وبلاگ

متن کامل پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته :مدیریت

 

گرایش : بازاریابی

 

عنوان : تأثیر نیروهای رقابتی سازمان بر كاربرد دانش جهت بهبود عملكرد زنجیره تأمین در صنعت خودروسازی

 

 

 

دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت

 

دانشكده مدیریت و حسابداری

 

گروه آموزشی مدیریت

 

 

 

پایان نامه تحصیلی جهت اخذ درجه كارشناسی ارشد

 

رشته مدیریت بازرگانی گرایش بازاریابی

 

 

 

عنوان:

 

تأثیر نیروهای رقابتی سازمان بر كاربرد دانش جهت بهبود عملكرد زنجیره تأمین در صنعت خودروسازی

 

 

 

استاد راهنما:

 

دكتر محمّد طالقانی

 

 

 

استاد مشاور:

 

دكتر نرگس دل افروز

 

 

 

نیمسال تحصیلی

 

92-91

 

 

 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

 

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

 

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

 

 

 

فهرست مطالب                                                                           شماره صفحه

 

فصل اوّل :كلیّات تحقیق

 

1-1) مقدّمه                                          2

 

1-2) بیان مسئله                                      2

 

1-3) ضرورت و اهمیّت تحقیق                             3

 

1-4) اهداف تحقیق                                     3

 

1-5) چارچوب نظری تحقیق                               4

 

1-6)فرضیه های تحقیق                                  6

 

1-7)تعریف عملیّاتی متغیر های تحقیق                    7

 

1-8)مدل مفهومی تحقیق                                 9

 

1-9) قلمرو تحقیق                                     9

 

فصل دوّم: مبانی نظری تحقیق

 

2-1) متغیر وابسته : عملكرد زنجیره تأمین             10

 

2-1-1) مقدّمه                                        11

 

2-1-2)چارچوب نظری تحقیق                             12

 

2-1-3)زنجیره تأمین                                  12

 

2-1-4)عملكرد زنجیره تأمین                           14

 

2-1-5)درك زنجیره تأمین                             16

 

فهرست مطالب                                                                           شماره صفحه

 

2-1-5-1)پایه های زنجیره تأمین                       16

 

2-1-5-2)زنجیره های تأمین داخلی                      16

 

2-1-5-3) زنجیره های تأمین خارجی                     17

 

2-1-5-4)منافع همكاری بین سازمانی زنجیره تأمین       17

 

2-1-6) مدیریت زنجیره تأمین                          17

 

2-1-7)مؤلّفه های اصلی مدیریت زنجیره تأمین            18

 

2-1-8)اهمیّت مدیریت زنجیره تأمین                     19

 

2-1-9)اصول نظام مدیریت زنجیره تأمین                 21

 

2-1-10) ضرورت اندازه گیری عملكرد زنجیره تأمین       22

 

2-1-11)دیدگاه های تئوریک در زنجیره تأمین            26

 

2-1-24) معیارهای ارزیابی عملكرد زنجیره تأمین        29

 

2-2) متغیر نوآوری سازمانی

 

2-2-1)مفدّمه                                         30

 

2-2-2)تعریف قابلیّت نوآوری                           31

 

2-2-3)تعریف نوآوری                                  33

 

2-2-4)انواع نوآوری از دیدگاه سازمان به صورت كاربردی 34

 

2-2-5) اجزای اصلی نظام ملّی نوآوری                   35

 

2-2-6) سنجش نوآوری                                  36

 

فهرست مطالب                                شماره صفحه

 

2-2-6-1) مزیّت های سنجش نوآوری در مقایسه با سنجش تحقیق و توسعه         37

 

2-2-6-2)سنجش نوآوری در سطح ملّی                      37

 

2-2-7)افراد در معرض نوآوری                          39

 

2-2-8)نظریه انتشار نوآوری                           48

 

2-2-9) مهارت های خود مدیریتی  و رفتار نوآورانه كاركنان   40

 

2-2-10) محرّك های نوآوری                             41

 

2-3) متغیر مدیریت دانش

 

2-3-1) مقدّمه                                        43

 

2-3-2) تعریف مدیریت دانش                            45

 

2-3-3)انواع دانش                                    47

 

2-3-4)اهمیّت و ضرورت مدیریت دانش                     48

 

2-3-5)فرایند مدیریت دانش                            49

 

2-3-5-1)ایجاد دانش                                  49

 

2-3-5-2) اعتبار بخشی به دانش                        50

 

2-3-5-3)ارائه دانش                                  50

 

2-3-5-4)اشتراك دانش                                 51

 

2-3-5-5)كاربرد دانش                                 51

 

2-3-6) دلایل اهمیّت بكار گیری مدیریت دانش             53

 

فهرست مطالب                                شماره صفحه

 

2-3-7) ارتباط مدیریت دانش و فناوری اطلاعات           53

 

2-3-8)ارتباط مدیریت دانش و نوآوری                   54

 

2-3-9) الگو های استراتژی مدیریت دانش                56

 

 

 

2-4) متغیر مستقل : مزیت رقابتی

 

2-4-1)مقدّمه                                         58

 

2-4-2)مزیت رقابتی                                   58

 

2-4-2-1) استراتژی و مزیت رقابتی                     59

 

2-4-2-2)مافوق رقابت                                 60

 

2-4-3)خاستگاه های مزیت رقابتی                       61

 

2-4-4)نگرش های موجود به منشا مزیت رقابتی            66

 

