وبلاگ

دانلود متن کامل پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته پزشکی

 

عنوان :  مقایسه سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت در دانشجویان رشته های علوم پزشکی و غیر پزشکی گیلان

 

 

 

دانشگاه آزاد اسلامی

 

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته پزشکی

 

عنوان :

 

 مقایسه سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت در دانشجویان رشته های علوم پزشکی و غیر پزشکی گیلان

 

 

 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

 

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

 

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

 

زمینه پژوهش:

 

   سبك زندگی، فعالیت های عادی و معمول روزانه است كه افراد آن ها را در زندگی خود به طور قابل قبول پذیرفته اند، به طوری كه این فعالیت ها روی سلامت افراد تأثیرمی گذارند(1). فرد با انتخاب سبك زندگی برای حفظ و ارتقای سلامتی خود و پیشگیری از بیماری ها، اقدامات و فعالیت هایی را از قبیل رعایت رژیم غذایی مناسب، خواب و فعالیت، ورزش، كنترل وزن بدن، عدم مصرف سیگار و الكل و ایمن سازی در مقابل بیماری ها انجام می­دهد(2). به خوبی روشن است که سبک زندگی افراد بر سلامت شان تأثیر می­گذارد(3). سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت ، عامل تعیین کننده مهمی برای وضعیت سلامتی می­باشد(4). رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت و سبک زندگی سالم، راهبرد های اصلی برای تسهیل و حفظ سلامت می­باشد. این موضوع در اهداف “برنامه بهداشت برای همه” سازمان جهانی بهداشت تأکید شده است. بسیاری ازمشکلات بهداشتی مانند چاقی، بیماری های قلب و عروق، انواع سرطان ها و اعتیاد که امروزه در اغلب کشورها به خصوص در کشورهای توسعه یافته به چشم می­خورد با دگرگونی های سبک زندگی افراد آن جوامع ارتباط دارد(5). به ویژه بیماری های غیر واگیر که رابطه تنگاتنگی با سبك زندگی دارند(2).

 

   ارتقای سلامت، علم و هنر تغییر سبک زندگی به منظور رسیدن به کمال مطلوب است و شامل رفتارهایی است که طی آن، فرد به تغذیه مناسب، ورزش منظم، اجتناب از رفتارهای مخرب و مواد مخدر، محافظت در برابر حوادث، تشخیص به موقع نشانه های بیماری در بعد جسمی،کنترل عواطف و احساسات و افکار و کنار آمدن با استرس و مشکلات در بعد روحی و روانی، استقلال و سازگاری و اصلاح روابط بین فردی در بعد اجتماعی می ­پردازد(6). و علت بسیاری از بیماری های مزمن، سبک زندگی و رفتارهای انسان است و انجام رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت یکی از مهم ترین راه هایی است که افراد می­توانند سلامتی خود را حفظ نمایند(7). شش جزء مهم سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامتی شامل مسئولیت پذیری سلامتی ، فعالیت جسمانی ، عادات تغذیه ای ، مدیریت استرس ، رشد معنوی و روابط بین فردی است(8).

 

   مسئولیت پذیری سلامتی یکی از حیطه های رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت می­باشد که در طی آن افراد به سلامت و ارتقای آگاهی های بهداشتی خودشان توجه می­ کنند(9). پکر و همکاران  و وی و همکاران نشان دادند که کمترین نمره سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت به حیطه مسئولیت پذیری سلامتی مربوط می­شد(4, 10).

 

   فعالیت جسمانی منظم نقش اساسی در پیشگیری و کنترل بیماری ها و ارتقاء سلامت در افراد و گروه ها دارد(11). انجام فعالیت جسمانی منظم در جوانان نقش مهمی درپیشگیری از چاقی، بهبود عملکرد قلب و عروق و پوکی استخوان دارد(12). بی تحرکی یکی از عوامل خطر مهم برای شیوع بیماری های غیر واگیر در جهان می­باشد. به طوری که سالیانه حدود دو میلیون مرگ به علت عدم فعالیت جسمانی در جهان رخ می­دهد(13). فعالیت جسمانی منظم موجب كاهش خطر مرگ زودرس، مرگ ناشی از بیماری های قلبی، ابتلا به فشار خون بالا، دیابت نوع 2، ابتلا به سرطان كولون، سرطان سینه و كاهش افسردگی و اضطراب، كنترل وزن بدن، ساخت و حفظ استخوان ها، عضلات و مفاصل سالم، بستری شدن كمتر در بیمارستان و كاهش نیاز به ویزیت پزشك و دارو می­ شود(11). مطالعه­ احمد نیا و همکاران  نشان داد 2/19 درصد از دانشجویان پرستاری و مامایی فعالیت فیزیكی مطلوب داشتند كه نوع فعالیت فیزیكی در اكثر آنان پیاده روی بود(14). مطالعه­ رجالی و همکاران نیز نشان داد که 6/48 درصد از دانشجویان رشته های پزشکی و بهداشت از نظر فعالیت جسمانی متوسط، فعال و 4/51 در صد غیرفعال بودند. همچنین از نظر فعالیت جسمانی شدید 6/32 درصد فعال و 4/76 درصد غیر فعال بودند(15). محمدی زیدی و همکاران فعالیت جسمانی دانشجویان علوم پزشکی شرکت کننده در پژوهش خود را ناکافی گزارش دادند(16). سطوح فعالیت فیزیکی در فاصله نوجوانی تا بزرگسالی به شدت افت پیدا می­ کند، بنابراین توجه ویژه به وضعیت تحرک در جوانان اهمیت ویژه ای دارد(17).

 

   تغذیه سالم نیز جزئی از رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت می­باشد و به عنوان یکی از جنبه های سبک زندگی سالم مورد تأکید قرار گرفته است. دوران دانشجویی از جمله دوره هایی است که عادات و رفتارهای فردی در آن دستخوش تغییرات می­شوند(18). دانشجویان معمولاً عادات غذایی نادرست دارند(19). الگوی غذایی نادرست در سال های جوانی یكی از عوامل زمینه ساز برای شروع بیماری های مزمن دوران میانسالی می­باشد و موجب افزایش تدریجی وزن جوانان می­گردد كه پیامد آن چاقی و اضافه وزن در دوران میانسالی می­باشد(20). چاقی با بیماری های مزمن مرتبط است(21). این بیماری ها به علت بالا بودن هزینه های بهداشتی، بار اقتصادی سنگینی بر كشورها وارد می­سازند(18). بررسی رژیم غذایی دانشجویان و عادات غذایی آنان برای سلامتی زمان تحصیل و پس از آن اهمیت فراوانی دارد. بنابراین ضروری است که کلیه گروه های سنی بویژه دانشجویان برای پیشگیری از بیماری های مزمن در سال های بعد، از نظر برنامه غذایی مورد توجه قرار گیرند. بررسی رژیم غذایی دانشجویان دانشگاه های مختلف در ایران عادات نامناسب غذایی دانشجویان را نشان می­دهد(22). که بیانگر مشکل جدی در قشر دانشجویی است.

 

مطالعه‌ی عابدی و همکاران  نشان داد که 3/29 درصد دانشجویان دختر دانشگاه علوم پزشکی مازندران دارای اضافه وزن و 9/6 درصد چاق بودند(23). مطالعه‌ی قلی پور و تبریزی  نیز نشان داد که 29/19 درصد دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف دارای اضافه وزن و چاقی بودند(24). فیضی و همکاران ، میزان شیوع چاقی را در دانشجویان دختر علوم پزشکی اردبیل را 14 درصد گزارش نمودند(25). مطالعه‌ی سیرا و پاولاک نیز نشان دادند که 2/15 درصد دانشجویان، لاغر، 3/21 درصد دارای اضافه وزن و 8/10 درصد چاق بودند(26).مطالعه­ احمد نیا و همکاران نشان داد که 8/56 درصد از دانشجویان پرستاری و مامایی در زمینه تغذیه دارای سبك زندگی نامطلوب بودند(14). مطالعه­ سالم و همکاران  هم نشان داد که 7/10 درصد از دانشجویان علوم پزشکی اضافه وزن، 4/1 درصد چاقی و 13 درصد کم وزنی و سوء تغذیه داشتند(27). مطالعه طلایی و همکاران نیز نشان داد که 15 درصد دانشجویان رشته پزشکی دارای اضافه وزن و 4 درصد دارای چاقی درجه یک بودند(20). ایرازوستا و همکاران نشان دادند که 3/19 درصد از دانشجویان، اضافه وزن داشتند و 4 درصد چاق بودند(28). مطالعه کورداکیس و همکاران  نیز نشان داد که 5/40 درصد از دانشجویان پزشکی دارای اضافه وزن و 4/7 درصد چاق بودند(21).

 

   استرس نیز یکی از علل عمده بسیاری از اختلالات روانی، بیماری های قلبی، سرطان، ناراحتی های گوارشی و پوستی، به شمار می­آید(29). که می ­تواند منجر به بروز بیماری های جسمی و روانی (اضطراب و افسردگی)، اختلال در عملكرد و قدرت سازگاری و در نهایت پایین آمدن كیفیت زندگی دانشجویان گردد(30). همچنین می ­تواند تأثیر منفی بر یادگیری، رفتارهای خود مراقبتی و بهداشت روان این افراد داشته باشد. از این رو، کاهش دادن استرس و آموزش مهارت های سازگاری باید در اولویت باشد(31). دانشجویان سطح متوسطی از مدیریت استرس را داشتند. 6/51 درصد دانشجویان از افسردگی، 5/39 درصد از اضطراب و 7/71 درصد از استرس رنج می­برند. و 52 درصد از دانشجویان دارای استرس غیرطبیعی بودند(30, 32, 33). در دوران دانشجویی، مشکلات مربوط به مرحله انتقال از نوجوانی به جوانی، آشنا نبودن با محیط دانشگاه، دوری و جدایی از خانواده، عدم علاقه به رشته تحصیلی، ناسازگاری با سایر افراد در محیط زندگی، کافی نبودن امکانات رفاهی و اقتصادی و مشکلاتی نظیر این ها از جمله شرایطی هستند که می­توانند سبب ایجاد استرس و به خطر افتادن سلامت روانی دانشجویان گردند(34). لذا توجه به آن و پیامدهایش و نیز اتخاذ راهكارهای مناسب برای رهایی از آن از اهمیت خاصی برخوردار است.

