی عروقیCardio Vascular Disease(CVD) شناخته شده اند، نیز اختلال ترکیب چربی خون ارتباط نزدیکی با سایر عوامل خطر CVD از جمله چاقی، پرفشاری خون نه تنها در بزرگسالان، بلکه در کودکان دارد(Yang, 2012). با وجود آنکه اختلال ترکیب چربی خون یکی از عوامل خطر بیماری های قلبی عروقی است ولی اطلاعات درباره ترکیب چربی های خون و شیوع اختلالات آن در میان کودکان ایرانی کم است(Fesharakinia, 2008). بررسی بر 3148 کودک و نوجوان 3تا 19 ساله ایرانی در سال 2001 نشان داد که 31% جمعیت مورد مطالعه کلسترول بین 170 تا 199 (mg/dl) و 16% دارای کلسترول بالایmg/dl200 بودند. هم چنین در 22% از جمعیت مورد مطالعه LDL-C بین 110 تا 129 و در 17% بالای 130 میلیگرم بر دسی لیتر بود(Azizi, 2001). در مطالعه دیگری صدک های کلسترول تام ، لیپو پروتیئن با چگالی کم و تریگلیسرید بالاتر، و صدک لیپوپروتیئن با چگالی بالا(پایین تر از صدک استاندارد برای سن و جنس نوجوانان بود(Kelishadi, 2004). یافته های مطالعه ای در سال 2008 در استان خراسان جنوبی بر روی 1326 دانش آموز دبستانی 7 تا 12 ساله نشان داد که شیوع کمی کلسترول HDL 1/14%، شیوع هیپرتریگلیسریدمی 4/5%، شیوع کلسترول LDL بالا 1/4% و شیوع هیپرکلسترولمی 3% بود(Fesharakinia, 2008). همچنین شیوع هیپرتری گلیسریدمی ، هیپرکلسترولمی و افزیش سطح کلسترول LDL و کاهش سطح کلسترول HDL در دختران نوجوان 14تا18 ساله شهر تبریز به ترتیب 3% ، 4/16% ، 1/21% ، 7/54% بوده و در 50%افراد مورد مطالعه کلسترول HDL کمتر از صدک 5 بود(Ghodsi, 2004) تعدادی از مطالعات قوی ترین عوامل خطر CVD را غلطت بالای LDLکلسترول و غلطت پایین HDLکلسترول ، فشارخون، دیابت، چاقی و دخانیات می دانند و پژوهش ها حاکی از بروز برخی از این عوامل خطر ساز در سنین جوانی است(Latifi, 2014). بی تحرکی بعنوان یک عامل خطر مستقل برای بسیاری از بیماری های قلبی عروقی، دیابت، پوکی استخوان و اختلالات لیپیدی شناخته شده است. اثر بخشی فواید آن زمانی بیشتر خواهد بود که فعالیت جسمی کافی قبل از سنین بلوغ آغاز شده

 باشد و بطور منظم ادامه یابد ضمن اینکه عادت به فعالیت جسمانی از اوایل زندگی شکل می گیرد(Kelishadi, 2001).

سازمان جهانی بهداشت انجام روزانه حداقل 60 دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط به بالا را برای کودکان و نوجوانان توصیه می کند. فعالیت بدنی علاوه بر نقش در افزایش HDLکلسترول خون در نوجوانان و کودکان، باعث ارتقاء سلامت سیستم قلبی عروقی، سیستم تنفسی، کنترل وزن و کاهش اضطراب، دوری از رفتار های پر خطر همانند مصرف الکل و تنباکو می شود. کم تحرکی، سلامت نوجوانان را به خطر انداخته و باعث گوشه گیری و افسردگی آنها می شود(Kazemi, 2011). در دهه های اخیر، الگوی فعالیت بدنی در نوجوانان دچار تغییر شده است. این تغییرات نتیجه افزایش مدت زمان صرف شده برای تماشای تلویزیون و بازی های اینترنتی و کاهش مدت زمان فعالیت بدنی در مدارس و جامعه می باشد. این امر باعث افزایش وزن در کودکان سنین مدرسه شده است(Mahan, 2011;Zaree, 2013).