2-4-4-1) تئوری سازمان صنعتی                         66

 

2-4-4-2)تئوری منبع مدار                             73

 

2-4-5) تحلیل زنجیره تأمین در صنعت خودرو             77

 

2-4-6)پیشینه تحقیق                                  82

 

2-4-6-1) پیشینه تحقیق در داخل كشور                      82

 

2-4-6-2)پیشینه تحقیق در خارج از كشور                    89

 

فهرست مطالب                                شماره صفحه

 

فصل سوّم:روش اجرای تحقیق

 

3-1)مقدّمه                                           94

 

3-2)فرایند اجرای تحقیق                              94

 

3-3)روش تحقیق                                       95

 

 

3-4) توصیف آزمودنی های تحقیق (جامعه و نمونه آماری)  95

 

3-5)روش نمونه گیری  برآورد حجم نمونه                96

 

3-6)ابزار جمع آوری داده ها و اطلاعات                 97

 

3-7) معرفی تكنیک های آماری و نرم افزار مربوطه جهت تجزیه و تحلیل داده های تحقیق          98

 

فصل چهارم :تجزیه و تحلیل داده ها

 

4-1) مقدّمه                                         100

 

4-2)توصیف متغیر های تحقیق                          100

 

4-2-1) جنسیّت                                       101

 

4-2-2)تحصیلات                                       102

 

4-2-3)سن                                           103

 

4-2-4)تجربه                                        104

 

4-2-5)شغل                                          105

 

فهرست مطالب                                شماره صفحه

 

4-2-6)نوع عضویّت در زنجیره تأمین                    106

 

4-2-7)نیروی رقابتی                      107

 

4-2-8)كاربرد دانش                                  108

 

4-2-9)محرّك های نوآوری                              109

 

4-2-10)عملكرد زنجیره تأمین                         110

 

4-3)آزمون فرضیه های تحقیق                          111

 

4-3-1)آزمون فرضیه اوّل                              112

 

4-3-2)آزمون فرضیه دوّم                              114

 

4-3-3)آزمون فرضیه سوّم                      116

 

4-3-)آزمون فرضیه چهارم                     118

 

فصل پنجم: تحلیل یافته ها و نتیجه گیری

 

5-1)مقدّمه                                  121

 

5-2)نتایج آمار توصیفی                      121

 

5-3)نتایج آماراستنباطی                     122

 

5-3-1)نتایج آزمون فرضیه اوّل                122

 

فهرست مطالب                        شماره صفحه

 

5-3-2) نتایج آزمون فرضیه دوّم               122

 

5-3-3) نتایج آزمون فرضیه سوّم               123

 

5-3-4) نتایج آزمون فرضیه چهارم             123

 

5-4)پیشنهادات                              124

 

5-4-1)پیشنهادات بر اساس یافته ها  فرضیه های تحقیق   124

 

5-4-2)پیشنهادات برای محققین آینده          126

 

5-5)محدودیّت های تحقیق                      127

 

منابع

 

منابع فارسی                                129

 

منابع لاتین                                 135

 

پیوست ها

 

پیوست 1:پرسش نامه تحقیق                    141

 

پیوست 2:آلفای كرونباخ به تفكیک سؤالات           147

 

 

 

چكیده:

 

در دنیای متلاطم و متغیر كنونی تنها چیزی كه تغییر نمی كند ، تغییر است . در دنیای كسب و كاری كه به طور فزاینده تحت الشعاع سه واژه مشتری ، رقابت  و تغییر ، هدایت می شود، شركت ها در جستجوی راه حلّی برای مشكلات كسب و كار خود هستند،بر اساس ادبیات  و اطلاعات موجود از شركت های مؤفّق دنیا چنین برداشت می شود كه یكی از راه حل های رفع معضل یاد شده توجّه و تمركز بر رویكرد بهبود عملكرد زنجیره تأمین است.

 

هدف از این تحقیق بررسی نحوه اثرگذاری نیروهای رقابتی در صنعت خودروسازی به عنوان محرّكی برای كاربرد مدیریت دانش در بهبود عملكرد زنجیره تأَمین با تأكید بر نقش میانجی گر محركهای نوآوری سازمانی است.این تحقیق با رویكردی توصیفی – علّی با روش پیمایشی از طریق توزیع پرسشنامه بین كارشناسان بخش های متفاوت زنجیره تأمین صنت خودرو صورت گرفته است.برای بررسی فرضیه های تحقیق از تحلیل رگرسیون خطی و چندگانه استفاده شده است.

 

نتایج نشان می دهد نیرو های رقابتی صنعت بر محرّك های نوآوری سازمان اثر مثبتی دارند و تأثیر مثبت دو عامل نیرو های رقابتی و محرّك های نوآوری سازمانی بر كاربرد دانش  و بهبود عملكرد زنجیره تأمین نشان داده شده است.

 

 

 

كلید واژه: نیروهای رقابتی ، عملكرد زنجیره تأمین ، محرّك های نوآوری ، مدیریت دانش

 

 

 

1-1 مقدّمه

 

در سالهای اخیر  نقش دانش بعنوان کلیدی ترین منبع سازمانها در کسب مزیت رقابتی، به موضوعی بسیار مهم تبدیل شده و ایده “قابل مدیریت بودن دانش”، در بسیاری از کسب و کارهای مبتنی بر دانش، سازمان های یادگیرنده  و مدیریت سرمایه های فکری، جا باز کرده است. بنابراین، سازمانها در پی روش های جدیدی برای بقا در عرصه کسب و کار و رقابت اثربخش می باشند.