 

   رشد معنوی یکی دیگر از ابعاد ارتقاء سلامت می­باشد که بر توسعه منابع درونی تمرکز دارد و از طریق خود شکوفایی محقق می­گردد(35). مطالعات نشان دادند که بالاترین نمره سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت به حیطه رشد معنوی مربوط بوده است(2, 10, 36).

 

   روابط بین فردی نیز یکی از ابعاد اصلی برنامه ی مهارت های زندگی سازمان بهداشت جهانی می­باشد که به منظور پیشگیری و افزایش بهداشت روانی افراد جامعه تدوین شده است(37). مطالعه‌ی وی و همکاران  نشان داد که دانشجویان در حیطه ی روابط بین فردی از مهارت و توانایی بیشتری برخوردار بودند(4).

 

مطالعه سازمان جهانی بهداشت بر رفتارهای سلامتی 35 كشور جهان نشان داد كه نزدیک به 60 درصد كیفیت زندگی و سلامتی افراد به سبك زندگی و رفتار شخصی آن ها بستگی دارد(38). ٥٣ درصد از علل مرگ مربوط به سبك زندگی و رفتارهای غیربهداشتی هستند(39).

 

   رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت از بروز بیماری ها کاسته و سبب کاهش میزان مرگ و میر می­ شود(38). از این رو، حرف بهداشتی كه پیش از آن بر درمان بیماری تمركز می­كردند، اكنون توجه خود را بر پیشگیری و تأمین سلامت از طریق بهبود سبك زندگی و حذف عواملی كه به نوعی تأثیر منفی بر سطح سلامت انسان دارد، معطوف کرده اند(2).

 

از آنجایی که، نوجوانان و جوانان از گروه های در معرض خطر جامعه به شمار می­روند و رفتارهای پرخطر با شکل گیری عادت ها اغلب در این دوره سنی شروع شده و تداوم می­یابد. رفتارهای درست آن ها قابل تقویت و رفتارهای نادرست شان قابل پیشگیری است(40). بسیاری از جوانان در معرض طیف وسیعی از عادت های ناسالم مانند تغذیه نامناسب، بی تحرکی، استراحت ناکافی و رفتارهای پرخطر مثل استعمال ذخانیات و سوء مصرف مواد قرار دارند که به پیامد های نامطلوب بهداشتی منجر می­ شود(41). دانشجویان در یک دوره انتقالی پویا از رشد و تکامل قرار دارند که پلی بین دوره نوجوانی و دوره جوانی است(42). این دوره زمان مناسبی برای ایجاد رفتارهای سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامتی می­باشد(3). و با تغییرات بسیار سریعی در جسم، روان و ارتباطات اجتماعی آنان همراه است(41). میل به انجام رفتارهای خطرزا مانند سیگار کشیدن، بی تحرکی، وعده های غذایی نامنظم و عدم مسئولیت پذیری سلامتی، در جمعیت دانشجویی بیشتر مشاهده می­ شود(42). در این دوره از تکامل جسمی، روانی و جنسی، جوانان به تدریج مسئولیت سلامتی خودشان را بر عهده می­گیرند. رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت و بهزیستی روانی اجتماعی شان نه تنها بر وضعیت سلامتی فعلی، بلکه بر پیامدهای بهداشتی در درازمدت هم تأثیر دارد. بسیاری از عواملی که در رفتارهای مخاطره آمیز بزرگسالان دخالت دارند را می­توان در مراحل اولیه پیشگیری نمود. بنابراین ارتقاء رفتارهای بهداشتی جوانان ضروری به نظر می­رسد(41).

 

   مطالعه­ فرمانبر نشان داد که رفتارهای بهداشتی دانشجویان پرستاری نامطلوب بود(43). شبان و همکاران، رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان سال چهارم دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه تهران را مطلوب گزارش کردند(40). در مطالعه­ وانگ سطح پایینی از سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامتی دانشجویان رشته های گروه پزشکی و غیر پزشکی گزارش شد(38). در مطالعه­ مطلق و همکاران  دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی یزد سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامتی مطلوبی داشتند(36). مطالعه پکر و همکاران سطح متوسطی از سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامتی دانشجویان دندانپزشکی را گزارش کرد(10). مطالعه ی سنجام و سینگ  نشان داد که دانشجویان از رفتارهای ارتقاء دهنده سلامتی خوبی برخوردار بودند(44). حسینی و همکاران ، رضایی آدریانی  سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان را نامطلوب برشمردند(8, 45). مطالعه شبان و همکاران  نشان داد که نمره کسب شده در رفتارهای ارتقای سلامت در هر دو گروه دانشجویان پزشکی و غیر پزشکی در یک سطح بود(40).  مطالعه شریور و اسکات- استیلز  نشان داد که دانشجویان پرستاری در مقایسه با دانشجویان غیر پرستاری در رفتارهای بهداشتی، نمره بیشتری کسب کردند(45). مطالعه ماهری و همکاران نیز نشان داد که وضعیت سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت در خوابگاه های دانشگاه علوم پزشکی تهران در سطح متوسطی قرار داشت(46). مطالعه بابانژاد و همکاران  نشان داد که سطح سبک زندگی بیش از نیمی از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی ایلام در سطح متوسط و کمتر از ده درصد در سطح ضعیف قرار داشت(47). مطالعه بابانژاد و همکاران  نشان داد که سبک زندگی اکثر دانشجویان رشته بهداشت دانشگاه شهید بهشتی تهران در سطح متوسطی بود(48).

 

   امروزه جوانان و دانشجویان به دلیل نقش مهمی كه در اداره آینده كشور به عهده دارند، یكی از قشرهای مهم جامعه به حساب می­آیند. اهمیت این نقش در این است كه دانشجویان نه تنها بخش اصلی متخصصان زمینه های گوناگون علمی، فنی و هنری هر كشوری را تشكیل می­دهند، بلكه این گروه، مدیران اصلی در اداره آینده كشور و رهبر سایر اقشار جامعه در هدایت به سمت كمال و اهداف كشور می­باشند(49). بنا به گفته معاون ساماندهی امور جوانان کشور، جمعیت جوان کشور بر اساس سرشماری سال 1390، بالغ بر 23 میلیون نفر (35 درصد) عنوان شد(50). از سوی دیگر بخشی از دانشجویان در آینده، عهده دار آموزش و پرورش نسل های بعد از خود خواهند بود و از این طریق به طور غیر مستقیم در كمال نسل های بعدی جامعه نیز دخالت دارند(30). دانشجویان بخش بزرگی از جمعیت جوان كشور را تشكیل می­دهند. و بر اساس گفته­ی مشاور وزیر علوم، جمعیت دانشجویی کشور، 5/4 میلیون نفر است(51). شرایط سنی و موقعیت اجتماعی دانشجویان به عنوان قشر تحصیل كرده جامعه می ­تواند آن ها را به عنوان الگو برای سایرین قرار دهد. چرا که انتخاب هر نوع سبك زندگی به وسیله آن ها، نه تنها در زندگی شخصی خود آن ها اثرگذار است، بلكه بر رفتارها و سبك زندگی سایر اقشار نیز تأثیر می­گذارد. و با توجه به این که دانشجویان در موقعیت های مختلف در تماس با خانواده، جامعه و مردم هستند، می­توانند بیاموزند و آموخته های خود را به دیگران منتقل کنند. محیط های آموزشی که بیشترین گروه هدف (نوجوانان و جوانان) را در خود جای داده است به عنوان مهمترین محل اجرای مداخلات ارتقای سلامت می­باشند و از طرفی دانشگاه ها محل مناسبی برای سنجیدن اثر بخشی برنامه های آموزش سلامت محسوب شده و قبل از تشدید مشکلات سلامتی در گروه سنی نوجوانان و جوانان، ابزارهایی برای پیشگیری از آن ها می­توان یافت و به طور عملی و کاربردی سلامت این گروه را مدیریت نمود. بدون شک دانشجویان علوم پزشکی با همان میزان اطلاعات، آگاهی ها و مهارت هایی که در دوران دانشجویی و تحصیل کسب می­ کنند، واحد های مختلف بهداشت و درمان به عنوان پرسنل، حضور خواهند یافت و انتظار می­رود این آموخته ها در رفتار و عملکرد آن ها تجلی پیدا کند.

 

   در حالی که دانشجویان غیر علوم پزشکی، واحد های بهداشتی را در برنامه آموزشی خود نداشته و معمولاً مسایل مرتبط با سلامتی را از طریق مطالعات شخصی، رسانه های ارتباط جمعی یا غیره بدست می­آورند، بنابراین ممکن است اشراف چندانی به مسایل بهداشتی و سبک صحیح زندگی پیدا نکنند. هر چند که تحقیقات نشان داده است که با وجود برخورداری دانشجویان علوم پزشکی از مبانی علمی و نظری کافی، در عمل از کارایی لازم برخوردار نبوده اند(52).