شواهد مطالعه ای در اصفهان نشان داد 5/26% دختران نوجوان 11 تا 18 ساله سبک زندگی بی تحرکی داشتند و بین تمرین بدنی منظم نوجوان و تمرین بدنی مادر، سطح تحصیلات مادر ارتباط وجود داشت. در واقع فعالیت بدنی همانند بسیاری از الگوهای رفتاری جنبه یادگیری داشته و خانواده بعنوان عرصه ارائه الگوی رفتاری می تواند نقش مهم در این زمینه داشته باشد، لذا شناسایی چگونگی این ارتباط برای یافتن راهكارهای مناسب مداخله ایی با اهمیت است(Kazemi, 2011). در مطالعه ای نشان داده شد که در دانش آموزان 6 تا 18 ساله شهر های ایران، میزان تماشای تلویزیون و پرداختن به بازی های رایانه ای در مجموع9/8 ساعت در روز بوده که این میزان بسیار بالاست(ziaee, 2006) . اگرچه این مطالعه نشان داد که میزان فعالیت فیزیكی با شدت متوسط و بالا كه از عوامل پیشگیری كننده بیماریهای مزمن می باشد در دانش آموزان كشور در حد قابل قبول می باشد ولی با توجه به شیب افزایش چاقی دركشور و افزایش بیماریهای قابل پیشگیری غیرواگیر، باید برنامه ریزی در جهت تشویق دانش آموزان به فعالیت فیزیكی صورت گیرد(ziaee, 2006). مطالعه انصاری نشان داد که ورزش کردن به مدت 3 ماه بطور معناداری باعث کاهش کلسترول خون در پسران نوجوان گردید(El Ansari, 2010). عوامل اقتصادی اجتماعی و نیز سطح تحصیلات والدین، شرکت در کلاس های ورزشی، لذت از برنامه ورزشی، حمایت خانواده از جمله عواملی اند که با فعالیت بدنی در نوجوان مرتبط هستند(Lowry, 2013).

اجزای مختلف رژیم غذایی مصرفی با ترکیب چربی های خون مرتبط است. انواع چربی دریافتی،کربوهیدرات مصرفی،ویتامین ها و املاح بر سطوح مختلف چربی های مختلف سرم تاثیر گذاشته و ارتباطات قوی و محکم میان مواد مغذی مختلف و مقادیر کلسترول تام، LDL-C، HDL-C، تریگلیسرید سرم دیده شده است(Mirmiran, 2003). در دهه گذشته توجه زیادی به سمت الگوهای غذایی جلب شده است مطالعات مرسوم در زمینه اپیدمیولوژی تغذیه بیشتر روی تاثیر تک تک مواد غذایی یا غذاها تاکید دارد در حالیکه مواد غذایی با هم مصرف شده و تاثیر همزمان غذاها را فقط زمانی می توان مشاهده کرد که الگوی غذایی کامل فرد را در نظر بگیریم(Fung, 2001). امروزه، محققان با بهره گرفتن از رویكرد جدید تحلیل الگو های غذ ایی با روش تحلیل عاملی، می توانندکاستی های مربوط به رویكرد سنتی را تا حد زیادی بر طرف کنند(Rezazadeh, 2010). الگو های غذایی از نظر مفهومی وسیله کاربردی مناسبی برای انتشار توصیه های غذایی در راستای سلامت عمومی اند(Karimi, 2012). اقلام غذایی بر اساس تشابه مواد مغذی گروه بندی شده و با روش تحلیل عاملی الگو های غذایی تعیین می شوند(Esmaillzadeh, 2005). هم چنین آنالیز الگو های غذایی نشانگر رفتار های تغذیه ای در فرد بوده و می تواند اطلاعات کامل تری در مورد علت شناسی تغذیه و بیماری های مزمن به پژوهشگران ارائه دهد(Esmaillzadeh, 2008).

تغییر در الگوی مصرف و تمایل کودکان و نوجوانان به مصرف غذاهای آماده یکی از عواملی است که منجر به دریافت بیش از حد کالری ،چربی، نمک و کاهش دریافت ریز مغذی های مورد نیاز در این سنین می شود. الگوی غذایی نامناسب علاوه بر چاقی زمینه ساز بروز بیماری های قلبی عروقی خواهد بود. بررسی رفتار و دانش تغذیه ای طی مطالعه ای در تهران نشان داد با وجود انکه 82% دختران و 75% پسران اطلاعات تغذیه ای خوبی داشتند اما تنها در 25 % پسران و 15% دختران رفتارهای تغذیه ای مناسب مشاهده شد. بیشترین نوع میان وعده مصرفی در بین آنها نوشابه های گازدار، سوسیس، چیپس کیک، شکلات بود و درصد کمی از آنها از غلات کامل یا میان وعدهای سالم استفاده کرده اند. عوامل اجتماعی و فرهنگی، نیازهای فیزیولوژیک، دردسترس بودن غذاها، بسته بندی های جالب، تنقلات بی ارزش، برروی انتخاب های غذایی موثر است(Mirmiran, 2007) هم چنین نشان داده شده که رژیم غذایی 74درصد نوجوانان ایرانی نیاز به بهبود دارد و تنها 23درصد الگوی غذایی سالم دارند(Mirmiran, 2005).