 

یکی از روش های دستیابی به اثربخشی، کشف و توسعه دارایی هایی است که برای سازمانها از کارایی بسیار بالایی برخوردار بوده، اما بدرستی از آنها استفاده نشده است. سازمان های جهانی همواره به دنبال دستیابی به مزیت رقابتی از طریق خلق نوآوری  و روش های جدید هستند. برخی از این سازمان ها  بر ای بهبود عملكرد زنجیره تأمین  خود خط مشی مدیریت و كاربرد دانش را درسازمان خود در نظر می گیرندزیرابهبود عملکرد زنجیره تأمین یکی از موضوعات حیاتی برای کسب مزیت های رقابتی برای شرکت ها می باشدو عملكرد مناسب زنجیره تأمین نقش كلیدی در مؤفقیّت یک سازمان و دستیابی پایدار به اهداف به ویژه سود آوری دارد.

:

 

امروزه تمام کشورهای دنیا برای افزایش بهره وری و اثربخشی به دنبال خلاقیت و نوآوری هستند. یکی از دلایل عمده توجه به خلاقیت و نوآوری، رقابت شدید و روز افزون بین سازمانها در تمام دنیا می باشد. سازمان های سده 21 شکلی متفاوت از سازمان های سنتی پیدا کرده اند،  در این سازمانها علاوه بر نیروی بدنی کارکنان، نیروی ذهنی و خلاقیت کارکنان نیز مدیریت می گردد.تحت این شرایط نه تنها روش های سلسله مراتبی و دستوری مناسب نخواهند بود بلکه کارکنان باید خودشان ابتکار عمل نشان داده و برای حل مشکلات خود سریعا˝ اقدام و در تیم هایی که کاملا˝ خودگردان هستند ایفای نقش کنند (قارلی،1388). در کشور ما  نیز سازمانها عمدتا˝ شکل دولتی دارند تا خصوصی. این شکل از کار و اشتغال نتیجه‌ای جز وابستگی به درآمد محدود سازمانی و اشتغال به کارهایی نه چندان دلخواه نخواهد داشت. سازمان های دولتی کشور عمدتا˝ کمتر اهل ریسک و تحول هستند. به همین دلیل کمتر به خلق فرصت‌های بهتر اشتغال می ورزند. برای رفع این مشکل، تغییر در استراتژی های سازمانی از قالب سنتی به نوآوری (تحولی)، خلق سازمان های مولد و بهره‌ور، پرورش و جذب مدیران خلاق و کارآفرین به شکوفایی اشتغال مولد و بهره ور در جامعه کمک خواهد کرد (مطهری،1387). در این بین سازمان خوب و شایسته سازمانی است که تحولات محیط خود را خوب شناسایی نموده و جهت عوامل موثر بر خلاقیت و نوآوری را درک کرده

 و برای خود مقدمات لازم را جهت این امر تدارک دیده باشد. در شرایط کنونی سازمان ها نیازمند افراد توانمندی هستند تا بتوانند با کمک آنها بر این رقابت پیروز شوند(اسمیت،2000). زیرا مهمترین سرمایه سازمان ها،  عامل تحقق و برنامه های هر سازمان افرادی هستند که در آن کار می کنند (قبادی،1379).

 

یکی از بزرگترین محدودیتهای خلاقیت در سطوح مختلف سازمان این تفکر است که خلاقیت را تنها خاص واحدهای تحقیق و توسعه و طرح های بزرگی نظیر محصولات جدید،  خدمات جدید و یا بهبود فرایند های جدید می دانند. حال آنکه خلاقیت برای بهبود و توسعه تمامی فعالیت های ریز و درشت برای تمام سطوح گروه ها و افراد سازمان مورد نیاز می باشد.  در حقیقت سرکوبی خلاقیت در سازمان ها نظام مند بوده و به قدری رایج است که کمتر مورد سوال قرار می گیرد. همچنین نقش مدیریت در مجموعه هایی كه خلاقیت و نوآوری از ضروریات و عامل اصلی است بسیار مهم و حساس است، زیرا مدیریت می تواند توانایی و استعداد خلاقیت ونوآوری را در افراد ایجاد، ترویج و تشویق كند و یا رفتار و عملكرد آنها می تواند مانع این امر حیاتی شود. هنر مدیر خلاق عبارت است از استفاده از خلاقیت دیگران و پیداكردن ذهنهای خلاق .مدیرخلاق باید فضایی بیافریند كه خود بتواند خلاق باشد و افراد سازمان را هم نیزبرای خلاقیت تحریک كند و این فضا، فضایی است كه از كار روزمره به دور است وبه نحوی تفویض اختیار می‌كند تا هركسی خود مشكل خود را حل كند.از این رو مدیران عمدتا˝ نادانسته خلاقیت را سرکوب می کنند و زمانی که خلاقیت سرکوب شد یک سلاح رقابتی قدرتمند یعنی تولید و بهره‌گیری از ایده‌های تازه را از دست داده و حتی ممکن است که توان و تعهد کارکنان خود را نابود سازد. بنابراین توسعه و ارتقای خلاقیت در سازمانها مستلزم آن است که مدیران بدانند چگونه خلاقیت را مورد حمایت قرار دهند(صادقی مال امیری،1386).