 

   مطالعات گوناگون، تفاوت هایی را بین سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت در دانشجویان گروه پزشکی و غیر پزشکی نشان داده اند. شبان و همکاران (1386) در مطالعه خود بر روی دانشجویان سال چهارم دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه تهران نشان دادند که رفتارهای ارتقای سلامت هر دو گروه در یک سطح بوده و اختلاف آماری معنی داری بین دو گروه مشاهده نکردند(40). درحالیکه مطالعه کان و همکاران (2008) بر روی دانشجویان پرستاری و غیر پرستاری نشان داد که دانشجویان پرستاری در مقایسه با دانشجویان غیر پرستاری از سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت بیشتری برخوردار بودند(3). مطالعه منصوریان و همکاران (1388) نشان داد که سبک زندگی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بهتر از دانشجویان دانشگاه های غیر علوم پزشکی بود و در مجموع بیش از نیمی از دانشجویان دارای سبک زندگی ضعیف و متوسط بودند(53).

 

 

 

  از طرفی برخورداری از سبک زندگی سالم و بهداشتی در بین دانشجویان می ­تواند بر سلامت فردی آن ها و افزایش احساس مسئولیت در مقابل مددجویان و در نتیجه ایفاء هر چه بیشتر رسالتی که در قبال جامعه به عهده دارند، نقش مهمی داشته باشد. لذا با توجه به هزینه های بالای مراقبت های درمانی و لزوم تغییر رویکرد درمانی به رویکرد پیشگیری از بیماری، به عنوان یک پرستار بهداشت جامعه انجام چنین پژوهشی را در استان گیلان ضروری دانسته تا از نتایج آن بتوان راهکارهای مناسبی را جهت افزایش سلامت و بهره وری و پیشگیری از رفتارهای غیر بهداشتی و ناسالم در جوانان طراحی نمود.

 

هدف کلی:

 

مقایسه سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت در دانشجویان رشته های علوم پزشکی و غیر پزشکی گیلان در سال 93-1392

 

اهداف ویژه طرح:

 

1- تعیین وضعیت سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان بر حسب مشخصات فردی و اجتماعی

 

1-1- تعیین وضعیت فعالیت جسمانی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان

 

2-1- تعیین وضعیت مسئولیت پذیری سلامتی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان

 

3-1- تعیین وضعیت عادات تغذیه ای دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان

 

4-1- تعیین وضعیت رشد معنوی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان

 

5-1- تعیین وضعیت روابط بین فردی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان

 

6-1- تعیین وضعیت مدیریت استرس دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان

 

2- تعیین وضعیت سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان بر حسب مشخصات فردی و اجتماعی

 

1-2- تعیین وضعیت فعالیت جسمانی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان

 

2-2- تعیین وضعیت مسئولیت پذیری سلامتی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان

 

3-2- تعیین وضعیت عادات تغذیه ای دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان

 

4-2- تعیین وضعیت رشد معنوی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان

 

5-2- تعیین وضعیت روابط بین فردی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان

 

6-2- تعیین وضعیت مدیریت استرس دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان

 

3- مقایسه سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت در دانشجویان رشته های علوم پزشکی و غیر پزشکی گیلان با کنترل مشخصات فردی و اجتماعی

 

سؤالات و فرضیه های پژوهش:

 

سؤال 1- وضعیت سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان بر حسب مشخصات فردی و اجتماعی چگونه است؟

 

1-1- وضعیت فعالیت جسمانی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان چگونه است؟

 

2-1- وضعیت مسئولیت پذیری سلامتی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان چگونه است؟

 

3-1- وضعیت عادات تغذیه ای دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان چگونه است؟

 

4-1- وضعیت رشد معنوی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان چگونه است؟

 

5-1- وضعیت روابط بین فردی دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان چگونه است؟

 

6-1- وضعیت مدیریت استرس دانشجویان رشته های علوم پزشکی گیلان چگونه است؟

 

سؤال 2- وضعیت سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان بر حسب مشخصات فردی و اجتماعی چگونه است؟

 

1-2- وضعیت فعالیت جسمانی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان چگونه است؟

 

2-2- وضعیت مسئولیت پذیری سلامتی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان چگونه است؟

 

3-2- وضعیت عادات تغذیه ای دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان چگونه است؟

 

4-2- وضعیت رشد معنوی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان چگونه است؟

 

5-2- وضعیت روابط بین فردی دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان چگونه است؟

 

6-2- وضعیت مدیریت استرس دانشجویان رشته های غیر پزشکی گیلان چگونه است؟

 

فرضیه پژوهش: سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت در دانشجویان رشته های پزشکی و غیر پزشکی گیلان یکسان نیست.

 

تعاریف واژگان

 

سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت

 

تعریف نظری: الگویی چند بعدی از فعالیت های خودجوش و نیز درک این موضوع که این رفتارها در جهت حفظ یا ارتقاء سلامت و تکامل فرد هستند، می باشد(7). و ابعاد مسئولیت پذیری سلامتی، فعالیت جسمانی، عادات تغذیه ای، مدیریت استرس، رشد معنوی و روابط بین فردی را شامل می­ شود(8).

 

تعریف عملی: منظور از سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت، تمام مواردی است که در تعریف نظری آمده و توسط پرسشنامه نیمرخ 2 سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت که شامل 52 عبارت می­باشد سنجیده می­ شود. این پرسشنامه دارای شش حیطه مسئولیت پذیری سلامتی (9 سؤال)، فعالیت جسمانی (8 سؤال)، عادات تغذیه ای (9 سؤال)، مدیریت استرس (8 سؤال)، رشد معنوی (9 سؤال) و روابط بین فردی (9 سؤال) می­باشد. این رفتارها از طریق مقیاس چهار گزینه ای لیکرت (1=هرگز، 2=گاهی اوقات، 3=اغلب و 4=همیشه) نمره دهی می­ شود. محدوده نمرات بین 208-52 می­باشد که بر مبنای میانگین و انحراف معیار به بررسی و مقایسه پرداخته است. نمره بالاتر از نمره میانگین ابزار (نمره 130)، نمره مطلوب و پایین تر از نمره میانگین (نمره 130)، نمره نامطلوب در نظر گرفته شده است.

 

مسئولیت پذیری سلامتی

 

تعریف نظری: تبعیت از سبک زندگی سالم به طوری که شخص مسئولیت سلامتی خود را فعالانه بر عهده گرفته و شامل رفتارهایی مانند توجه به وضعیت سلامتی خود، جستجوی توصیه ها و مراقبت های تخصصی پزشکی و جستجو در مورد موضوعات سلامتی می­باشد(54).

 

تعریف عملی: منظور از مسئولیت پذیری سلامتی تمام مواردی است که در تعریف نظری آمده و و توسط سؤالات 3، 9، 15، 21، 27، 33، 39، 45، 51 پرسشنامه نیمرخ 2 سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت سنجیده می­ شود. محدوده نمرات بین36-9 می­باشد. نمره بیشتر از 5/22 به عنوان رفتار مطلوب و نمره کمتر از 5/22 به عنوان رفتار نامطلوب در نظر گرفته می­ شود. که بر مبنای میانگین و انحراف معیار به بررسی و مقایسه پرداخته است

 

فعالیت جسمانی

 

تعریف نظری:  فعالیت جسمانی به معنی انجام حرکات بدنی است که از طریق فعالیت ماهیچه ها بوجود آمده و در نتیجه این حرکات، انرژی مصرف می شود. انجمن قلب آمریکا و سازمان بهداشت جهانی، 30 دقیقه فعالیت جسمانی با شدت متوسط، 5 روز در هفته یا 20 دقیقه، 3 روز در هفته با شدت شدید را برای همه پیشنهاد کرده است(55).

 

تعریف عملی: منظور از فعالیت جسمانی تمام مواردی است که در تعریف نظری آمده و توسط سؤالات 4، 10، 16، 22، 28، 34، 40، 46 پرسشنامه نیمرخ 2 سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت سنجیده می­ شود. محدوده نمرات بین32-8 می­باشد. نمره بیشتر از 20 به عنوان رفتار مطلوب و نمره کمتر از 20 به عنوان رفتار نامطلوب در نظر گرفته می­ شود. که بر مبنای میانگین و انحراف معیار به بررسی و مقایسه پرداخته است.