 تغذیه مناسب در دوران نوجوانی علاوه بر اینکه نیازهای تغذیه ای بدن به منظور رشد جسمانی و شناختی را تامین می کند در سلامت آینده فرد و جلوگیری از ایجاد چاقی و ابتلا به پرفشاری خون در بزرگسالی موثر است(Koochakpour, 2012). شکل گیری عادات غذایی از دوران نوجوانی آغاز می شود و بیشترین عادات غذایی بزرگسالان نتیجه رفتارهای غذایی بدست آمده از این دوران است(Mirmiran, 2011). در مطالعه فرامینگهام ارتباط بین تغذیه دوران کودکی با بزرگسالی و تاثیر عادات غذایی والدین بر فرزندان و در مطالعه دیگری تاثیر تغذیه دوران نوجوانی بر سلیقه های غذایی و عادتهای تغذیه ای دوران بزرگسالی نشان داده شده است(Oliveria, 1992)، هم چنین میزان فعالیت فیزیکی در کودکان با فعالیت بدنی در بزرگسالی ارتباط مستقیم دارد(Janz, 2000). تماشای تلویزیون و بازی های رایانه ای یکی از قویترین عوامل موثر بر علایق غذایی نوجوانان است زیرا کودکان و نوجوانانی که بیشتر تلویزیون نگاه می کنند به سمت غذاهای تبلیغ شده که اغلب شور یا شیرین هستند تمایل داشته و فعالیت بدنی کمتری دارند(Koochakpour, 2012). متاسفانه بسیاری از نوجوانان از رژیم هایی پیروی می کنند که مطابقت با توصیه های تغذیه ای ندارد. در پژوهشی که در تبریز بر نوجوانان دختر انجام گرفت الگوی غذایی غربی بیشترین واریانس را به خود اختصاص داد و این بیانگر گذار تغذیه ای از غذاهای سنتی به طرف غذاهای آماده و غربی است(Alizadeh, 2012) هم چنین در مطالعه دیگری فعالیت بدنی کمتر و نمایه توده بدنی Body Mass Index(BMI) و دور کمر بیشتر در نوجوانانی که دارای امتیاز بالاتری در الگو غذایی ناسالم بودند گزارش شد(Koochakpour, 2012). تغییر نحوه تغذیه در سال های اخیر آمار رو به رشد اضافه وزن و چاقی(Chiti, 2010  Nasl-Khameneh, 2011;Koldeh, 2012;) و همچنین کم تحرکی و فعالیت فیزیکی ناکافی در کودکان و نوجوانان(Kelishadi, 2001;Kazemi, 2011) و مرتبط بودن عوامل فوق با شیوع بیماری های مزمن در این گروه سنی، ارزیابی بیشتر وضعیت تغذیه ای این گروه سنی را می طلبد. با توجه به تغییرات انجام شده در کلسترول خون در دوران کودکی در اثر تغییر شیوه زندگی از نظر تغذیه و فعالیت بدنی و با توجه به اینکه در ایران مطالعات اندکی به شناسایی الگو های غذایی غالب در کودکان و نوجوانان پرداخته اند(Koochakpour,2012;Bahreynian,2013;Esfarjani, 2013;Zaree, 2013) بنابر این هدف از این مطالعه شناسایی الگو های غذایی غالب و تعیین ارتباط آنها و فعالیت بدنی با ترکیب چربی های خون در کودکان و نوجوانان ساکن منطقه مینودر قزوین می باشد. امید است با معرفی الگوهای غذایی كمكی در جهت ترسیم راهنمای غذای ملی كرده، تاثیر مثبتی بر روند سلامتی و اصلاح الگوی تغذیه جامعه گذاشته و موجبات كاهش هزینه های اقتصادی بیماری ها و جامعه را پدید آوریم.

[1] Body Mass Index