 

لذا همگام با تغییرات محیطی،  سیستم بانکی کشور نیز خواه و ناخواه در راهی قدم گذاشته که اگر برای آینده پیش بینی و برنامه ریزی صورت نگیرد، عواقب ناخوشایندی آنرا تهدید می کند.  از جمله الزامات اصلی توجه به خلاقیت کارکنان در نظام بانکی کشور است.سازمانها نیز جهت بهره برداری بهتر از این منابع می بایست به پرورش و تربیت پرسنل خلاق و  نوآور بپردازند (قارلی،1388). چراکه اغلب برای مشتریان تفکیک قائل شدن بین خدمات بانکی بسیار مشکل می باشد و نیز کوچکترین تغییری از سوی رقبا به سرعت کپی برداری می شود، لذا مدیریت روابط با مشتریان و ایجاد رضایت در آنان، جهت استمرار فعالیت بانک ها و سودآوریشان امری الزامی می باشد (گلچین فر،1381). از طرفی معمولا˝ در فعالیت های یک بانک،  جذب منابع مالی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، زیرا موفقیت در این زمینه می تواند عاملی برای موفقیت در سایر زمینه ها باشد و در ایران نیز جذب بیشتر منابع مالی و رقابت موثر در جذب این منابع توسط گروه های مختلف بانکی از موضوعاتی  است که مورد توجه نهاد های مالی و اعتباری قرار داشته و دارد (حبیبی پور و همکاران،1389).

 

بنابراین شایسته است در بازار رقابت کنونی که با تاسیس بانک های خارجی در کشور و خصوصی شدن تعداد زیادی از بانک ها ی دولتی همراه است، بانکها هر چه سریعتر برای جذب منابع از یک سو و حفظ مشتریان از سوی دیگر چاره اندیشی نمایند. بانکداری امروزه شیوه های نوآورانه، مشتری مداری موثر، ارائه تکنولوژی های کارآمد، سرویس دهی و خدمات مورد نظر مشتری را طلب می کند که هر بانکی در این امور موفق تر عمل کند در بازار رقابتی نیز موفق به جذب منابع بیشتر و در نتیجه دوام، بقای دائمی و بهره وری بالاتر خواهد شد(جعفرپور، فیاضی،1389).

امروزه استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات(ICT) یک امر ضروری و غیر قابل انکار برای شرکتها، موسسات، سازمان ها و نهادهای دولتی و خصوصی و صنایع مختلف شده است. همچنین سرعت گسترش این فناوری به نحوی است که روز به روز بر میزان، نحوه استفاده و کاربرد آن توسط ارگانهای مختلف اضافه می گردد و اگر آنها خود را با این گسترش وفق ندهند به نوعی از عرصه تجارت حذف خواهند شد (مدهوشی و صفاری نژاد، 1383).

 

فناوری اطلاعات و ارتباطات باعث ایجاد مفهومی به نام تجارت الکترونیک ( e-commerce)  شده است که در دهه های اخیر موجبات رشد و پیشرفت تجارت، صرفه جویی در هزینه ها، عدم حضور واسطه، خدمات و ارتباطات بهتر به مشتریان، افزایش سطح رفاه زندگی مردم و … را فراهم ساخته است (همان، 164). اینترنت به عنوان یکی از مهمترین ابزار گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات کمک بزرگی به مقوله تجارت الکترونیک کرده است به طوری که اکنون کسب و کارهای مختلف از اینترنت به عنوان مزیت رقابتی در جهت برآوردن نیازها و خواستهای مشتریان خود استفاده می کنند (Kim et al., 2006: 893). در چنین شرایطی می توان گفت که موفقیت یک کسب و کار بستگی به توانایی آن نسبت به استفاده و به کار بردن اطلاعات به روز شده برای کمک به برنامه ریزی و بازاریابی دارد (Law et al., 2009: 599). درواقع مهمترین مزیت استفاده از تکنولوژی های جدید فناوری اطلاعات افزایش عرضه اطلاعات و در اختیار قراردادن آنها به طیف وسیعی از مخاطبان است (Shanker, 2008).

 

صنعت گردشگری نیز عرصه رقابت بخش های مختلف این خدمات است که به دلیل وابستگی زیاد به اطلاعات و ارتباطات می توان گفت

 بیش از سایر صنایع  به فناوری اطلاعات و ارتباطات نیاز دارد به طوری که “شلدون” (1993) از اطلاعات برای گردشگری با عنوان “خون زندگی”(lifeblood) یاد می کند که بر این اساس اینترنت را می توان به عنوان قلب در نظر گرفت که این خون را در بدنه ی صنعت گردشگری به جریان می اندازد (Lee et al., 2006: 815). فناوری اطلاعات و ارتباطات از دهه 80 میلادی تا کنون تاثیر انقلابی بر صنعت گردشگری و پذیرایی گذاشته است ( Buhalis and Law, 2008).  به طور کلی این فناوری بر روی دانش، نوع نگرش و رفتار مسافر تاثیر گذار است (Sigala, 2005). همچنین وجود بانکهای اطلاعاتی با داده های بسیار زیاد درمورد روند بازارها، ویژگیهای مصرف کنندگان، انواع فعالیتها، مقاصد و جریانهای گردشگری که با وجود شبکه و اینترنت به سهولت قابل دسترسی است به برنامه ریزان و بازاریابان صنعت گردشگری در گذشته، حال و به صورت گسترده تری در آینده کمک شایانی می کند ( حیدری چیانه، 1389: 217). در مجموع می توان اظهار داشت که با افزایش دسترسی مردم به اتصال اینترنت پرسرعت، گردشگری در فضای مجازی به عنوان “منبع اطلاعاتی سفر” به رشد خود ادامه خواهد داد (Ku & Fan, 2009: 483). خوشبختانه ارزش و اهمیتی که فناوری اطلاعات و ارتباطات برای توسعه زیرساختهای گردشگری از جمله آنها مراکز اقامتی در دنیا ایجاد کرده است بسیار جالب و قابل تامل است. وقتی یک گردشگر بتواند اطلاعات گردشگری مربوط به مکانهای تاریخی و امکانات زیرساختی یک کشور را در اینترنت ملاحظه کند و درباره آنها اطلاعات صوتی و تصویری و متنی خوبی به دست آورد مشتاق می شود. سپس از طریق کانالهای مربوطه نسبت به سفر به کشور مطبوع خود اقدام می کند. به همین ترتیب به راحتی می تواند از طریق پایگاه های الکترونیکی اقدام به ذخیره اتاق نماید.(زارعیان و دیگران، 1390)