یکی از انواع آلودگی های محیط زیست، آلودگی خاک است. خاک به عنوان پالاینده طبیعت محسوب شده و به دلیل برخورداری از خواص فیزیکی، شیمیایی و زیستی علاوه بر اینکه تامین کننده مواد غذایی می باشد، خاصیت تصفیه کنندگی نیز دارد. در نتیجه تجمع هرگونه ماده ای که سبب کاهش قابلیت استفاده از خاک گردد، آلودگی خاک گویند. بر اثر فعالیت های مختلف انسانی مانند فعالیتهای معدنی، حمل و نقل، احتراق، مواد رنگی و… خاک دچار آلودگی می گردد.
خاک یکی از منابع ارزشمند طبیعت است که 95درصد از غذای انسان را تامین می کند. برنامه ریزی برای داشتن خاکی سالم و تولید کننده لازمه بقای انسان است. ورود مواد، ارگانیسم های زیستی یا انرژی به درون خاک سبب تغییر کیفیت خاک می شود همچنین خاک را از حالت طبیعی خود خارج کرده و میزان رشد و نمو گیاهان را کاهش می دهد)آلووی،1999     .(
آلودگی خاک در ایران در حد کشورهای پیشرفته نیست اما پیشرفت قابل توجه تکنولوژی  و  استفاده روزافزون انسان از مواد و ابزار جدید صنعتی مخصوصا در فعالیت های معدنی  و غیره،  باعث ایجاد عوامل بالقوه ای در راستای آلودگی خاک ایران شده است. در دهه گذشته ورود آلاینده ها از جمله فلزات سنگین که در یک مقیاس وسیع، از منابع طبیعی و انسان-ساخت وارد محیط زیست می شود به مقدار زیادی افزایش یافته  است. این عناصر می توانند با تجمع زیستی مخصوصا  در خاک عوارض غیر قابل جبرانی را ایجاد نماید.
یكی از عمده‌تر‌ین منابع تولید كننده این عوامل سنگ‌های معادن و غبارهای آتشفشانی می‌باشند ولی در كنار این ها انسان خود به اشكال مختلف مانند صنایع رنگرزی، آبكاری فلزات و باطری سازی در انتشار فلزات سنگین نقش دارد (زر افشان، 1371). شایان ذکر است که بررسی میزان این عناصر سنگین در مناطقی که انسان ها بیشتر با آن مربوط اند  مانند محیط کار، محل سکونت، پارکها، زمین های کشاورزی و… از نظر مقایسه‌ای می‌تواند باعث دریافت اطلاعات جامع تر و راه كار مناسبی در نحوه استفاده از این محیط ها و منابع موجود  و بهینه کردن و ارتقاء سطح سلامتی انسان و بهبود محیط زیست پیرامون گردد.
شهرستان سبزوار به علت قرار داشتن در مسیر  تهران-مشهد و مسیر جاده ابریشم  محلی پر تردد و نیز به لحاظ جمعیتی و گسترش شهری

 دارای جایگاه ویژه ای در استان خراسان رضوی و نیز از نظر پیشرفت  تکنولوژی و صنعت  روند رو به رشدی را دارا می باشد که این عوامل باعث گردیده این منطقه از دیدگاه زیست محیطی مخصوصا از نظر آلودگی  زیستی مورد اهمیت و  بررسی قرار گیرد، لذا با توجه به اهمیت موضوع، مطالعه تجمع فلزات سنگین در خاک منطقه به منظور پایش بررسی میزان آلودگی، جهت ارائه راهکارهای مختلف با هدف کاهش این آلودگی ها و احیای کارکردهای از دست رفته این منطقه ضروری به نظر می رسد.  از این رو در این تحقیق سعی بر آن شد تا با بررسی میزان آلودگی فلزات سنگین در  شهرستان سبزوار، راهکارهای بهینه در جهت حفاظت از آن و نحوه کنترل ورود آلاینده های مختلف، بویژه فلزات سنگین به آن ارائه  گردد.

1-1-1- اهداف تحقیق
– بررسی و تعیین میزان  غلظت عناصر سنگین سرب، روی، مس، منگنز، کروم و نیکل در اعماق مختلف خاک های سطحی در فصول مختلف سال  
– مقایسه تجمع غلظت عناصر سنگین مورد مطالعه در ایستگاه های مختلف با بهره گرفتن از شاخص های مختلف
– مقایسه میزان غلظت  عناصر سنگین مورد مطالعه در منطقه مورد مطالعه با استانداردهای جهانی
– بررسی رابطه بین پارامترهای مورد مطالعه و میزان غلظت عناصر سنگین
– شناخت منایع آلاینده منطقه مورد مطالعه
2-1-1- فرضیات تحقیق
– میزان متفاوتی از غلظت عناصر سنگین در اعماق مختلف خاک های سطحی در فصول مختلف سال وجود دارد.
– شاخص های تجمع عناصر سنگین در ایستگاه های مختلف، نشان دهنده تجمع متفاوت عناصر در ایستگاه های مختلف می باشد. 
– میزان غلظت  عناصر سنگین در منطقه مورد مطالعه از استانداردهای جهانی بالاتر است.
– پارامترهای مورد مطالعه بر میزان غلظت عناصر سنگین تاثیر دارند.
3-1-1- سوالات تحقیق
– میزان عناصر سنگین نیکل‌، کروم، منگنز، روی، مس و سرب در منطقه مورد مطالعه چقدر  می‌باشد؟
– آیا میزان عناصر سنگین نیکل‌، کروم، منگنز، روی، مس و سرب در مناطق منطقه مورد مطالعه با هم تفاوت دارد؟
– آیا میزان غلظت عناصر سنگین نیکل‌، کروم، منگنز، روی، مس و سرب در فصول مختلف با هم تفاوت دارد؟
– آیا میزان عناصر سنگین نیکل‌، کروم، منگنز، روی، مس و سرب در عمق های مختلف با هم تفاوت دارد؟
– آیا میزان عناصر سنگین نیکل‌، کروم، منگنز، روی، مس و سرب بین منطقه مورد مطالعه با منطقه بکر (حد استاندارد) تفاوت دارد؟
– در صورت اختلاف مقدار عناصر سنگین نیکل‌، کروم، منگنز، روی، مس و سرب با حد استاندارد چه راهکارهای باید انجام داد تا از لحاظ زیست محیطی و سلامتی انسان به سمت حد مطلوب پیش برود؟
2-1- آلودگی محیط زیست
 آلودگی اصطلاحی است که معنای آن برای افراد گوناگون تفاوت  می کند یک تعریف بخردانه می تواند این گونه بیان شود که آلودگی عبارت است از ” مقدار بیش از حد مجاز چیزی در مکانی نا مناسب”. این مطلب می تواند بطور کامل در بر گیرنده مواد طبیعی هم باشد.
تعریف سازمان بهداشت جهانی(WHO) از آلودگی این چنین است:
وجود موادی در بسترهای محیط زیست (آب، هوا، خاک) اعم از ذرات، مواد شیمیایی و بیولوژیکی به میزان شدت، حالت و مدتی که اثر نامطلوب بر سلامت انسان، حیوان و گیاه می گذارد و یا مانع استفاده بهینه از آن محیط گردد، آلودگی خوانده می شود.
از منابع آلودگی می توان به فرآوری و کاربرد فلزات اشاره نمود. فلزات گروه 10-14 جدول مندلیف در مقایسه با فراوانی آنها مصرف زیادی داشته و درجه های  متغیری از مسمومیت زایی دارند. این عناصر ممکن است در حین معدنکاری و دیگر عملیات فرآوری به شکل انحلال پذیر و یا غبار در اتمسفر و یا بصورت ته نشست در خاک رها شوند. مثلا هنگام استخراج روی، آلودگی بسیار مسمومیت زای کادمیوم ممکن است رخ دهد زیرا اغلب با هم یافت می شوند.

توسعه پایدار شهری را فراهم می‌آورد و نابسامانی در توزیع منطقه‌ای و محلی باعث دوری مناطق و محلات از عدالت اجتماعی می‌گردد (نسترن، 1380: 145). از این رو در بند اول از چشم‌انداز برنامه جمهوری اسلامی در افق 1404 به ایجاد جامعه شهری توسعه‌یافته، بر عدالت اجتماعی، حفظ کرامت و حقوق انسان‌ها تأکید شده است.

 

در جهت رسیدن تمامی ساکنان شهرها به صورت یکسان مبحث عدالت اجتماعی در فضای شهری به وجود می‌آید که عدم توجه به آن تبعات بسیار بدی همچون حاشیه‌نشینی  و به دنبال آن ناهنجاری‌های اجتماعی که شکل‌گیری حاشیه‌نشینی که معضل بزرگ جامعه ما می‌باشد و در شهرهای کلیه کشورهای جهان به ویژه کشورهای در حال توسعه نمود عینی دارد و شکل‌گیری فضا در شهر را تحت تأثیر قرار می‌دهد و بسیاری از نابرابری‌های اجتماعی در فضای شهرها ممکن است در اثر این عوامل باشد به وجود می‌آید و تراکم بیش از حد یک منطقه، توسعه یک جانبه شهرها، خالی از سکنه شدن برخی از محدوده‌های شهری، بورس‌بازی زمین و ده‌ها مسئله و مشکل را در پی خواهد داشت (خوش روی، 1385: 2)، و از طرف دیگر وجود نابرابری در کیفیت زندگی، گروه‌های محروم را متوجه گروه‌های مرجع نموده و مشکلات دیگری را ایجاد می‌کند (.(Runicima,1972

 

با توجه به جمعیت‌پذیری امروزی شهرها و به وجود آمدن شکل تازه‌ای از شهرها در قرن اخیر روشن است که علم جغرافیای شهری و برنامه‌ریزی فضاهای شهری باید ابعاد و قلمروهای تازه‌ای بیابد که یکی از ابعاد و موضوعات تازه که در بیست سال اخیر توجه اکثر دانشمندان این علم را به خود مشغول کرده، پرداختن به عدالت اجتماعی در مباحث شهری هست که از این نظر باید شهر با سیاست‌های کشوری و جهانی پیوند داده شود (شکویی، 1373: 9) و شرایط داخلی شهرها که متأثر از شرایط اجتماعی و اقتصادی حاکم بر کشورهاست و در نتیجه همین شرایط است که کیفیت فضاهای شهری و سیاست‌های برنامه‌ریزی شهری معین می‌شود.

 

بنابراین نیاز اساسی شناخت ساخت فضای شهری است که ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی و در رأس آن‌ ها توزیع مناسب خدمات و امکانات شهری مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد که در نتیجه این تحلیل‌ها و بررسی معیارهاست که قدمی مؤثر در راه تحقق عدالت اجتماعی در جامعه برداشته خواهد شد. تحول در مفهوم فضا و توزیع مناسب خدمات و امکانات شهری موافق با تغییر در نحوه برخورد با نظریه است. فضا، توزیع مناسب خدمات شهری و شهر بایستی به صورت پدیده‌ای جداگانه شناسایی و روابط مابین آن‌ ها مورد بررسی قرار گیرد به این ترتیب با دریافت مفهوم فضا، عدالت شهر و محیط خواهیم توانست به تحلیل رابطه فضای شهر و توزیع مناسب خدمات و امکانات شهری دست یابیم. امروزه تغییرات اجتماعی سریع‌تر از تغییرات فیزیکی است و شهر از تغییرات اجتماعی تأثیر فوری می‌پذیرد، بنابراین مطالعه و تحلیل تغییرات اجتماعی و اقتصادی و رابطه آن با ساخت فضایی شهر مورد تأکید در مباحث شهر و شهرسازی است به همین دلیل است که در چند سال اخیر پیشگامان جغرافیای شهری جدید ساخت داخلی شهرها را با توجه به عدالت اجتماعی(توزیع مناسب خدمات و امکانات شهری) که متأثر از سیاست‌های نظام حکومتی و اوضاع اجتماعی جامعه است به طور جدی مطالعه می‌کنند زیرا در شهرهای امروزی مسائل اجتماعی را نمی‌توان تنها با احداث خیابان و ناحیه بندی شهری حل کرد (خوش روی، 1385: 3).

 

2-1- شرح و بیان مسئله

 

وجود نابرابری و عدم تعادل فضایی در ساكنین نواحی مختلف یک شهر به هیچ‌وجه پدیده‌ای جدید در هیچ یک از شهرهای جهان نیست، اما در كشورهای در حال توسعه به دلیل فاحش بودن تفاوت‌های اجتماعی- اقتصادی، نابرابری و عدم تعادل در توزیع خدمات شهری تفاوت‌های فضایی شهرها تشدید شده است (موسوی ، 1378: 14) زیرا كه ساختار فضایی یک شهر متشكل از اجزا و عناصری است كه با یكدیگر در كنش متقابل هستند و ناپایداری هر كدام از این اجزا به كل ساختار تأثیر خواهد گذاشت (ساوج، 1385: 90). در عصر حاضر اصلی‌ترین عامل بحران‌های جوامع بشری ریشه در نابرابری‌های اجتماعی و فقدان عدالت دارد (مرصوصی، 1383: 90).

 

مفهوم عدالت اجتماعی اصولاً آن قدر همه شمول نیست كه بتوان در قالب آن درباره یک اجتماع خوب قضاوت كرد. عدالت را اساساً می‌توان به عنوان اصل ( یا مجموعه‌ای از اصول) در نظر گرفت كه برای حل و فصل دعاوی متضاد به وجود آمده است،‌ عدالت اجتماعی(توزیع مناسب خدمات و امکانات شهری) نیز در واقع كاربرد خاص این اصول برای فائق آمدن بر تعارضاتی است كه لازمه همكاری برای افراد است. تولید را از طریق تقسیم كار می‌توان افزایش داد لیكن مسئله این است كه حاصل تولید چگونه بین افرادی كه در فرایند تولید شركت کرده‌اند توزیع شود. در این مورد اصول اجتماعی باید ناظر بر تقسیم ثمرات تولید و توزیع مسئولیت‌ها در فرایند كار جمعی باشد. این اصول همچنین شامل نهادها و سازمان‌های اجتماعی مرتبط با فعالیت تولید و توزیع نیز می‌شود (هاروی، 1379: 97).

 

 

 

اساس مفهوم عدالت اجتماعی بر این است كه نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی جامعه بر سازمان فضایی آن تأثیر دارد و نیز هر گونه تغییر در سازمان فضایی در روابط اقتصادی- اجتماعی و توزیع درآمد در جامعه اثر مستقیم دارد (مرصوصی،1383: 91).

 

اصولاً عدالت اجتماعی در رابطه با شهر با دو نوع مفهوم مطرح شده است یكی عدالت اجتماعی متناسب با نسل آینده كه دراین‌باره نیازهای اجتماعی- اقتصادی و كالبدی یک مجموعه شهری یا روستایی برای نسل آینده جماعت ساكن در آن مجموعه مورد توجه قرار می‌گیرد و دیگری عدالت اجتماعی متناسب با نسل موجود ساكن در آن مجموعه مورد توجه قرار می‌گیرد كه در این مفهوم فقر را در نتیجه عدم توجه به معیارهای پایدار می‌دانند (مجتهد زاده، 1378: 38).

 

امروزه توسعه شهرها و گسترش فیزیكی آن‌ ها در كشورهای جهان سوم بیشتر تحت تأثیر سیاست‌های تمركزگرا و اداری و روند معاملات قماری زمین قرار دارد، اصول توسعه شهر و نحوه توزیع خدمات و امكانات و تسهیلات شهری جهت دسترسی شهروندان به آنان از لحاظ پایداری و عدالت فضایی زیر سؤال برده است. بنابراین طراحان و برنامه‌ریزان شهری اگر بخواهند امكانات رفاهی ساكنین و شهروندان شهرها را بهبود بخشند، باید از جنبه‌های مختلف توسعه، پایدار بوده و عملكردی مناسبی داشته باشد.

 

شهر فیروزآباد به عنوان یک شهر كوچك در استان فارس، تحولات مختلف جمعیتی و كالبدی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را در خود دیده است. در این تحقیق به دنبال آن هستیم تا عدالت اجتماعی (توزیع خدمات عمومی شهر) را در شهر فیروزآباد بررسی نموده و اثرات مثبت و منفی آن را بر زندگی شهروندان از جنبه‌های اجتماعی، اقتصادی و كالبدی تجزیه و تحلیل نماییم و سپس ارتباط آن با نحوه پراكنش جمعیت مورد كنكاش قرار داده و در نهایت راهبردهایی را برای رسیدن به عدالت اجتماعی، فضایی و توسعه پایدار شهری فیروزآباد ارائه خواهیم داد.

 

3-1- سوالات تحقیق

 

1- آیا بین عدالت اجتماعی (توزیع مناسب خدمات عمومی شهر) و پراكنش جمعیت در محلات مختلف شهر فیروزآباد رابطه‌ای وجود دارد؟

 

2- آیا بین محلات 12 گانه شهر فیروزآباد، نابرابری‌های اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی وجود دارد؟

 

4-1- ضرورت و اهمیت تحقیق

 

مفهوم عدالت اجتماعی اصولاً آن قدر همه شمول نیست که بتوان در قالب آن در مورد رفاه یک اجتماع قضاوت کرد. عدالت را اساساً می‌توان به عنوان اصل در نظر گرفت که برای حل و فصل دعاوی متضاد به وجود آمده است. عدالت اجتماعی نیز در واقع کاربرد این اصول خاص است (هاروی، 1376). در جهت رسیدن تمامی ساکنان شهرها به نیازهایشان به صورت یکسان مبحث عدالت اجتماعی در فضای شهری به وجود می‌آید که عدم توجه به آن تبعات بسیار بدی همچون حاشیه‌نشینی و تراکم بیش از حد یک منطقه، توسعه یک جانبه شهرها، خالی از سکنه شدن برخی از محدوده‌های شهری، بورس‌بازی زمین و ده‌ها مسئله و مشکل دیگر را در پی خواهد داشت. بنابراین شناسایی اثرات مقوله عدالت اجتماعی جزء اساسی مطالعات شهری محسوب می‌شود و شهر زمانی شهر انسانی می‌شود که عدالت اجتماعی همه زوایای آن را بپوشاند (خوش روی، 1385: 12).

 

توجه به عدالت اجتماعی تا اندازه‌ای در شهرها حائز اهمیت است که در هر یک از شاخص‌های تعیین‌کننده شهرهای سالم، بستر مطالعات و نقش کلیدی را ایفا می‌کند (شیخی، 1380: 264).

 

       توزیع مناسب و بهینه امکانات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و بهداشتی در میان مناطق و نواحی، یکی از مهم‌ترین عوامل جلوگیری از نابرابری‌ها و شکاف توسعه و توزیع فضایی مناسب جمعیت در پهنه سرزمین هست. مسئله مهم در برقراری توسعه پایدار شهری[1] توجه به شاخص‌های اقتصادی، محیطی و سلامت اجتماعی شهرها در بستر برنامه‌ریزی است (Marcotullio,2001:577).

 

         به عقیده صاحب‌نظران، شهر سالم شهری است که شرایط اقتصادی آن مطلوب باشد. فرصت‌های شغلی مناسب، واحدهای مسکونی کافی، سیستم حمل‌ونقل خوب، بیمارستان‌های مجهز و کافی، سهولت دسترسی به مراکز خرید و در نهایت عدالت اجتماعی در آن حاکم باشد. پیچیده بودن مسائل شهری بر کسی پوشیده نیست و این پیچیدگی با توجه به وضعیت امروزی شهرها بیشتر شده است. عدالت فضایی که یکی از اصول اساسی برنامه‌ریزی شهری است باید توجه بررسی‌ها به این موضوع بیشتر معطوف گردد و به نظر می‌رسد هدف اصلی برنامه‌ریزی شهری، عدالت در شهر باشد که دو هدف دیگر یعنی کارآمدی و کیفیت محیطی تحت‌الشعاع آن قرار می‌گیرد. بنابراین باید کنکاشی در مورد این موضوع صورت گیرد و ابعاد آن شناخته شود تا بتوان در جهت تحقق آرمان ایده آل هر انسان قدمی هر چند کوچک برداشته شود. بدین منظور فضا در شهر شناسایی و ابعاد عدالت فضایی در جهت تحقق عدالت اجتماعی در مطالعات شهری از موضوعات اساسی و مباحث این مطالعات هست که در چند سال گذشته از مباحث اصلی نظریه‌پردازان مسائل شهری در غرب می‌باشد.