 

 

 

امروزه استفاده گردشگران از موتورهای جستجوی اینترنتی به ویژه Google (Law and Haung, 2006) برای یافتن مقاصد گردشگری، اقامتگاه ها و کسب اطلاعات مورد نیاز برای مقصد بسیار شایع گشته است. همچنین نهادها، موسسات و مراکز گردشگری اقدام به راه اندازی پایگاه های الکترونیکی برای در اختیار قرار دادن خدمات و اطلاعات مربوطه به آن کرده اند و خود را متصل به این موتورهای جستجو نموده اند تا در دسترس جستجوگران قرار گیرند.

 

 

 

یک پایگاه الکترونیکی موفق در زمینه ی گردشگری باید به راحتی قابل دسترس بوده و قابلیت یافتن اطلاعات اصلی در آن فراهم شده باشد و ضمن داشتن قابلیت خرید و اطلاعات جزئی دیگر توجه مشتریان را نیز به خود جلب نماید (Werthner and Ricci, 2004). متصدیان مراکز گردشگری امروزه مزیت مهم اینترنت را در امر جذب مشتری به خوبی درک کرده اند و به طور فزاینده ای زمان و تلاش صرف گسترش پایگاه های الکترونیکی شان می کنند تا ارتباط با مشتری را نگاه داشته و سهمشان را از بازار فزونی بخشند (Law et al., 2010).

 

در این پژوهش نیز سعی بر آن شده است تا با در نظر گرفتن رشد و تاثیر بسزای فناوری اطلاعات و ارتباطات در صنعت گردشگری به مساله ای خاص در این زمینه مرتبط با پایگاه های الکترونیکی هتل ها بپردازد.

با وجود سرعت پیشرفت تکنولوژی و سرعت تغییرات در دنیای امروزی سازمانها نیز ناگزیرند برای بقا و اعتلای خود با این تغییرات سازگار شوند. برای روشن شدن این موضوع كافی است كه نگاهی به كشورهای توسعه یافته داشته باشیم براستی در  تمام این کشورها تنها سازمان هایی به موفقیت دست یافته اند که دارای برنامه منظم  باشند تا بتوانند خود را با تغییرات سریع محیط بیرونی وفق دهند.

 

بنابراین اگر شرکتی خواهان موفقیت در این کارزار و رقابت باشد لازم است ضمن ارزیابی از فعالیتهای انجام شده و پیشرفتهای حاصل شده، معضلات و مشكلات فرا روی خود را شناخته و راه حلهای مناسب برای آن ارائه نماید؛ ضمن اینكه شرایط جدید مطمئنا راه حلهای جدیدی اقتضا می كند كه مطابق با نیازهای جدید باشد.

 

در این میان این نکته حائز اهمیت است که امروزه مشكلات فرا روی تمامی شرکتها و موسسات  ناشی از عوامل درون سازمانی و بعضی محصول عوامل بیرونی است. البته علاوه بر بررسی مشكلات لازم است فعالیتهای شرکت نیز مورد بررسی قرار گیرد تا برآیند همه ی این مطالعات بتواند برای مدیران شرکت فرصتی فراهم سازد تا در ادامه ی این روند و برای مواجه با مشكلات احتمالی برنامه ریزی كرده و شاهد درخشندگی و بالندگی این شرکت در دهه های آینده باشیم.

 

واژه های کلیدی: برنامه ریزی استراتژیک، جدول تحلیل SWOT، نقاط قوت، نقاط ضعف، تهدیدها، فرصتها

 

2- بیان مساله

 

در همین راستا سازمانها باید سیاست منظم و یكپارچه‌‌ای را در جهت برنامه‌‌ریزی و مدیریت استراتژیک مجموعه خود به نحوی اثربخش بعمل آورده و در قالب برنامه‌‌های بنیادین دست به ایجاد هماهنگی‌‌ها و رعایت اولویتها بزنند. در چنین شرایطی طرح برنامه‌‌ریزی و مدیریت استراتژیک با توجه به ابعاد وسیع و گسترده آن پاسخی به چگونگی برنامه‌‌ریزی مؤثر در بلند مدت می باشد.(دیوید،1382) برخلاف روش