 

عده‌ای معتقدند که شرایط لازم و کافی برای رسیدن به یک توزیع عادلانه درآمد، ایجاد وسایل مبتنی بر عدالت اجتماعی برای رسیدن به این توزیع است (هاروی، 1376: 110). مطالعات انجام‌شده در زمینه نابرابری‌های ناحیه‌ای در شهر فیروزآباد ، بیانگر وجود نواحی فعال، کم فعال و محروم است. اهمیت تحقیق حاضر در موارد زیر خلاصه می‌شود:     

 

– وجود نابرابری‌ها سبب گردیده که شکاف توسعه بین نواحی شهری بیشتر شده و عدالت اجتماعی و اقتصادی، مفهوم خود را از دست بدهد.

 

شناسایی توان‌های مختلف نواحی شهری و به‌کارگیری پتانسیل‌های رشد[2] و توسعه نواحی محروم جهت رسیدن به یک سطح قابل‌قبول رشد و توسعه ضروری است.

 

– اهمیت تحقیق حاضر در این است که با شناخت وضعیت موجود و شناسایی نواحی محروم و کم فعال شهر ، فیروزآباد توجه برنامه‌ریزان و طراحان توسعه ناحیه‌ای را به اتخاذ سیاست‌ها و برنامه‌هایی جهت کاهش نابرابری‌های ناحیه‌ای با توزیع مناسب و بهینه امکانات رشد و توسعه جلب کند. در همین راستا، هدف قرار دادن توسعه نواحی محروم و کم فعال برای رسیدن به عدالت اجتماعی و اقتصادی میان نواحی شهر در جهت کاهش نابرابری‌های ناحیه‌ای ضروری است.

 

[1]- Urban sustainable development

 

[2] – growth

 

[3]- development

امروزه دانش تربیت بدنی و علوم ورزشی ،در نظام آموزش و پرورش جهان جایگاهی بس مهم و پر اهمیت یافته است؛ زیرا آموزش و پرورش صحیح کودکان و نوجوانان به روش علمی صحیح بستگی دارد. از این رو لازم است تربیت بدنی و علوم ورزشی که جزو جدا ناشدنی نظام آموزشی و تربیتی دنیای کنونی است ،از ارزش ها و روش های صحیح برخوردار باشد تا بتواند نیازهای اساسی دانش آموزان را برآورده کند.

 

در آموزش و پرورش هدف رشد ابعاد گوناگون شخصیت کودکان و نوجوانان در همه جنبه های جسمانی، ذهنی، روانی، اجتماعی و معنوی است. در این مجموعه،ضرورت رشد جسمانی به عنوان بخشی از فرایند آموزش و پرورش مورد تاکید است زیرایک برنامه ی صحیح و جامع تربیت بدنی، می تواند همپای دیگر برنامه های آموزشی، در طول سال های تحصیلی دانش آموز و حتی در دوران بزرگسالی، بر سلامت جسم و روان او بیفزاید و از نارسایی های بسیار و اختلالات به موقع پیشگیری کند.این اثرات سازنده در بسیاری از موارد در دختران و پسران یکسان و مشترک است. همین اشتراک در ویژگی های تربیتی و آموزشی،قطع نظر از جنسیت، می تواند به موضوع تربیت بدنی و ورزش معنا و مفهوم خاصی بخشد (نبوی و زکایی 1384، 1).

 

پایه و شالوده هر کشور در مدارس و آموزشگاه های آن کشور ریخته می شود. زیرا آموزش و پرورش رکن و پایه نظام کلی آن جامعه است. با اهمیت بخشیدن کمی و کیفی به درس تربیت بدنی در دوره های مختلف تحصیلی که مهمترین سال های شکل گیری کودکان و نوجوانان است، نقش واقعی ورزش و مفهوم حقیقی آن در مدارس روشن می شود (رضاعی 3،1375).

 

تربیت بدنی و ورزش یکی از ضروریات جامعه است که بدون تردید نگرش و تفکر مناسب همراه با  برنامه ­ریزی هدفمند و عملیاتی چشم انداز روشن می تواند سهم ارزشمندی در پیشبرد اهداف این نیاز اساسی بشر داشته باشد، جامعه هدف دانش آموزی که ظرفیت و پتانسیل ورزش پایه­ای می باشند باید در قالب یک برنامه منسجم آموزش های لازم رشته های مختلف ورزشی را با توجه به دوره سنی که قرار دارند طی کنند و در مسیر تحصیل علاوه بر دستاورد سلامت جسم و روان در ورزش قهرمانی نیز سهم خوبی دریافت کنند طرح­های ملی ورزشی که تکلیف کار معلم تربیت بدنی و دانش آموز را در دوره شش ساله ابتدایی مشخص کرده است یکی از اصولی ترین و کاربردی ترین برنامه ها در این راستاست، در هر صورت مطالبه دانش آموزان از مسئولین ایجاد یک بستر مناسب ورزشی است و این مهم  با توجه به نقشه راهی که در سند تحول بنیادین تاکید شده مسیر رشد و تعالی را فراهم نموده است با توجه به این سند ارزشمند همه مسئولین خصوصا مدیران و معلمان تربیت بدنی  در اجرای تربیت بدنی مدارس ابتدایی خصوصا در اجرای طرح های ملی نقش محوری دارند و باید همه موانع را از سر راه بردارند تا با کمک خداوند منان فرزندان ایران اسلامی را در مسیر رشد و شکوفا شدن قرار دهند (طرح های ورزشی ملی دوره تحصیلی ابتدایی 1،1391).

 

با توجه به اینکه روز به روز به تعداد مدارس غیردولتی ابتدایی افزوده می شود ،تا کنون پژوهش و مقایسه ای بین عوامل آموزش درس تربیت بدنی در مقطع  ابتدایی در دو بخش دولتی و غیر دولتی صورت نگرفته است بنابراین ضرورت انجام چنین پژوهشی در سطح مدارس دولتی و غیردولتی می تواند بیانگر مسائل و عوامل بازدارنده در زمینه تدریس درس تربیت بدنی مقطع ابتدایی و اجرای طرح های ملی باشد. در تحقیق حاضر مقایسه عوامل آموزشی درس تربیت بدنی از نظر مدیران و معلمان ورزش مدارس ابتدایی دخترانه دولتی و غیردولتی شهر کرمان است. در این تحقیق امکانات ورزشی، وضعیت مالی، استفاده از وسایل کمک آموزشی ،کیفیت آموزشی معلمان،همکاری اولیای دانش آموزان در جهت ترویج تربیت بدنی، نظارت و کنترل مسئولین تربیت بدنی بر کار معلمان ورزش و وضعیت اجرای طرح های ملی و… در مدارس ابتدایی دخترانه دولتی و غیر دولتی از نظر مدیران و معلمان ورزش مورد بررسی قرار می گیرد.

 

محقق در نظر دارد با مطالعه و مقایسه عوامل آموزش درس تربیت بدنی، در یابد که درس تربیت بدنی در مدارس غیردولتی از اهمیت بیشتری برخوردار است یا دولتی؟

 

محقق به شناسایی مسائل تربیت بدنی ،از نظر وضعیت مالی و فضای آموزشی متناسب با سن، جنس و تعداد دانش آموزان پرداخته و مقایسه ای بین وسایل و تجهیزات ورزشی مدارس ابتدایی دولتی و غیردولتی به عمل آورده است و همچنین کیفیت وسایل و امکانات آموزشی و کمک آموزشی ورزشی، در این دو نوع آموزشگاه بررسی و مسائلی چون داشتن برنامه نظام دار جهت آموزش  و اجرای طرح های ملی، استفاده از طرح درس مشخص، استفاده از شیوه های انگیزشی موثر در تدریس از جمله تدریس کمکی و روش های سمعی و بصری و فیلم های آموزشی را روشن نموده است ؛تا بدین وسیله مشخص کند که وضعیت عوامل آموزشی درس تربیت بدنی در مدارس ابتدایی دخترانه دولتی و غیر دولتی چگونه است.

 

1-2- بیان مسأله

 

هدف های تربیتی در آموزش و پرورش جمهوری اسلامی، تربیت انسان هایی صدیق، امین، خلاق، تندرست، وظیفه شناس و با اخلاق است. از این رو باید فرصت و امکانات مناسب فراهم آید و کمک شود تا هر دانش آموزی بتواند مطابق ظرفیت واستعدادی که دارد در همه ابعاد وجودی خود (بعد جسمانی،  روحی، ذهنی، اخلاقی، عاطفی و اجتماعی) به حد اعلای رشد و تعالی نایل شود. در این راستا آموزش  و پرورش نقش اساسی را ایفا نموده و بایستی برنامه های آموزش تربیت بدنی توسط معلمان واجد شرایط آموزش داده و تحت کنترل و نظارت دقیق

 قرار گیرد. لازمه ی اثربخشی مثبت، داشتن برنامه ای مشخص و مدون به صورت همامنگ و سراسری واستفاده از روش های تدریس مناسب و…می باشد.بالا بردن آمادگی جسمانی و تندرستی و سلامت کودکان،هدف مسئولان مدرسه است.در ضمن می توان از آن به عنوان عاملی برای کمک به کودکان گوشه گیر و منزوی سود جست تا در آینده بتوانند در گروه های اجتماعی به فعالیت بپردازند (نبوی و زکایی 1384،4).

 

موفقیت و پیشرفت ،عامل اساسی تداوم زندگی است،بنابراین برنامه تربیت بدنی باید متضمن پیشرفت تدریجی و قدم به قدم دانش آموزان باشد، هر گاه درس تربیت بدنی در راستای کمک به رشد، پیشرفت و سلامت دانش آموزان قرار نگیرد جایگاه اصلی خود را از دست خواهد داد؛ حال این سوال پیش می آید که آیا در شرایط فعلی مدارس کشور در مقاطع مختلف تحصیلی توانسته است نقش واقعی و مهم خود را در تامین سلامت و رشد جسمی و روحی دانش اموزان ایفا نماید؟ ابعاد این نقش، در مدارس دخترانه ابتدایی دولتی و غیر دولتی در چه وضعیت قرار دارد؟

 

تحقیقات زیادی تاکنون در زمینه برنامه های تربیت بدنی مدارس صورت گرفته است از جمله:

 

کاشف و مجتهدی (1368)، سجادی (1368)، همت فر (1371)، کریمی و همتی نژاد (1369)، لطیفی (1372)، شایگان (1373)،تابش (1375)، دهقانی (1379)، سنجری وهمکاران (1383)، افضل­پور و همکاران (138 6)، مظفری وهمکاران (1388)، ضیاء الدینی دشتخاکی (1391) به بررسی وضعیت اجرایی درس تربیت بدنی در مدارس پرداخته اند.

 

جلیلی (1369)، سلطانی و هادیپور (1372)، گایینی و پازوکی (1372) به بررسی مشکلات موجود درس تربیت بدنی در مدارس پرداخته اند. مشابه این تحقیق توسط رضاعی و گلدانی مقدم (1375) تحت عنوان مقایسه عوامل آموزشی درس تربیت بدنی از دیدگاه مدیران و دبیران ورزش مدارس راهنمایی پسرانه دولتی و غیرانتفایی در استان مازندران و شهر تهران انجام شده است که بیشتر بر روی نظارت و کنترل مسئولین، فضاها و امکانات ورزشی در مدارس دولتی و غیردولتی تمرکز داشته است اما  تحقیقی در زمینه مقایسه عوامل آموزشی در مقطع ابتدایی خصوصا در زمینه اجرای طرح های ملی در کرمان انجام نشده است. در این تحقیق  محقق سعی دارد با دستیابی به مسائل تربیت بدنی از نظر تخصص معلمان، فضاها وامکانات و وسایل ورزشی (بویژه برای اجرای طرح های ملی) و داشتن برنامه و طرح درس برای آموزش و نظارت و کنترل مسئولین و مدیران بر کار معلم ها مشخص کند که وضعیت درس تربیت بدنی در مدارس دخترانه ابتدایی دولتی و غیردولتی در شهر کرمان چگونه است تا نتایج و اطلاعات بدست آمده رادر اختیار مسئولان مورد نظر قرار داده و با توجه به نظرات معلمان تربیت بدنی و مدیران مدارس در جهت تعیین خط     مشی­های اصولی، برنامه ریزی های مناسب و قابل اجرا در سطح استان ار آن استفاده نمایند.

 

 1-3- اهمیت و ضرورت اجرای تحقیق

 

انسان ها به دلایل مختلف در فعالیت های گوناگون حرکتی شرکت میکنند که مهمترین آنها تامین نیازهای جسمانی است، عدم تامین این نیاز برای کودکان و دانش آموزان به منزله اختلال در رشد بدنی، عقلانی و روحی و عاطفی آنها تلقی شده است. برای تامین این نیاز می بایست فعالیت­های متنوع حرکتی را در برنامه آموزش و پرورش گنجانده و بر اجرای صحیح آن اصرار ورزید. برنامه ­های ورزشی دوران ابتدایی باید متنوع و متناسب با نیازها، خصوصیات، قدرت و طبیعت کودکان تدوین شود و حرکت­های پایه­ای و اصلی، حرکت هایی همراه با آهنگ موسیقی، شیرین کاری ها، بازی های گروهی، مسابقه­های ورزشی و ژیمناستیک را شامل شود. دوران ابتدایی، زمان انتخاب، رشد و تجربه اندوزی است و از این طریق   فعالیت­های مختلف و متنوع ورزشی برای دانش آموزان حاصل می شود. فعالیت های ورزشی باید متناسب با کارایی بدن و همراه با ایجاد مهارتهای لازم در دانش آموزان باشد، برای رسیدن به این منظور باید هم خود فعالیت با دقت برنامه ریزی شود و هم وقت کافی برای تمرین آن به دانش آموزان داده شود تا  مهارت­ های لازم را کسب کنند (نبوی و زکایی 1384،4).

 

تربیت بدنی در مدارس موظف است با فراهم آوردن زمینه ای لازم و ایجاد محیط و فرصت مناسب،   دانش ­آموزان را در موقعیت های گروهی سالم قرار دهد و با پاسخگویی به نیازهای اساسی آنان برنامه ­هایی در جهت تقویت جسم ،همگام با اصول و مراحل رشد و هماهنگ با پرورش روح تامین نماید؛اما این مهم حاصل نخواهد شد مگر با هدف گذاری و برنامه ریزی صحیح و منطقی، مطابق با امکانات و شرایط موجود. بدون شک تربیت بدنی در مدارس در صورت تعیین خط مشی های صحیح و برخورداری از امکانات و تاسیسات مناسب و کافی همچنین نیروهای متخصص در پست های آموزشی می تواند نقش بسزایی در رشد و تکامل دانش آموزان داشته باشد. برنامه های کیفی تربیت بدنی و معلمان به دنبال تفهیم چرایی و چگونگی حرکت و پیامدهای فیزیولوژیکی و روانی و اجتماعی آن به کودک هستند. یکی از اهداف اولیه این برنامه­ها تکامل کامل مهارت های حرکتی و الگوهای حرکتی است که این مهارت ­ها و الگوها ذخایر حرکتی انسان را فراهم می آورند. تدوین برنامه کامل تربیت بدنی برای کودکان و نوجوانان ضرورت دارد. شرکت در این برنامه­ها در خلال سال های رشد و شکل گیری خصوصیات، با احتمال زیاد عشق به فعالیت جسمانی در طول زندگی و برداشت صحیح از اهمیت تربیت بدنی را به کودک القا خواهد کرد. اگر تجربه در این مورد مثبت نباشد، کودک از تربیت بدنی و فعالیت جسمانی نفرت پیدا خواهد کرد و این احساس در بزرگسالی دوام خواهد داشت. به دلیل ارتباط نزدیک و دقیق بین فعالیت جسمانی و تربیت بدنی، فعالیت جسمانی  می ­تواند بر روند زندگی کودک تاثیر قابل توجهی داشته باشد (دبوراآ.وست و چارلزآ.بوچر 2004،423).

 

بدین جهت انجام تحقیقات مختلف در زمینه های گوناگون می ­تواند راه حل مناسبی برای از میان برداشتن بسیاری از موانع و مشکلات ارائه دهد. نتایج به دست آمده از این تحقیق می ­تواند در اختیار عوامل زیر قرار گیرد:

 

1-مدیران: آشنایی مدیران با مولفه ها و عوامل آموزشی و پیگیری در جهت ارتقا آنها.

 

2-معلمان تربیت بدنی: شناخت بهتر شرایط عوامل آموزشی در مدارس و فعالیت در جهت تقویت آنها.

 

3-برنامه ریزان آموزشی: استفاده از اطلاعات حاصل در جهت برنامه ریزی های مناسب آموزشی و تعیین خط مشی های اساسی برای تربیت بدنی مدارس ابتدایی دولتی و غیردولتی و شناسایی امکانات و تجهیزات ورزشی موجود در مدارس ابتدایی کرمان  و برنامه ریزی و سازماندهی مناسب متناسب با سن و جنس و علاقه دانش آموزان.

 

4-بازرسان و ناظران تربیت بدنی: در جهت تحکیم و کنترل ارزشیابی از برنامه ­های اجرایی درس تربیت بدنی در مدارس ابتدایی دولتی و غیر دولتی.

 

 1-4- اهداف تحقیق

 

1-4-1 هدف کلی تحقیق

 

مقایسه عوامل آموزشی درس تربیت بدنی از دیدگاه مدیران و معلمان تربیت بدنی مدارس ابتدایی دخترانه دولتی و غیر دولتی شهر کرمان.

 

1-4-2 اهداف اختصاصی تحقیق

 

1- مقایسه امکانات (وسایل و تجهیزات و فضاهای ورزشی) مدارس ابتدایی دخترانه دولتی و غیردولتی شهر کرمان از دیدگاه معلمان.

 

2- مقایسه وضعیت مالی در مدارس ابتدایی دخترانه دولتی و غیردولتی شهر کرمان از دیدگاه معلمان.

 

3- مقایسه کیفیت آموزشی معلمان تربیت بدنی مدارس ابتدایی دخترانه دولتی و غیردولتی شهر کرمان از دیدگاه معلمان.