 های معمول كه تنها به عوامل داخلی می‌‌پردازند، این نوع برنامه‌‌ریزی نگاه به بیرون و عوامل محیطی نیز دارد. لذا می‌‌توان گفت محصول برنامه‌‌ریزی استراتژیك، برنامه‌‌ای راهگشا و آینده‏نگر و تحول‌ آفرین است كه سازمان را در بستر شكار فرصت قرار داده و موجبات برتری و تعالی این سازمان را فراهم ‌سازد. ( حمیدی زاده، 1382) محصول نهایی این فرایند مجموعة رسالت و مأموریت سازمان ، اهداف كیفی و كمی آن برای یک دوره پنج ساله و بالاخره استراتژیها، برنامه های عملیاتی و اقدامات اصلی اجرایی برای نیل به اهداف تعیین شده می باشد . شرکت تجاری-گردشگری بهده به عنوان یکی از شرکتهای خصوصی در منطقه جنوبی کشور با نگرش جدید به برنامه های گذشته بایستی زمینه بهره وری خود را بیش از پیش بوجود آورد. شرایط جدید امروزی که در محیط داخلی و خارجی بوجود آمده ضرورت تدوین یک برنامه استراتژیک را به منظور مقابله با شرایط جدید ایجاب می کند. در این راستا شرکت تجاری-گردشگری بهده در نظر دارد ضمن شناسایی و برطرف ساختن نقاط ضعف و مقابله با تهدیدهای خود و با بهره‌‌گیری از ظرفیتها و مزیتهای بالقوه و بالفعل موجود، به بهره‌‌برداری هر چه بیشتر از فرصتهای محیطی در افق برنامه توسعه پرداخته و اهداف خویش را در راستای تحقق رسالت یا فلسفه وجودیش جهت‌‌دهی ‌‌نماید.

 

مدل مورد استفاده در این پژوهش مدل مفهومی ارائه شده توسط پروفسور دیوید می باشد. دیوید (1990) مدلی با فرایندی سه مرحله ای برای مدیریت استراتژیک پیشنهاد كرده است كه عبارتند از

 

گام اول: تدوین استراتژی

 

گام دوم: اجرای استراتژی

 

گام سوم: ارزیابی استراتژی

 

در گام اول سازمان بایستی ابتدا اهداف، مآموریتها و رسالت و استراتژی جاری خود را با توجه به نقاط قوت و ضعف درون سازمانی و عوامل مؤثر محیطی شامل فرصتها و تهدیدها مورد بررسی قرار دهد. در گام دوم در مرحله ی اجرا منابع انسانی و مادی لازم  تخصیص داده می شود. طبیعی است كه بدون منابع لازم استراتژی قابلیت اجرایی نخواهد داشت. در گام سوم استراتژی بكار گرفته شده با بهره گرفتن از یک نظام اطلاعاتی فعال و نیز در مقایسه با اهداف سازمان مورد ارزیابی قرار گرفته و اشكالات و ابهامات احتمالی رفع می شود (دهكردی، 1384).

:
آبی که در مراحل گوناگون تولید هر کالا استفاده می‌شود، آب مجازی[1] ذخیره‌شده در کالا نامیده می‌شود. بسیاری از کشورهای واقع در مناطق خشک و نیمه‏خشک، با واردات مواد غذایی، بخشی از آبی را که برای تولید داخلی محصولات نیاز است، برای استفاده در سایر مصارف حفظ می‌کنند.
در این پایان‏ نامه، پس از تعیین سناریوهای گوناگون و بررسی همه‌جانبۀ آن‌ ها، درنهایت این نتیجه به‌دست آمد که در برنامه‌ریزی منابع آب، ضمن خودکفایی نسبی در تولید محصول کشاورزی، می‌باید کالاهای آب‌بر نظیر غلات را از سایر کشورها، ازجمله تایلند وارد کرد؛ زیرا این کشور مشخصاتی ازقبیل بُعد مسافتی کم، دسترسی ازطریق دریا، رابطۀ مناسب سیاسی، هزینه‌های تأمین آب کمتر و منابع آبی فراوان‌تری دارد. همچنین به‌منظور حضور در بازار‌های جهانی ضمن کشف نیازمندی‌های کشورهای همسایه، برای نمونه کشور امارات و نیاز این کشور به محصولاتی نظیر سیب‌زمینی و شیر، با برنامه‌ریزی‌های مقتضی برای تأمین نیازهای درون، این محصولات را می‌توان صادر کرد. با این رویه، ضمن کاهش فشار بر منابع آبی داخلی می‌توان با کاهش قیمت تمام‌شده در محصولاتی که ایران در تولید آن‌ ها مزیت نسبی دارد، فرصت‌های شغلی جدیدی نیز فراهم آورد.
همچنین قیمت تمام‌شدۀ کمتر برخی محصولات وارداتی به کشور نیز موجب کاهش فشارهای اقتصادی بر مردم می‌شود. کاهش فشار بر سفره‌های آب زیر‌زمینی، افزایش بازده آبیاری و کشت محصولات منطبق بر وضعیت آب‌وهوایی هر منطقه، ازجمله آثار مثبت زیست‌محیطی این طرح است.
فصل نخست: معرفی آب مجازی و تجارت آب مجازی
1-1- معرفی
تولید بسیاری از کالاها به آب احتیاج دارد. آبی که در مراحل گوناگون تولید کالا استفاده می‌شود، «آب مجازی[1] ذخیره‌شده در کالا» نامیده می‌شود؛ برای نمونه، برای تولید یک کیلوگرم از غلات که به‌صورت دِیْم و در وضعیت جوّی مطلوب رشد کرده است، بین ۱تا۲ مترمکعب آب نیاز است و برای تولید همین اندازه غله در اوضاع جوی نامطلوب با دما و تبخیر و تعرق زیاد، بین 3تا5 مترمکعب آب مصرف می‌‌شود [1]. برای تولید محصولات دامی درمقایسه‌با محصولات کشاورزی، به‌مراتب، به مصرف آب بیشتری نیاز است؛ برای نمونه، برای تولید ۱ کیلوگرم پنیر، به 5تا۵.۵ مترمکعب آب و برای تولید ۱ کیلوگرم گوشت گاو، تقریباً به 16 مترمکعب آب نیاز است [2]. علاوه‌بر محصولات کشاورزی، در سال‌های اخیر مطالعات اندکی نیز در زمینۀ آب مصرفی برای تولید محصولات صنعتی انجام شده است؛ به‌طور نمونه، نتیجۀ تحقیق ویلیامز و همکاران (2002) نشان می‌دهد که برای تولید چیپ الکترونیکیِ 32 مگابیتی به وزن 2 گرم، 32 متر‌مکعب آب مصرف می‌شود [3].
حدود 74درصد از منابع آبی در دسترس در جهان، در بخش کشاورزی مصرف می‌شود [4]. این عدد برای کشور ایران، حدود 93درصد است. علاوه‌بر مسائلی همچون اقلیم و تکنولوژی در تولید محصولات، فرهنگ تغذیه‌ایِ مردم نیز تأثیر بسیاری در میزان مصرف آب یک کشور دارد؛ برای نمونه، اگر همۀ انسان‌ها رژیم غذایی همانند مردم غرب داشته باشند، برای تولید مواد غذایی موردنیاز، به 75درصد آب بیشتری در جهان نیاز است [2]. دگرگونی رژیم غذایی مردم می‌تواند منابع آبیِ دردسترس را افزایش دهد. مطرح‌کردن این بحث و بحث‌هایی که در بخش‌های آینده مطرح خواهند شد، نشان‌دهندۀ این موضوع است که مفهوم آب مجازی، آب را به‌عنوان موضوعی اساسی و جهانی برجسته‌تر می‌سازد و مدیریت آن را در سطوح خُرد و کلان جامعه و حوزۀ تجارت گسترش می‌دهد.
در جدول زیر، آب مجازی دارای چند محصول و چند رژیم غذایی گوناگون نشان داده شده است.
تجارت جهانی کالاها، گردشی بین‌المللی از آب مجازی را به‌وجود می‌آورد که در لغت «تجارت آب مجازی»[1] نامیده می‌شود. هم‌زمان با آغاز