در هر سلول یک ارگانیزم زنده، هر لحظه، هزاران ژن با هم در ارتباط هستند تا فرایندهای پیچیده زیستی را انجام پذیر سازند. شبکه های تنظیم کننده ژنتیکی مجموعه ای از قسمت های DNA در سلول می باشد که به طور غیر مستقیم (به وسیله RNA یا پروتئین های تولیدی) با یکدیگر و مواد دیگر درون سلول ارتباط دارند و بدین طریق سرعت رونویسی از روی ژن ها را برای تشکیل mRNA کنترل می کنند. هر مولکول mRNA یک پروتئین خاص با کارایی خاصی را تولید می کند. بعضی از پروتئین ها فقط برای فعال یا غیر فعال کردن ژن ها استفاده می شوند. این گونه پروتئین ها فاکتورهای رونویسی نامیده می شوند و اصلی ترین نقش را در شبکه تنظیم ژنی ایفا می کنند. به بیان دیگر شبکه تنظیم کننده ژنتیکی مجموعه ای از ارتباطات ژن-ژن است که رابطه علت و معلولی را در فعالیت های ژنی ایجاد می کند. دانش ما در مورد این شبکه ها نقش بسیار موثری در شناخت فرایندهای زیستی ایفا می کند و می تواند باعث کشف روش های جدید برای درمان بیماری های پیچیده و تولید داروهای اثر گذار گردد. از این رو تشخیص و مهندسی معکوس شبکه های تنظیم کننده ژنتیکی به یکی از مهم ترین زمینه های تحقیقاتی تبدیل شده است [1].

 

عموماً برای تشکیل شبکه های تنظیم کننده ژنتیکی از داده های Microarray استفاده می کنند. Microarray یک تکنولوژی است که قابلیت اندازه گیری هم زمان میزان بیان mRNA مربوط به هزاران ژن را بوجود آورده است و می تواند اطلاعات مربوط به ارتباط ژن ها را در سطح ژنوم در اختیار ما قرار دهد [2]. اما راه حل ساده ای برای تشخیص شبکه های تنظیم کننده ژنتیکی از روی داده های Microarray وجود ندارد. در بیشتر موارد تعداد مجهولات مسئله بسیار زیاد است. این در حالی است که تعداد کمی داده در اختیار داریم. همچنین در بسیاری از موارد میزان خطا در اندازه گیری های موجود بالاست و یا با مشکل عدم وجود اندازه گیری برای بعضی از متغیرها مواجه هستیم.

 

داده های Microarray را می توان به دو نوع ایستا[5] و سری زمانی[6] تقسیم نمود. حالت اول تصویری است از بیان ژن ها در یک لحظه و شرایطی خاص. در حالت دوم بیان ژن ها در یک فرایند درون سلولی در طول زمان اندازه گیری می شود. این سری های زمانی منعکس کننده فرایندهای دینامیک درون سلولی هستند. اکثر روش های اولیه ای که برای آنالیز داده های سری زمانی Microarray استفاده می شدند در واقع روش هایی بودند که برای داده های ایستا طراحی شده بودند. در چند سال اخیر روش هایی برای کار با داده های سری زمانی به طور خاص مطرح شده اند که قادرند علاوه بر حل مشکلاتی که مخصوص داده های سری زمانی هستند، از ویژگی های منحصر به فرد این گونه داده ها نیز استفاده کنند. با این حال کار کردن با داده های سری زمانی نیازمند ظرافت و دقت بیشتری نسبت به داده های ایستا است و عمل مهندسی معکوس شبکه های تنظیم کننده ژنتیکی در این موارد مشکل تر است.

 

روش های زیادی برای تشخیص شبکه های تنظیم کننده ژنتیکی پیشنهاد شده اند که مهمترین آن ها عبارتند از: شبکه های بولین [3]،

 شبکه های بولین تصادفی [4]، معادلات دیفرانسیل [5] و شبکه های بیزین [6]. در این میان، شبکه های بیزین که قادرند رابطه علت و معلولی بین متغیر ها را بر اساس روابط احتمالاتی بیان کنند توجه زیادی را به خود معطوف کرده اند. به علت نویزی بودن داده های Microarray، استفاده از مدل های احتمالاتی به میزان زیادی می تواند کارایی مدل را افزایش دهد. علیرغم موفقیت نسبی شبکه های بیزین، عدم امکان وجود حلقه در این شبکه ها کارایی آنها را در بسیاری از موارد محدود می کند چون در شبکه های تنظیم کننده ژنتیکی واقعی حلقه های بازخورد متداول هستند. از این رو زمانی که با داده های سری زمانی مواجه هستیم شبکه های بیزین دینامیک به گزینه ای مناسب برای مدل کردن تبدیل می شود [7،8،9]. شبکه های بیزین دینامیک فرم عمومی تری از شبکه های بیزین هستند که می توانند داده های با تاخیرهای زمانی را مدل کنند.

 

شبکه های بیزین دینامیک مزایای ویژه ای دارا می باشند که باعث شده تا این مدل توجه زیادی را به خود جلب کند. اول اینکه در این نوع مدل قادر هستیم تا روابط علت و معلولی بین متغیر ها را مستقیماً نشان داده و از اطلاعات موجود در این مورد استفاده کنیم. دومین امتیاز این مدل ماهیت تصادفی آن است. فرایند های مربوط به تنظیمات ژنی فرایند های تصادفی هستند و حتی اگر خود این فرایندها ذاتاً قطعی باشند، میزان زیاد خطا در اندازه گیری های انجام شده باعث می شوند تا فرایند ها از دید ما تصادفی باشند. سومین موردی که باعث برتری این مدل می شود قابلیت این شبکه ها برای دنبال کردن تغییر متغیرها در طول زمان است.

 

علیرغم این ویژگی ها مهندسی معکوس شبکه های تنظیم ژن از روی داده های سری زمانی به وسیله شبکه های بیزین دینامیک به هیچ عنوان امری بدیهی نیست. غالباً تعداد نمونه های موجود برای آموزش مدل از تعداد مجهولات مسئله بسیار کمتر است [10]. همچنین در مقادیر اندازه گیری شده خطای زیادی وجود دارد و در مواردی برای بعضی از متغیرها اندازه گیری صورت نگرفته است. در حال حاضر در اکثر موارد در آزمایش هایی با تعداد کمی ژن یا داده های شبیه سازی شده به کار گرفته شده اند. میزان پیچیدگی زیاد این مدل ها و همچنین کمی دقت آنها از مهم ترین نواقص آن ها می باشند. برای بدست آوردن مدل هایی برای کار با داده های حجم بالا و افزایش کارایی مدل های تولید شده به تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است.

 

یکی از عمده ترین روش هایی که برای بالا بردن دقت شبکه های استنتاج شده و جبران کمبود داده های آموزشی طی فرایند یادگیری شبکه به کار گرفته می شود استفاده از دانش اولیه در مورد شبکه های تنظیم کننده ژنی است [11]. یکی از منابع عمده این دانش اولیه اطلاعاتی است که در مورد ساختار کلی شبکه های تنظیم کننده ژن بدست آمده است. تحقیقات انجام شده نشان می دهند که این شبکه ها از نظر ارتباطی خلوت[10] هستند. به بیان دیگر تعداد یال های موجود در این شبکه ها کم است. همچنین شواهد بسیاری بدست آمده اند که نشان می دهند توزیع درجه خروجی در شبکه های تنظیم ژنی از قانون توانی[11] پیروی می کنند [12،13]. در واقع این شبکه ها در درجه خروجی scale-free هستند. این در حالی است که درجه ورودی در آن ها از توزیع پواسن با میانگین کم پیروی می کند [14،15،16].

 

به زبان زیستی، در شبکه های تنظیم کننده ژنی بیان هر ژن توسط تعداد کمی ژن دیگر تنظیم می شود و همچنین اکثر ژن ها بر روی تعداد کمی ژن دیگر اثر تنظیم کنندگی دارند. اما، تعداد محدودی از ژن ها وجود دارند که بر روی بیان تعداد زیادی از ژن های دیگر اثر دارند. این ژن ها که عمده ترین نقش را در شبکه های تنظیم کننده ژنی بر عهده دارند hub نامیده می شوند.

 

با وجود اینکه شواهد بسیاری در تایید ساختار scale-free شبکه های تنظیم کننده ژنی بدست آمده است، تمامی روش های یادگیری شبکه های بیزین دینامیک این گونه شبکه ها را شبکه هایی با ساختار تصادفی در نظر می گیرند و یا تنها پیچیدگی شبکه را کنترل می کنند.

 

در این تحقیق روشی برای یاد گیری شبکه های بیزین دینامیک ارائه می شود که به طور مشخص بر این فرض شکل گرفته که شبکه واقعی ساختاری scale-free در توزیع درجه خروجی دارد. روش ارائه شده پیچیدگی زمانی چند جمله ای دارد و می تواند برای یادگیری شبکه هایی با تعداد گره های زیاد مورد استفاده قرار گیرد.

 

برای مقایسه توانایی الگوریتم ارائه شده با متدهای قبلی یادگیری شبکه از آزمایش های شبیه سازی متعددی استفاده شده است. نتایج این آزمایش ها نشان می دهند که الگوریتم ارائه شده، زمانی که برای یادگیری شبکه هایی استفاده می شود که scale-free هستند، قادر است کیفیت شبکه استنتاج شده را به صورت قابل توجهی افزایش دهد. هر چه اندازه داده های آموزشی کمتر باشد، تفاوت کیفیت شبکه استنتاج شده به وسیله الگوریتم ارائه شده با شبکه های استنتاج شده به وسیله الگوریتم های قبلی بیشتر می شود. همچنین زمانی که از این الگوریتم برای یاد گیری شبکه های با ساختار تصادفی استفاده می شود، الگوریتم ارائه شده قادر است تا شبکه هایی را بازیابی کند که از لحاظ مطابقت با شبکه واقعی معادل شبکه های استنتاج شده به وسیله روش های قبلی است.