 تجارت بین‌المللی کالاها، گردش آب مجازی از منطقه‌ای به منطقه دیگر در جهان درحال جابه‌جایی است. واژۀ آب مجازی برای نخستین‌بار با کمک جی. ای. آلن در سال 1993 مطرح شد [5]. با توجه بیشتر دانشمندان و محققان به مفهوم آب مجازی، محاسبات کمّی در این زمینه آغاز شد. محاسبات از جابه‌جایی جریان عظیمی از آب خبر می‌دهد که به‌طور مجازی با تجارت کالاهای آب‌بر جابه‌جا می‌شود. قبل از سال 1993، واژۀ «آب جاسازی‌شده»[2] برای رساندن این مفهوم به‌کار می‌رفت؛ اما نتوانست توجه مدیران منابع آب را به خود جلب کند [5].

به‌طور کلی از زمانی‌که آلن، بحث آب مجازی را مطرح کرد و تا زمانی‌که مجامع علمی به آن توجه کردند، نزدیک به ده سال طول کشید [6]. نخستین گردهمایی بین‌المللی درخصوص این موضوع، در دسامبر2002، در دلف هلند برگزار شد. نشستی ویژه هم در سومین اجلاس جهانی آب در کشور ژاپن در مارس2003، به موضوع آب مجازی اختصاص یافت. به‌نظر هونگ و هوکسترا[3] آب مجازی، ابزاری ضروری در محاسبۀ آب واقعی استفاده‌شدۀ هر کشور است که معادل کل آب داخلی مورد استفاده به‌علاوۀ آب مجازی وارداتی، منهای آب مجازی صادراتی یک کشور است. به این تعریف در لغت، «آب مصرفی پایه»[4] گفته می‌شود [6]. آب مصرفی پایۀ هر کشور، شاخصی سودمند برای تقاضای آب بوده و معادل کل آب مجازی محاط‌شده در محصولات و کالاها و خدمات است.
2-1- تجارت آب مجازی: ظرفیت‌ها و ملاحظات
تحقیقات انجام‌شده با کمک هونگ و هوکسترا (2002) نشان می‌دهد که در سال‌های 1995تا۱۹۹۹ میزان میانگین سالانۀ آب مجازیِ درحال جابه‌جایی، با کمک تجارت محصولات کشاورزی 695میلیارد مترمکعب بوده است [1]. کل آب مورد استفاده برای تولید این محصولات در کشورهای تولیدکننده، 5400میلیارد مترمکعب بوده است. این بدین معنی است که 13درصد از کل آب مصرفی برای تولید محصولات به‌صورت مجازی وارد بازار تجارت شده است [1]. تحقیق دیگری با کمک چاپاگین و هوکسترا[1] نشان می‌دهد که حجم آب مجازیِ درحال جابه‌جایی با کمک تجارت دام و فرآورده‌های دامی برای دورۀ زمانی 1995تا۱۹۹۹، 245میلیارد مترمکعب بوده است [7]. اگر تجارت کالاهای کشاورزی را هم به این عدد اضافه کنیم، حجم آب مجازیِ درحال جابه‌جایی با کمک تجارت در این سال‌ها، به 940میلیارد مترمکعب می‌رسد. با درنظرگرفتن تجارت دام و محصولات آن، می‌‌توان گفت که درمجموع 20درصد از آب مصرف‌شده برای تولید محصولات کشاورزی و دامی در جابه‌جایی مجازی آب بین کشورها مشارکت داشته است [7].
جدول زیر، میانگین سالانۀ حجم آب مجازی درحال جابه‌جایی در بازۀ زمانی 1997تا۲۰۰۱ را نشان می‌دهد.
واژۀ آب مجازی، آب، غذا و تجارت را به یکدیگر پیوند می‌دهد. این اعداد و ارقام نیز به‌خوبی گواه این مطلب در مقیاس جهانی است. کشورهای واقع در مناطق خشک و نیمه‌ خشک می‌توانند با واردات کالاهای آب‌بر، نظیر مواد غذایی، آبی را که برای تولید آن نیاز است، برای استفاده در سایر بخش‌ها حفظ کنند. انتقال آب حقیقی در حجم زیاد و در فاصله‌های طولانی برای مشکلات انتقال و هزینه‌های زیاد آن، تقریباً غیرممکن به‌نظر می‌رسد. دراین‌حال تجارت مواد غذایی با انتقال مجازی حجم عظیمی از آب می‌تواند همگون‌سازِ پخش ناهمگون منابع آب باشد.
بخش کشاورزی، به‌عنوان پرمصرف‌ترین بخش، در حدود 74درصد از منابع آب شیرین جهان را مصرف می‌کند [4]. برخی از کشورهای کم‌آب برای تأمین بخشی از این آب، با نادیده‌گرفتن ظرفیت‌های طبیعی، آب‌های زیرزمینی را بیش از حد پمپاژ کرده و بیش از اندازه آب دریا را نمک‌زدایی می‌کنند. نتایج نشان می‌دهد که تولید محصولات در چنین وضعیتی، بیش از پنج برابر گران‌تر است [8]. کشورهای کم‌آب می‌توانند با دخالت‌دادن تجارت آب مجازی در سیاست‌های آبی، علاوه‌بر اینکه میزان دسترسی خود را به منابع آب جهانی افزایش می‌دهند، از افزایش فشار بر منابع محدود خود نیز بکاهند. واردات مواد غذایی به‌منظور استفاده از منبع تجارت آب مجازی، بخش‌های اقتصادی و اجتماعی و محیط‌زیست هر کشور را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و با امنیت غذایی و فرهنگ کشور همبستگی مستقیم دارد. کشورهای کم‌آب می‌توانند با توجه به اوضاع و ظرفیت‌ها و نیازهای داخلی و همچنین ملاحظات امنیت غذایی خود، نقطۀ بهینه‌ای را برای میزان واردات مواد غذایی به کشور بیابند.
سالانه به کانالی پر از آب نیاز است به عمق یک متر و عرض یک کیلومتر و طول هفت میلیون کیلومتر، یعنی 180 برابر محیط کره زمین، تا روزانه 3000 کالری انرژی را برای 1/6میلیارد نفر جمعیت کره زمین تولید کند[4]. در ارقام کوچک‌تر می‌توان گفت به‌ازای تولید هر کالری، یک لیتر آب نیاز است [2]. درحالی‌که کرۀ زمین تا سال 2050 با ۲تا۳میلیارد نفر افزایش جمعیت مواجه خواهد بود [4]. تأمین آب و غذای این جمعیت از هم‌اکنون جای بحث است. بدون شک چالش‌های پیشِ ‌رو در مدیریت منابع آب با 25 سال پیش از این بسیار فرق کرده است و تا 25 سال آینده نیز وضعیت بسیار متفاوت خواهد بود [4]. پخش ناهمگون منابع آبی، تلاش کشورها برای تأمین امنیت غذایی ملت‌های خود، نیاز به توسعۀ زیرساخت‌های آبی و کمبود منابع مالی در این زمینه، مسئلۀ آب برای تولید غذا را به مسئله‌ای بین‌المللی تبدیل کرده است. مفهوم آب مجازی در دهۀ اخیر، به‌خوبی توانسته است بحث آب برای غذا را به‌گونه‌ای شفاف و کمّی به‌تصویر بکشد. ظهور بحث آب مجازی، توجه مدیران منابع آب را به‌سوی شاه‌راه‌های عظیم آب مجازی جلب کرد که می‌توانند به کمک مسیرهای انتقال آب حقیقی بیایند. درحالی‌که توسعۀ هدفمند تجارت آب مجازی توسعۀ پایدار منابع آبی را نشانه رفته است، مشکلات اجتماعی و فرهنگی ناشی از دگرگونی ساختار‌ها و مشکلات حکومتی و سیاسی که تأمین غذای برخی از کشورهای واردکننده را به چالش می‌کشد، مسئلۀ تجارت آب مجازی را به مسئله‌ای کلان و پیچیده تبدیل می‌کند. دراین‌خصوص به‌نظر می‌رسد چاره‌ای نیست مگر حل آن‌ ها در آینده‌ای نزدیک.
[1]. Chapagain and Hoekstra
[1]. Virtual Water Trade
[2] . Water Embedded
[3]. Hung and Hoekstra
[4]. Water Footprint  
[1].Virtual Water
[1].Virtual Water